Andrzej Gil zabiera nas w historyczną podróż po najstarszych częściach Lublina. Jak mówi, kilka lat po zawarciu unii lubelskiej pożar strawił Lublin. Budynek dawnego Trybunału Koronnego liczy sobie ponad 400 lat, ale nie jest tym samym budynkiem, który wybrał król Stefan Batory. Dodaje, że Lublin ze swoimi zabytkami potrzebuje rewitalizacji. Choć działania wojenne (niemieckie bombardowania w 1939 r., a później sowieckie) mocno nie zniszczyły tego miasta, to jednak, jak stwierdza prof. Gil – czas zrobił swoje.
W rozmowie na temat obraza Jana Matejki namalowanego w trzechsetlecie unii historyk zauważa, że jest on produktem wyobraźni malarza. Z namalowanych na obrazie osób na pewno na sejmie byli król Zygmunt August i kardynał Stanisław Hozjusz. Poza nimi ukazani są: Anna Jagiellonka- siostra króla, a później żona Stefana Batorego i ciotka Zygmunta III Wazy, która ukazuje trwałość dziedzictwa Jagiellonów; Albrecht Hohenzollern i Mikołaj Radziwiłł „Rudy”, postacie nie do końca pozytywne oraz ahistorycznie ks. Roman Sanguszko zapowiadający przyszłą chwałę husarii.
Okoliczności były bardzo dramatyczne. Polska przejęła na siebie ciężar utrzymania tego państwa. […] Litwini scedowali na nas Polaków szereg problemów, z którymi musieliśmy sobie poradzić. Akt lubelski był logicznym zakończeniem pewnej fazy i logicznym otworzeniem kolejnej fazy, która skończyła, jak się skończyła w XVIII w.
Gość „Poranka WNET” podkreśla, że zawarcie unii nie było takie łatwe, ani tak radosne, jak możemy sobie wyobrażać. W tle toczyła się wojna z Moskwą, a z jej zawarcia nie wszyscy byli zadowoleni. Jak stwierdza, dwa pokolenia po tym, jak przeciwko unii opowiadał się Mikołaj „Rudy” Radziwiłł, Janusz Radziwiłł zawarł ze Szwedami umowę kiejdańską, która ją zrywała. Prof. Gil dodaje, że mimo tego, że mimo wszystko z historii zawsze można coś pozytywnego wyciągnąć na przyszłość.
Posłuchaj całej rozmowy już teraz!
A.M.K./A.P.
