Ks. Waldemar Cisło: gdy u nas mówimy o ściąganiu krzyża, w Nigerii oddaje się za niego życie

Dla przypomnienia : Opracowane przez Grzegorza Kuczyńskiego i Tomasza Bieszczada sylwetki 18 polskich Duchownych Niezłomnych (…).

1. Ksiądz Michał Pilipiec (ur. 1912 – zm. z 7 na 8 grudnia 1944 r.) Kapelan Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, kapłan diecezji przemyskiej. Zaaresztowany przez NKWD, poddany bestialskiemu śledztwu w rzeszowskiej siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa. Po torturach wywieziony do lasu i, wraz ze swoimi współtowarzyszami walki, zabity strzałem w tył głowy. Zwłoki księdza, częściowo spalone, porzucono w lesie. Jeden ze współwięźniów pozostawił relację: „Nie mógł stać o własnych siłach. (…) Był strasznie zmasakrowany. Jego sutanna była w wielu miejscach popękana. (…) Wił się z bólu”.

2. Ksiądz Stanisław Domański (ur. 1914 – zm. w marcu 1946 r.) Był wikariuszem parafii Sienno na Mazowszu. W czasie wojny współpracował z Armią Krajową, był kapelanem 1. batalionu 3. Pułku Piechoty Legionów AK. Po 1945 r. brał udział w antykomunistycznej organizacji podziemnej – Ruch Oporu Armii Krajowej, przyjął pseudonim „Cezary”. W styczniu 1946 r. pisał: „Nad Polską powiewa czerwony sztandar z sierpem i młotem”. W marcu 1946 r. został ciężko ranny podczas obławy funkcjonariuszy PUBP w Starachowicach. Zmarł w wyniku odniesionych ran i tortur. W 2009 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

3. Ksiądz Michał Rapacz (ur. 1904 – zm. 11 maja 1946 r.) Kapłan Archidiecezji Krakowskiej. Piętnowanie komunistycznej przemocy w kazaniach przed referendum w 1946 r. naraziło go na pogróżki „nieznanych sprawców”. 11 maja 1946 r. został uprowadzony ze swojej plebanii w Płokach (powiat chrzanowski) i zastrzelony w pobliskim lesie. Następca zamordowanego kapłana na probostwie w Płokach pisał do księcia-metropolity Sapiehy: „Ksiądz Michał padł, jako ofiara bandy bezbożniczej spod znaku dzisiejszego tajnego aktywu PPR (który) miał właśnie ostatnio wydać aż 12 wyroków śmierci na księży i dobrych katolików podejrzanych o »wrogie« nastawienie do demokracji dzisiejszej”.

4. Ksiądz Stanisław Ziółkowski (ur. 1904 – zm. we wrześniu 1946 r.) Kapłan diecezji kieleckiej, kapelan oddziałów AK. Od zakończenia wojny poddawany był ciągłym naciskom UB i MO, by zaprzestał wygłaszania „politycznych kazań”. Zabójca księdza wyszedł na wolność w 1950 r.

5. Ksiądz Lucjan Niedzielak (ur. 1904 – zm. 5 lutego 1947 r.) Kuzyn ks. Stefana Niedzielska – również zamordowanego przez „nieznanych sprawców”. Ksiądz Lucjan, proboszcz parafii w Huszlewie w diecezji siedleckiej, był kapelanem AK i WiN. Do końca życia świadczył prawdę o Katyniu, starając się upamiętnić Ofiarę „Tych, co polegli na Wschodzie” na powązkowskim cmentarzu. Po śmierci został nazwany „ostatnią ofiarą Katynia”.

6. Ksiądz Rudolf Marszałek (ur. 1911 – zm. 10 marca 1948 r.) Kapłan Towarzystwa Chrystusowego, oficer i kapelan Wojska Polskiego. Podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach Armii „Poznań”, następnie związał się z konspiracją antyhitlerowską. W latach 1939 – 1940 przeprowadzał polskich oficerów przez Słowację na Węgry, aresztowany i uwięziony w Wiedniu. Później był duszpasterzem na Podbeskidziu w miejscowości Bystra-Wilkowice oraz kapelanem oddziałów AK i NSZ. Jako kurier działał między Okręgiem Śląskim NSZ a Brygadą Świętokrzyską NSZ, która potem przedostała się do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Awansowany do stopnia majora. Z polecenia biskupa Gawliny (biskupa polowego Wojska Polskiego, a po 1945 r. duszpasterza Polonii i emigracji) ks. Marszałek prowadził działalność duszpasterską wśród polskich żołnierzy i ludności cywilnej przebywającej w tym sektorze. Po powrocie do kraju (w grudniu 1946 r.) aresztowany i osadzony w więzieniu mokotowskim. W styczniu 1948 r. skazany przez sąd wojskowy na czterokrotną karę śmierci. 10 marca 1948 r. rozstrzelany w więzieniu. Prezydent nie skorzystał z prawa łaski, na podaniu o ułaskawienie napisano: „wyrok należy wykonać natychmiast”.

7. Ksiądz Jan Szczepański (ur. 1890 – zm. w sierpniu 1948 r.) Bezkompromisowy w piętnowaniu komunistycznej ideologii, kapłan diecezji lubelskiej. Porwany w nocy z 22 na 23 sierpnia 1948 r. z plebanii w Brzeźnicy Bychawskiej. Po prawie dwóch tygodniach jego ciało wyłowiono z Wieprza. Zwłoki nosiły ślady nieludzkich tortur: zerwane paznokcie, opuchnięta twarz, liczne ślady pobicia, wydłubane oczy, wycięte genitalia i język. Ze względu na bestialstwo oprawców śmierć księdza Jana porównano do śmierci księdza Jerzego. Sprawcy przez dziesięciolecia pozostali „nieznani”.

8. Ksiądz Roch Łaski (ur. 1902 – zm. 13 maja 1949 r.) Kapłan diecezji łódzkiej. W czasie II wojny światowej więziony – jak setki polskich księży – w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau. Ocalony od śmierci, po powrocie do kraju w 1946 r. stał się przedmiotem stałych napaści ze strony UB. Torturami próbowano go bezskutecznie zmusić do agenturalnej współpracy. Aresztowany w Wielki Piątek 1949 r. Na przesłuchanie przewieziony wprost od ołtarza. Śledztwa nie przeżył. Jeden z funkcjonariuszy UB zapewniał go: „Ksiądz mógł Dachau przeżyć, ale UB ma lepsze metody i tych ksiądz nie przeżyje”(…).

9. Ojciec Władysław Gurgacz (ur. 1914 – zm. 14 września 1949 r.) Nazwany „Popiełuszką lat stalinowskich”. Małopolski kapelan partyzantów. Przedmiot histerycznych ataków komunistycznej propagandy („Trybuna Ludu” określała go mianem „krwawego jezuity XX wieku”, zaś radzieccy „historycy religii” opisywali w encyklopediach, jako wzór „klasowego wroga”). Odważny człowiek, wybitny duchowny i rekolekcjonista, kilkakrotnie uchodził śmierci (przeżył dwa zamachy na swoje życie). Nie chcąc pozostawić aresztowanych przez UB chłopców z oddziału „Żandarmerii” Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej na Sądecczyźnie, sam oddał się w ręce „komunistycznej sprawiedliwości”. Jego los ilustruje UB-ecką ocenę zakonu jezuitów – jako „najgorszego z najgorszych” oraz spiskową wizję Kościoła katolickiego (wyrażane m.in. przez ministra Radkiewicza). Skazany na karę śmierci i stracony w liturgiczne święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego, w krakowskim więzieniu na Montelupich.

10. Ksiądz Boguchwał Tuora (ur. 1902 – zm. 2 kwietnia 1950 r.) Kapłan z regionu częstochowskiego. W trakcie rekolekcji wielkopostnych, w bestialski sposób zamordowany (wraz z czterema współpracownikami) na plebanii kościoła w Pocześnie.

11. Ksiądz Zygmunt Kaczyński (ur. 1894 – zm. 13 maja 1953 r.) Przedwojenny dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej, w czasie wojny kapelan prezydenta RP Władysława Raczkiewicza i członek rządu (w gabinecie Stanisława Mikołajczyka, jako minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego). W 1945 r. – po powrocie do kraju – został redaktorem katolickiego Tygodnika Warszawskiego. Skierowane przeciw niemu represje zmierzały do likwidacji czasopisma, co nastąpiło w 1946 r. (komuniści ocenili tygodnik ks. Kaczyńskiego, jako „o wiele niebezpieczniejszy od krakowskiego Tygodnika Powszechnego”, przede wszystkim z racji bezkompromisowego antykomunizmu). Dwukrotnie aresztowany przez UB, po okrutnym śledztwie, skazany na dziesięć lat więzienia. Odmowa złożenia wyczerpujących zeznań na temat działalności z okresu wojny oznaczała dlań kilkumiesięczne pobyty w ciemnej, wilgotnej celi i inne udręczenia. Mimo to kapłan nie dał się złamać. Parę dni przed śmiercią, powiedział odwiedzającej go siostrze: „Nie lękaj się, ja się nie dam złamać. Jestem tu potrzebny dla tych, co się załamują”. Prymas Stefan Wyszyński napisał o nim, że „stał się symbolem, a swą dzielną postawą w ciągu czterech lat pobytu w więzieniu dał wspaniały przykład ducha kapłańskiego”.

12. Ksiądz Roman Kotlarz (ur. 1928 – zm. 17 sierpnia 1976 r.) Kapłan z diecezji sandomierskiej, błogosławiący i czynnie wspierający uczestników radomskiego protestu w 1976 roku. Brutalnie pobity przez nieznanych sprawców, zasłabł w czasie koncelebrowanej Mszy świętej i po kilkudziesięciu godzinach zmarł.

13. Ksiądz Leon Błaszczak (ur. 1930 – zm. w 1982 r.) Pobity i skrytobójczo zamordowany w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia 1982 roku, w Cielętnikach. Wszystko wskazuje na to, iż w jego zabójstwo zamieszani byli członkowie, działającej nielegalnie w strukturach ówczesnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Specjalnej Grupy Dezintegracyjnej „D”.

14. Ojciec Honoriusz Kowałczyk (ur. 1935 – zm. 8 maja 1983 r.) W 1952 wstąpił do nowicjatu Dominikanów w Poznaniu. W 1961 otrzymał święcenia kapłańskie. Wychowawca i promotor powołań, 1970–1971 przebywał we Francji i Rzymie. W 1974 objął funkcję głównego duszpasterza akademickiego u Dominikanów w Poznaniu. W 1981 był duszpasterzem młodzieży strajkującej przeciw komunistom. W stanie wojennym organizował pomoc dla rodzin internowanych, duszpasterz „Solidarności” i opozycji. Jego działalność zwróciła uwagę funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Był poddawany ostentacyjnej obserwacji, otrzymywał telefony z pogróżkami. 17 kwietnia 1983, prowadząc samochód, został ciężko ranny w Wydartowie koło Mogilna. Zmarł po kilku tygodniach w szpitalu w Poznaniu. Pogrzeb o. Honoriusza stał się wielką manifestacją patriotyczną Poznania. Okoliczności wypadku nie zostały do dziś wyjaśnione.

15. Ksiądz Jerzy Popiełuszko (ur. 1947 – zm. 19 października1984 r.) Kapelan warszawskiej „Solidarności”, obrońca praw człowieka w PRL, zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, męczennik (…)

16. Ksiądz Prałat Stefan Niedzielak (ur. 1914 – zm. z 20 na 21 stycznia 1989 r.) Święcenia kapłańskie przyjął 23 czerwca 1940 r. z rąk ks. bpa Stanisława Galla. W czasie okupacji niemieckiej pracował w parafiach Wiskitki i Bolimów oraz w Łowiczu. Był kapelanem Łódzkiego Okręgu AK, kierował pracami Głównej Rady Opiekuńczej, współpracował z Delegaturą Rządu na Kraj, dzięki czemu poznał raport Czerwonego Krzyża o zbrodni katyńskiej. Przewoził zaszyfrowane komunikaty z Warszawy do Krakowa dla ks. abp. Adama Sapiehy. Latem 1944 przewiózł do Krakowa tzw. „depozyt katyński” (dowody z niemieckich ekshumacji w Katyniu). Brał udział w powstaniu warszawskim. W 1946 wrócił do Warszawy i wstąpił do tajnej organizacji Wolność i Niezawisłość. Ukrywał się przed aresztowaniami. Później kierował odbudową kościoła Świętej Trójcy na Solcu i kościoła Wszystkich Świętych przy placu Grzybowskim. W 1956 został proboszczem parafii św. Karola Boromeusza na Powązkach. Od 1961 proboszcz parafii Matki Boskiej Loretańskiej na Pradze i jednocześnie duszpasterz służby zdrowia. Od 1977 roku ponownie proboszcz na Powązkach (pierwsze Msze za Ojczyznę). W latach 80. wraz z Wojciechem Ziembińskim zaczął pracę nad Sanktuarium „Poległym i Pomordowanym na Wschodzie” (w kościele św. Karola Boromeusza). Został kapelanem Warszawskiej Rodziny Katyńskiej. Wspierał repatriantów z Rosji i Kazachstanu, organizował wysyłkę książek do Polaków w ZSRR. Był inicjatorem wzniesienia Krzyża Katyńskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (31 lipca 1981). Tej samej nocy krzyż usunięty został przez SB. Ksiądz Stefan, nieustannie nękany i szykanowany, otrzymywał listy i telefony z pogróżkami, bezpieka wielokrotnie podejmowała próby zastraszenia go, pobicia i porwania. Zginął zamordowany (prawdopodobnie ciosem karate) przez „nieznanych sprawców” w swojej plebanii na Powązkach. W Zakładzie Medycyny Sądowej Akademii Medycznej stwierdzono szereg obrażeń na twarzy i głowie oraz złamanie kręgosłupa szyjnego (mimo to ówczesne ministerstwo spraw wewnętrznych wykluczało morderstwo). Sprawę śmierci kapłana umorzono 2 X 1990 r. O zabójstwo podejrzewano SB; mec. Jan Olszewski sugerował udział KGB. W czasie obrad okrągłego stołu zamordowanych kapłanów – Niedzielaka i Suchowolca – uczczono minutą ciszy (TVP usunęła ten moment z transmisji). Równocześnie z akt zabójstwa zniknęły materiały zabezpieczone podczas sekcji zwłok i na miejscu zbrodni. Ks. Niedzielak jest pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

17. Ksiądz Stanisław Suchowolec (ur. 1958 – zm. z 29 na 30 stycznia 1989 r.). Kapelan białostockiej „Solidarności”. W 1977 wstąpił do seminarium (1983 święcenia kapłańskie). Wikariusz w parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Suchowoli, rodzinnej wsi księdza Jerzego Popiełuszki. Założył izbę jego pamięci, a na cmentarzu wybudował jego symboliczny grób. Był opiekunem duchowym jego rodziców. Od 1984 odprawiał Msze Święte za Ojczyznę. Od tego czasu stał się obiektem działań, prowadzonych przez SB w ramach Sprawy Operacyjnej opatrzonej kryptonimem „Suchowola”. Dostawał anonimy, w których grożono mu, że umrze jak ks. Popiełuszko. Kilkakrotnie SB dokonywała zamachów na księdza Stanisława, odbierał telefony i listy z pogróżkami. Zachowane dokumenty w archiwach IPN wskazują, że od 1985 w białostockiej SB działała kilkuosobowa grupa funkcjonariuszy zajmująca się nękaniem kapłana. Działacze „Solidarności” i KPN wystosowali 9 września 1988 roku list do Rzecznika Praw Obywatelskich Ewy Łętowskiej opisując sprzeczne z prawem działania SB wobec księdza i prosząc Rzecznika o interwencję. Bezskutecznie… Ciało zamordowanego księdza odnaleziono w jego mieszkaniu na plebanii. Sekcja zwłok wykazała, że zgon nastąpił pomiędzy 2 a 4 w nocy, na skutek zatrucia tlenkiem węgla, spowodowanego pożarem niesprawnego pieca. Dochodzenie zakończyło się po kilku miesiącach umorzeniem z powodu „braku znamion wskazujących na udział osób trzecich”. Pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną. Przybył m.in. ks. Sylwester Zych. W 1992 rozpoczęto w tej sprawie nowe śledztwo. Gospodyni parafii zeznała, że w nocy z 29 na 30 stycznia 1989 widziała na plebanii trzy nieznane osoby: dwóch mężczyzn i kobietę. Słyszała ich przyciszone szepty i rozmowy. Około północy, jako ostatnia widziała księdza żywego. Z ekspertyzy biegłych sądowych wynika, że w drewnianej podłodze wybito dziurę, przez którą od strony piwnicy wlano łatwopalną substancję. Białostocka prokuratura ogłosiła we wrześniu 1992, że przyczyną pożaru w mieszkaniu, a w konsekwencji powodem śmierci księdza St. Suchowolca, było podpalenie. W sierpniu 1993 roku z powodu nieustalenia sprawców postępowanie umorzono. 30 stycznia 2006 prokuratorzy z lubelskiego IPN oświadczyli, że ich zdaniem ponad wszelką wątpliwość ksiądz St. Suchowolec został zamordowany wskutek działania Służby Bezpieczeństwa.

18. Ksiądz Sylwester Zych (ur. 1950 – zm. 11 lipca 1989 r.) Więzień stanu wojennego, następnie kapelan Konfederacji Polski Niepodległej i środowisk niezależnej młodzieży warszawskiej. Założyciel tajnego Chrześcijańsko–Patriotycznego Instytutu im. ks. Jerzego Popiełuszki, inwigilowany i prześladowany przez aparat bezpieczeństwa, nigdy nie krył swoich poglądów. Zamordowany w tajemniczych okolicznościach, w czasie urlopu w Krynicy Morskiej. Jego zabicie – w niewiele miesięcy po obradach okrągłego stołu – miało zmobilizować i zmotywować do jedności funkcjonariuszy SB rozgoryczonych rezultatami okrągłostołowego kompromisu komunistów z częścią opozycji.