Anna Binek-Zajda
Muzeum Saturn w Czeladzi (…) otworzyło swe podwoje w dniu 1 marca 2009 r. (…) Nowo uruchomionej instytucji, dla której przeznaczono lokalizację w zabytkowym gmachu dawnej willi zajmowanej do 1939 r. przez naczelnego dyrektora zakładu górniczego i jego rodzinę, nadano nazwę Muzeum Saturn w Czeladzi, nawiązując do zlikwidowanej Kopalni Węgla Kamiennego „Saturn”. Dodanie określenia ‘Saturn’ było zatem ukłonem wobec industrialnej przeszłości miasta, a także zaakcentowaniem jego bogatych tradycji górniczych. (…)
Podstawę zbiorów Muzeum Saturn utworzyły przekazy Czeladzkiej Izby Tradycji. Celem pozyskania znajdujących się w rozproszeniu materiałów źródłowych mających związek z Czeladzią, Muzeum inicjowało kontakty z instytucjami, urzędami, a zwłaszcza z osobami prywatnymi, prowadząc równolegle kwerendy w domach aukcyjnych oraz na portalach internetowych. Przy poparciu ówczesnych władz miejskich rozpoczęto wielką kampanię propagandową w regionalnej prasie. Apelowano do mieszkańców o pomoc w zbieraniu pamiątek. Poprzez zakupy, dary, przekazy i depozyty kolekcja muzealna systematycznie powiększała się. Czeladzka placówka gromadzi oraz chroni obiekty kultury materialnej w statutowo określonym zakresie w dziedzinie historii miasta, dziejów górnictwa i geologii. Zbiory liczące aktualnie ponad trzy tysiące eksponatów podlegają katalogowaniu, inwentaryzowaniu, naukowemu opracowywaniu oraz ewidencjonowaniu w formie elektronicznej.
Trzon historycznych zbiorów Muzeum Saturn stanowi bogata dokumentacja dotycząca wielowątkowej przeszłości Czeladzi i losów jej mieszkańców, którą tworzą archiwalia rodzinne, pisma urzędowe, osobista i administracyjna korespondencja, świadectwa życia codziennego – afisze, ulotki, plakaty, druki okolicznościowe. Na uwagę zasługuje ponadto nieoceniona baza materiałowa dotycząca dziejów kultury, oświaty, społecznych stowarzyszeń oraz organizacji. Bogactwo i różnorodność kulturową miasta ukazują eksponaty obrazujące wszelkie przejawy życia codziennego czeladzian. W zbiorach znalazły się zatem zarówno narzędzia rolnicze, jak i przedmioty gospodarstwa domowego oraz wytwory rzemieślnicze.
Muzeum Saturn posiada również pamiątki piśmiennictwa czeladzkiego, niemałą grupę tytułów prasowych podejmujących tematykę społecznego i gospodarczego rozwoju Czeladzi po 1945 r., konspiracyjne wydawnictwa informacyjne z okresu II wojny światowej oraz czasopisma bezdebitowe. Szczególnie ciekawą grupą zabytków jest kolekcja kartograficzna, na którą składają się mapy luźne oraz miejskie plany z XIX i XX w. Niezwykle cenny materiał ikonograficzny stanowią archiwalne fotografie niosące ze sobą niepowtarzalną szansę zajrzenia do intymnego świata czeladzkich rodów. Odrębnym przedmiotem zainteresowań kolekcjonerskich są szklane klisze negatywowe o imponujących wartościach dokumentalnych i historycznych, a także karty pocztowe, w głównej mierze okazy ilustrujące widoki Czeladzi – również regionu – odznaczające się walorami poznawczymi. (…)
Niestety z uwagi na to, że powierzchnia muzeum jest niewielka, przejściowo nie posiada ono wystawy stałej. Działalność wystawiennicza jest na razie realizowana w postaci okolicznościowych, historycznych i artystycznych ekspozycji czasowych. Część z nich jest użyczana z innych placówek muzealnych i instytucji kulturalnych. W programie wystawienniczym nie brakuje jednakże autorskich wystaw przygotowywanych w dużej mierze z materiałów własnych, czemu przyświeca koncepcja ukazywania różnorodności społecznej i kulturowej miasta w wieloaspektowych kontekstach oraz sytuacjach. Te wystawy cieszą się największym zainteresowaniem zwiedzających, także z uwagi na nowatorskie aranżacje.
Od samego początku istnienia muzeum niezwykle dynamicznie rozwija się oferta z zakresu edukacji muzealnej. Żywy kontakt z przedmiotem czy artefaktem sprawia, że zwiedzający lepiej zapamiętują i rozumieją wydarzenia z przeszłości. Przy pomocy intuicyjnego poznania, bezpośredniego oglądu, a nade wszystko emocji mają szansę poczuć się pełnoprawnymi odbiorcami kultury, czy nawet jej współtwórcami. Inspirowany antropologią zmysłów dobór metod, środków i narzędzi przekazu, atrakcyjnych treści, jak również możliwości prowadzenia dyskursu, stanowiąc swoiste zaproszenie kierowane nie tylko do dzieci i młodzieży, lecz także dorosłych i seniorów, zachęca do angażowania się w proces edukacji trwającej całe życie. Pośród licznych propozycji odbiegających od konwencjonalnego stylu realizacji muzealnej misji kształceniowej na szczególne wyróżnienie zasługują „Wieczory historyczne na Saturnie”, czyli mający dość liczne grono admiratorów cykl naukowych spotkań okraszonych odrobiną lekkości i rozrywki, których celem jest odkrywanie nieznanych lub zapomnianych kart z bogatej historii regionu zagłębiowskiego. W nurt ten wpisuje się ponadto cały wachlarz lekcji muzealnych, a także wycieczek z elementami gier terenowych.
Ważną płaszczyznę aktywności czeladzkiej placówki muzealnej stanowią zadania związane z przypominaniem tradycji i obyczajów. W palecie proponowanych form znajdują się m.in. interesujące warsztaty ginących umiejętności, oparte na oryginalnych technikach, skierowane głównie do najmłodszych odbiorców, odbywające się dwukrotnie w ciągu roku pod jednym tytułem „Spotkania z tradycją”.
Cały artykuł Anny Binek-Zajdy pt. „Jubileuszowa dekada działalności Muzeum Saturn w Czeladzi” znajduje się na s. 11 marcowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 57/2019, gumroad.com.
„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach, a także co sobota na Jarmarkach WNET w Warszawie przy ul. Emilii Plater 29 (na tyłach hotelu Marriott), w godzinach 9–15.
Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
