Goście Poranka WNET:
Jarosław Bucek – ostatni baca w Gorcach,
dr Agnieszka Jurczynska-Kłosok – językoznawca, przewodnik tatrzański,
Wojciech Jachymiak – reżyser,
Tomasz Filar – zastępca burmistrza,
Marcin Zubek – prezes związku Podhalan w Zakopanem,
Maciej Motor Grelok – były prezes związku Podhalan w Zakopanem,
Joanna Staszak – naczelnik wydziału kultury, Urząd miasta Zakopane,
Marcin Rafacz – kierownik działu technicznego i inwestycji, Urząd miasta Zakopane,
Kinga Pawlikowska – inspektor Wydziału Ochrony Środowiska, Urząd miasta Zakopane,
Wojciech Stankiewicz – naczelnik wydziału strategii i rozwoju, Urząd miasta Zakopane,
Maciej Motor-Grelok – dziennikarz, były prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan.
Prowadzący: Łukasz Jankowski
Wydawca: Jaśmina Nowak
Realizator: Jan Dudziński
Część pierwsza:
Jarosław Bucek opowiada o tradycji pasterskiej oraz wspomina czasy, w których profesją tą zajmowało się wielu górali. Dzisiaj większość młodych decyduje z tego stylu życia, porzuca tradycję i odcina się od tutejszego folkloru, wybierając inny rodzaj pracy. Opowiada także o 600 owcach, które są pod jego opieką oraz o ich rasie, która należy do typowo górskich. Górale bardzo dbają o to, aby rasy nie mieszały się ze sobą. Jednak większym zmartwieniem dla bacy jest tradycyjny wróg owiec, czyli wilki. Jak dodaje, obecnie baca musi „mocno się nagłówkować” aby zarobić, bo same owce nie są podstawowym źródłem dochodu nowoczesnego górala.
dr Agnieszka Jurczynska-Kłosok mówi o historii miasta Zakopane, które już w XIX wieku było dość intensywnie zaludnione, choć nie miało jeszcze praw miejskich. Już wtedy Krupówki były jedną z najpopularniejszych ulic w Polsce. Pierwszy dokument, w którym pojawia się nazwa Zakopane, datowany jest na 1615 rok.
Część druga:
Wojciech Stankiewicz wraz z Kingą Pawlikowską poruszają temat rewitalizacji terenów zielonych i zalesianiu Zakopanego. Jak się okazuje, znaczny obszar centrum miasta, tj. 70000 m2 udało się wpisać do rejestru zabytków, tym samym tratując je od postępującej zabudowy przez deweloperów. Miasto pozyskało także środki unijne na poprawę jakości powietrza, poprzez dodatkowe nasadzenia krzewów i niskiej roślinności.
Zakopane przystąpiło także do Regionalnego Programu operacyjnego Województwa Małopolskiego, którego celem jest wymiana przestarzałych systemów ogrzewania i starych pieców. Zainteresowanie mieszkańców tym przedsięwzięciem jest duże, z programu skorzystało już ponad 1000 mieszkańców. Celem do którego dążą Pani Pawlikowska i Pan Stankiewicz jest stworzenie miasta, w którym zieleń będzie dominowała w tkance miejskiej i stanie się ważnym i stałym elementem krajobrazu Zakopanego.
Wojciech Jachymiak wspomina bój o Polskie Koleje Linowe, które w 2013 roku zostały sprzedane spółce z Luksemburga i choć wydawało się, że Polska straciła je na zawsze, ostatecznie zostały one odzyskane. Jak mówi gość „Poranka WNET”, Tatry są miejscem szczególnym, jeśli chodzi o Podhale, to one „ukształtowały kod genetyczny tutejszych mieszkańców”.
W drugiej części wypowiedzi reżyser odnosi się do konwencji antyprzemocowej, którą podpisały wszystkie miasta w Polsce… oprócz Zakopanego. Komentuje również 4 lata rządów PiS, które, jak mówi, dla górali były raczej pozytywne. Wszystko przez fakt bronienia przez partię rządzącą najważniejszych dla górali tradycyjnych wartości.
Część trzecia:
Tomasz Filar zastępca burmistrza Zakopanego opowiada o barierach, które utrudniają pracę w samorządzie. Jedną z nich jest regulacja własności w księgach wieczystych co powoduje, że remont drogi czasem wręcz graniczy z cudem. Kolejnym problemem trapiącym to typowo turystyczne miasto jest działanie deweloperów, którzy pod płaszczykiem pensjonatów turystycznych, budują i sprzedają lokale mieszkalne i apartamenty. Deweloperzy chcą maksymalnie wykorzystać wysoką cenę terenów, często omijając prawo, bądź postępując niemoralnie w stosunku do mieszkańców. Jak dodaje zastępca burmistrza, aż 95% miasta pokryte jest planami miejscowymi.
Część czwarta:
Marcin Zubek i Maciej Motor Grelok mówią o przywiązaniu górali do wiary chrześcijańskiej i patriotyzmu narodowego. Związek Podhalan zawsze dbał o tradycję i pielęgnował patriotyzm w narodzie, szczególnie w czasie zaborów. Sama organizacja wyewoluowała z Towarzystwa Tatrzańskiego, którego członkowie w 1901 roku wnieśli i zbudowali krzyż na Giewoncie. Było to w czasach, w których zgromadzenia były nielegalne, a sama inicjatywa postawienia krzyża na przełomie wieków podjęta była na chwałę Chrystusowi zbawicielowi świata. Patriotyczna energia, która kumulowała się właśnie w Zakopanem pod Giewontem, rozlała się na resztę Podhala kiedy przyszedł rok 1918 w celu walki o niepodległość Polski.
Goście „Poranka WNET” powrócili także do spraw ideologicznych, zauważając, że pewne środowiska przychodzące z Europy zachodniej, chcą zdominować polską kulturę i zmienić europejską cywilizację. Jak mówią górale, tolerancja jest ważna i są oni w stanie wiele rzeczy zaakceptować i tolerować, ale na ich warunkach. Najważniejsza jest dla nich rodzina, tradycyjne wychowanie, Bóg, patriotyzm, narodowość i Ojczyzna.
Joanna Staszak z wydziału kultury mówi o tym, jak ważna dla mieszkańców Podhala jest kultywowanie tradycji. Zadaniem wydziału kultury jest także pokazywanie i nauczanie turystów, czym jest tutejsza kultura i tradycja. Jak dodaje, największym zadaniem które stoi przez wydziałem kultury jest zachowanie oryginalnej kultury Zakopiańskiej, aby ta przetrwała w stanie nienaruszonym. Chodzi zarówno o elementy stroju, muzyki , czy zwyczajów. Co ciekawe, tradycyjnie właściwie każda wieś na Podhalu, a nawet bywało że każdy ród, miał swoje wzory na nastrojach naszywane na ubrania góralskie i ta tradycja przetrwała do dzisiaj.
Marcin Rafacz pełniący obowiązki kierownika działu technicznego i inwestycji, opowiada o gospodarce wodno-ściekowej w mieście, które ze względu na turystów, musi zwiększać wydajność pracy zależnie od sezonu. Samo miasto ma ok 17 tysięcy mieszkańców, ale w najgorętszych wakacyjnych momentach, ze względu na przyjezdnych, ilość osób do obsłużenia przez wodociągi rośnie nawet 15-krotnie. Długość sieci wodociągowej wynosi aż 300 km. Warunki wodno-kanalizacyjne w Zakopanem są specyficzne, gdyż rury w przeciwieństwie do większości miast, nie przebiegają na podobnej wysokości, ale wielokrotnie przebiegają na linii góra-dół. System ujęć wody wybudowany został już w 1902 roku.
Posłuchaj całego „Poranka WNET” z Zakopanego!
