Przy wigilijnym stole w Puerto Maldonado rozmowy dotyczyły głównie polityki. Pedro Pablo Kuczynski, wybrany w zeszłym roku prezydent Peru, nie cieszy się zaufaniem rodziny, która mnie gościła. W naturalny sposób pojawił się też temat jego polskiego pochodzenia. Mnie jednak bardziej niż polityka interesowało inne zagadnienie – zbliżająca się pielgrzymka papieska do Peru i Chile.
Papież odwiedzi dżunglę
„Czemu akurat Puerto Maldonado?” zapytałem. Czemu Franciszek wybrał to miejsce na pielgrzymkę? Położona w dżungli blisko brazylijskiej granicy stolica regionu Madre de Dios nie jest nawet w pierwszej dziesiątce największych miast Peru – w przeciwieństwie do dwóch innych celów wizyty papieża – stolicy Peru Limy i Trujillo, położonym na północy kraju trzecim największym ośrodku. Mieszka tam zaledwie ok. 92 tysięcy ludzi.
Jest kilka przyczyn. Św. Jan Paweł II podczas swoich pielgrzymek w latach 1985 i 1988 odwiedził inne miasta, w tym Cuzco i Iquitos, ale nigdy nie był w południowo-wschodniej części kraju. Przede wszystkim jednak to właśnie tam Ojciec Święty spotka się ze społecznością Indian, którzy w sumie stanowią 45% populacji. Nie tylko peruwiańskich. Oczekiwani są również pielgrzymi z Boliwii i Brazylii – obu położonych stosunkowo niedaleko. Rozmawiałem na ten temat z ojcem Juanem Carlosem, dominikaninem z parafii katedralnej w Puerto Maldonado pw. Matki Boskiej Różańcowej (Nuestra Señora de Rosario).
Społeczność indiańska w regionie Madre de Dios jest mocno rozproszona. Żyją oni w wioskach położonych głównie nad rzekami Madre de Dios i Rio Tambopata. Chciałem wybrać się do jednej z tych wiosek na Boże Narodzenie, jednak ojciec Juan Carlos odradził mi taką wyprawę. Ci, którzy rzeczywiście obchodzą chrześcijańskie święta, przybywają w ten dzień do Puerto Maldonado, żeby uczestniczyć w Mszy Świętej. W wioskach zostają głównie ci, dla których święta nie mają prawdziwie religijnego wymiaru.
Ekologia i aktywizacja religijna
Fizyczne oddalenie od kościoła stanowi problem w podtrzymywaniu zaangażowania religijnego. Ojciec Juan Carlos liczy, że dzięki wizycie papieża wzrośnie poczucie duchowej wspólnoty sprowadzające się do aktywnego uczestnictwa w życiu kościoła nie tylko od święta. Dużą szansę upatruje on w licznych wolontariuszach przygotowujących wizytę Franciszka. Młodzi ludzie przez sam fakt tak wielkiego wydarzenia wykazują duże większe zainteresowanie, tworząc tym samym sposobność do ewangelizacji.
Ojciec Juan Carlos wskazał mi jednak inne zagadnienie, które stało się tematem rozmowy podczas wieczerzy wigilijnej z Carlą i Jesúsem, przyjaciółmi moich gospodarzy. Papież Franciszek poświęca wiele uwagi zagadnieniom ekologii – zarówno jej wymiarowi środowiskowemu jak i społecznemu. Jak pisze peruwiańska La República, w ciągu ostatnich piętnastu lat dżungla amazońska w Peru zmniejszyła się o prawie dwa miliony hektarów. Papież w swojej encyklice Laudato si’ akcentuje szczególnie potrzebę ochrony naszego wspólnego domu. Poruszenia tych zagadnień podczas wizyty oczekują od niego mieszkańcy Madre de Dios. Wycinka lasów zagraża wspólnotom żyjącym w tradycyjny sposób. Dodatkowym problemem jest nadmierna eksploatacja złóż. Ludzie pracują w kopalniach, które nie cieszą się opinią przesadnie dbających o bezpieczeństwo. Wiele osób choruje przez zanieczyszczenie środowiska. Ludzie realnie odczuwają w życiu codziennym to, co w Europie pojawia się tylko czasem jako doniesienia medialne.
Papież Polak bliższy od Argentyńczyka
Interesujący jest dysonans, jaki wyczuwa się między nastawieniem ludzi do Franciszka a tym, jak wspominają św. Jana Pawła II. Widać wiele oczekiwań względem Franciszka przy równoczesnej ograniczonej sympatii. Rodrigo, sprzedawca książek, z którym rozmawiałem w Limie, innym z celów wizyty papieża, mówił, że się nie wybiera. Według niego wejściówki, które miały być darmowe, są pokątnie sprzedawane. Rodrigo nie przepada za Franciszkiem. Zarzuca mu korupcję. Z rozrzewnieniem wspominał jednak wizytę Papieża Polaka w 1985 roku. Był tam jako mały chłopiec. Do dzisiaj pamięta charyzmę papieża, bijące od niego ciepło i dobroć. Podobną opinię wyraziła Carla, która uczestniczyła w Eucharystii w Cuzco w tym samym roku. Zapytałem, czy jako Amerykanie nie czują się lepiej, mając papieża z ich kontynentu. Argentyna jest jednak mentalnie odległa dla mieszkańców Peru czy Ekwadoru. Niektórzy nawet postrzegają Argentyńczyków jako gringo. Papież Argentyńczyk dla moich peruwiańskich rozmówców jest tak samo odległy, jak byłby Europejczyk.
Nie wszyscy się cieszą
W okolicach Trujillo na północy Peru Franciszek spotka się z poszkodowanymi w powodzi, która nawiedziła kraj na początku zeszłego roku. W wyniku kataklizmu ok. 100 tysięcy Peruwiańczyków straciło dach nad głową. O tym elemencie papieskiej pielgrzymki rozmawiałem z Augusto, kierownikiem budowy, który przygotowuje plac na spotkanie z papieżem w Huanchaco pod Trujillo. Na 17 hektarach zmieścić się ma ok. 50 tysięcy wiernych. Wśród nich zapewne także pielgrzymi z sąsiedniego Ekwadoru. Sam Augusto nie będzie wśród nich – jest ewangelikiem. Docenia jednak wagę papieskiej pielgrzymki. Zapytałem go, co sądzą o tym ludzie. Wytknął z jednej strony dysproporcję pomocy rządowej dla poszkodowanych w powodzi i wydatków na wizytę papieża, z drugiej jednak strony zwrócił uwagę, jak dużym zastrzykiem ekonomicznym dla lokalnej przedsiębiorczości będzie pielgrzymka. Zyskają hotele, restauracje, sprzedawcy pamiątek i dewocjonaliów. W samej Limie podczas mszy papieskiej na Costa Verde przewiduje się uczestnictwo około dwóch milionów pielgrzymów z całego kraju.
Choć wizyta papieża Franciszka w Peru wywołuje u niektórych negatywne emocje i kontrowersje, nie są one tak burzliwe jak w Chile. Równolegle do podpalenia pięciu kościołów w Chile, w Limie ktoś podłożył ogień pod ponad dwudziestometrową statuą Chrystusa. Pożar został jednak szybko ugaszony i obyło się bez większych strat. Mimo wszystko wydaje się jednak, że nastroje są spokojniejsze w Peru niż u południowego sąsiada.
Papież Franciszek wylądował w Peru w czwartek 18 stycznia wieczorem lokalnego czasu. Dziś uda się do Puerto Maldonado. W sobotę odwiedzi Trujillo. W niedzielę 21 stycznia, ostatni dzień pielgrzymki, odprawi Mszę Świętą w Limie.
