O tym, ilu uchodźców z Ukrainy pozostało w Polsce i jaka część z nich pracuje i w jakich zawodach opowiada gość audycji Anatolij Zymnin, Rzecznik Prasowy Platformy Migracyjnej EWL.
Dziś na Ukrainie obchodzony jest Dzień Wyszywanki. Wyszywanka stała się nie tylko elementem stroju narodowego, ale elementem i formą manifestacji patriotycznej i tożsamościowej Ukraińców, chociaż chętnie noszą ją, zwłaszcza w tym dniu, także inne osoby, które manifestują swoją sympatię dla tego państwa i narodu.
18 maja to także Dzień Pamięci o Deportacji Tatarów Krymskich w 1944 roku, kiedy ok. 200 tysięcy Tatarów Krymskich na rozkaz Stalina zostało wywiezionych do Azji Centralnej. W latach 90. część z nich powróciła na Krym, skąd wielu musiało uciekać po rosyjskiej aneksji półwyspu w 2014 roku.
Paweł Bobołowicz i Dmytro Antoniuk wspominają postać św. Jana Pawła II w rocznicę jego urodzin. Święty Papież Polak był orędownikiem pojednania polsko-ukraińskiego.
Gościem Pawła Bobołowicza jest Anatolij Zymnin, Rzecznik Prasowy Platformy Migracyjnej EWL, który mówi o strukturze migracji ukraińskiej do Polski – zarówno tej sprzed rosyjskiej agresji w lutym 2022 roku, jak i fali uchodźców wojennych.
Język tatarski jest obecny wszędzie. Ludzie mówią po tatarsku, nie po kazachsku, uzbecku, ponieważ uważam, że kazachski nie oznacza języka czy ludu. Uważamy, że oni wszyscy są Tatarami.
Piotr Mateusz Bobołowicz, Krzysztof Skowroński, Naim Belgin
(…) PMB: Jak wygląda współpraca Tatarów z Turkami tu, na miejscu? Chodzi mi oczywiście o mniejszości etniczne.
NB: Nie widzimy różnicy między Tatarami a Turkami. To są ci sami ludzie, ten sam język, ta sama religia. Turcy z Mołdawii należą do odrębnej grupy. To chrześcijanie z Gagauzji w Mołdawii. Mamy też u nas inną grupę Gagauzów, którzy są muzułmanami, i nazywamy ich Gajal [Gadżal]. Gadżalowie i Gagauzowie to ten sam lud, ale niektórzy z nich to chrześcijanie, a niektórzy – muzułmanie.
PMB: Skąd w ogóle wzięli się tutaj Tatarzy?
Dawna nazwa Morza Czarnego brzmiała Karadengiz. Nie oznacza ona „czarnego” morza. Można tłumaczyć słowo ‘kara’ jako ‘czarny’, ale nasze słowo ‘kara’ ma wiele znaczeń: duży, silny, majestatyczny. Karadengiz było morzem Tatarów, bo Kara to nazwa jednego z plemion tatarskich.
Od roku 500 do 1500 Włosi z Wenecji i Genui nazywali to morze na swoich mapach Mare Maggiore – Morzem Wielkim, a nie Morzem Czarnym. Tak więc Morze Wielkie, a nie Czarne, ale, jak wiadomo, Morze Śródziemne jest dziesięć razy większe niż Karadengiz i z tego powodu przyjęto obecną nazwę. Słowa ‘kara’ nie tłumaczy się jako ‘czarny’. Czy macie w swoim języku słowo ‘karaola’? ‘Karaul’? W języku bułgarskim, rosyjskim, a także rumuńskim występuje słowo ‘karaul’ i odnosi się do ‘kara’, czyli silny, i ‘ul’, czyli chłopiec. W przeszłości był to rodzaj policji czy straży w wioskach. To słowo, zapożyczone od Tatarów, jest nadal używane w tych krajach. Uważamy, że Tatarzy przybyli tu 3000 lat temu.
(…) Zacząłem od tego, ponieważ uważamy, że wszystkie ludy tureckie, a za nimi Hunowie – zna pan pewnie Attylę (naród węgierski uznaje go za swojego władcę) – nawet jeśli nie jest naszym bezpośrednim przodkiem, to Hunowie są przodkami Tatarów. A przodkami Hunów były ludy turańskie, które żyły w Europie. Herodot mówił o Getach. Myślimy, że Geci to nie lud romański, tylko turański, który tam się osiedlił. I wszystkie ludy przed nimi przyszły z Azji. W tej perspektywie widzimy naszą tradycję, nasze ubrania, nasze słowa.
Kiedy dokonujemy odkryć archeologicznych i rozmawiamy z rumuńskimi archeologami, mówią, że nie mają specjalistów od kultury turańskiej. Myślę, że to żart, bo jeśli chce się poznać prawdę, a nie bajkę, to można poprosić o specjalistę z innego regionu. Mamy kontakty w Kazachstanie, Kirgistanie, Uzbekistanie, nawet antropologów i archeologów z Węgier, którzy mogą pomóc.
Jest to kolejny problem dla Rumunii – nie chcą odkrywać prawdy o tych rzeczach, ponieważ przyjęli, że tu znajdowała się Dacja, którą zajęli Rzymianie i to właśnie od Daków i Rzymian pochodzą Rumuni. Nie rozumiem, jak i kiedy doszli do takich wniosków. Bardzo ciężko jest zrobić ten skok myślowy.
Owidiusz był na zesłaniu w tym regionie, w mieście Tomis, dzisiejszej Konstancy. Będąc tutaj, napisał, że nic nie rozumie w tym barbarzyńskim języku. Wszyscy mówili, że tu żyją Dakowie, a Dakowie mówią po łacinie. Owidiusz napisał w swoim dzienniku, że nic nie rozumiał z tego języka. Uczył się go i tworzył w nim poezję. Niestety nie znaleźliśmy tych wierszy. Myślę, że gdy je znajdziemy, zobaczymy, że to nasz język.
Codex Cumanicus jest napisany w naszym języku, rozumiemy go, ale to kompendium o kulturze Kipczaków i Kumanów. Zostało napisane w XIV wieku i w tym okresie większość Tatarów przechodziła na islam. W tym kodeksie można znaleźć wiele słów z języków arabskiego i perskiego, ponieważ Tatarzy przyjęli islam od mistyków z Persji. Wszystkie słowa religijne pochodzą z perskiego, a nie z arabskiego. W Dobrudży i w Turcji te słowa pochodzą z perskiego. Mówi się, że w języku rumuńskim jest 5000 słów z języka tureckiego, ale to nieprawda. Z języka tureckiego pochodzi niewielki procent, natomiast wiele, wiele słów pochodzi z perskiego. Może macie w waszym kraju słowo „czorab”, „czorba”, czoban? Nie? W rumuńskimi istnieją i pochodzą z perskiego, wzięte od Tatarów. (…)
PMB: Co znaczy dla Pana być Tatarem w Rumunii?
Być Tatarem w Rumunii, w tym konkretnym regionie, to nie być „gościem”. Jesteśmy gospodarzami. To nasz dom. Nawet Rumuni uważają Dobrudżę za nasz region. Kochamy wszystkich. Rozumiemy wszystkich. I żyjemy ze wszystkimi w pokoju, ale polityka rumuńskiego rządu i narodu różni się od naszej.
Historia, której nas uczą w szkołach, nie jest prawdziwą historią świata. To historia z czasów Ceausescu, komunistycznych, czasów Securitate. Ciężko nam rozwiązać tę kwestię, ale nie jest to problem nierozwiązywalny, tylko uciążliwy. Jesteśmy w stanie żyć z tą sytuacją, poradzić sobie z nią.
PMB: Jak wyobraża Pan sobie przyszłość Tatarów?
Jeśli nic nie zrobimy, wkrótce Tatarzy w tym regionie zostaną pozbawieni własnej kultury i języka. W innych regionach język tatarski nie został zatracony. Gdy jadę do Uzbekistanu, słyszę, jak mówią po tatarsku. Nie jeżdżę do Kazachstanu, ale spotykam się z ludźmi z Kazachstanu i bardzo dobrze się rozumiemy. Język tatarski jest obecny wszędzie. Wszyscy ci ludzie mówią po tatarsku, nie po kazachsku, uzbecku, ponieważ uważam, że „kazachski” nie oznacza języka czy ludu. Uważamy, że oni wszyscy są Tatarami.
Jeśli chcą uznać, że są Kazachami – dobrze, są Kazachami. Jeśli chcą być Uzbekami, OK, ale „Uzbek” to imię: Uzbek-chan był Chanem Złotej Ordy i stąd pochodzi nazwa.
Krym to tylko region, nie ludzie, ludzie to Tatarzy. Nogajowie to też nie lud; Nogaj był generałem i stąd nazwa. Ten generał był bratankiem Czyngis-chana. Nogajowie nie są odrębnym ludem, lecz jednym z ludów tatarskich. Przykłady są wszędzie. Azerowie są to Tatarzy. Może inne plemię, rodzina jest inna, ale lud zawsze pozostaje tatarski.
Jeśli w świecie mówi się, że to lud turański, OK, akceptuję. Jeśli chcą być Nogajami, OK. Każdy, kto chce, może być Nogajem, nie ma problemu. Jeśli chcą, by wszyscy Tatarzy na ziemi byli Krymscy, OK, ale Krym jest gdzie indziej, a my mieszkamy tutaj. Nie jesteśmy na Krymie. Pomagamy ludziom z Krymu, ale nie jesteśmy z Krymu. Gdy Chanat Tatarski jeszcze nie istniał na Krymie, Tatarzy byli tu, w Dobrudży. Gdy Chanat Nogajski jeszcze nie istniał, my byliśmy jako Tatarzy tu, w Dobrudży. Byliśmy Tatarami 3000 lat temu. Herodot i inni ludzie już o nas pisali, choć nas za dobrze nie rozumieli. Już wtedy pisali o nas książki, to jest fakt historyczny, a nie jakaś banialuka.
KS: A kim dla Pana jest Czyngis-chan?
Czyngis-chan to nie imię, a tytuł. Czyngis-chan był człowiekiem jak wszyscy inni, dobrym politykiem, który żył w przeszłości, ale dla nas nie jest początkiem.
Historia Tatarów nie zaczyna się od Czyngis-chana. Czyngis-chan był Tatarem, ale nie początkiem Tatarów. Czyngis-chan znaczy „Władca świata”, „Król świata”, ale nie jest przedstawicielem pierwszych Tatarów. Nie rozumiemy, co znaczy „Mongol”. Tatarzy to nie Mongołowie, ale Mongołowie byli Tatarami. To jest fakt i ta kwestia nie podlega debacie.
We wszystkich grobowcach znajdujących się w dolinie Orkhon i na całym terenie Mongolii widzimy tatarskie słowa, nie widzimy za to słów mongolskich. To nie lud mongolski, a tatarski miał konfederację, plemię Tatarów, 33 konfederacje. Dziewięć plemion Tokuz-Tatarów, dziewięć rodzin tatarskich ludów. W przeszłości nie nazywali ich Tatarami. Nazywali ich Kara, ponieważ ‘kara’ znaczy silny. A dla nich Kara to Tatarzy. Po tym historycy nazywali ich Kara-Tatar, Kara-Nogaj, Kara-Halalar. Wszyscy ci ludzie byli Tatarami. (…)
KS: Czy Tatarzy nie chcą mieć własnego państwa?
Jak by to powiedzieć… naszym państwem jest Turcja. Uzbekistan to nasz kraj. Kazachstan to nasz kraj. Azerbejdżan to nasz kraj. Turkmenistan to nasz kraj. Kirgistan to nasz kraj.
Nie uważamy, że nie mamy kraju. Może niektórzy nasi rodacy, niezaznajomieni z historią i kulturą i nieznający tych regionów, tak myślą. Ale kiedy ich zapraszamy do nas, okazuje się, że mają taką samą tradycję i te same zwyczaje. Są nam bliscy. Nasze słowa są bardzo podobne.
Wiem, język można zatracić w ciągu jednego pokolenia. Na razie nie możemy tego podawać jako faktu, może to niczego nie dowodzi, ale język używany w Kazachstanie jest podobny do naszego języka w Dobrudży. Rozumiemy się nawet w 70%. To bardzo dużo. A jeśli pojadę do Kazachstanu na dwa tygodnie, nie mam wątpliwości, że będę płynnie rozmawiał z ludźmi. Ostatnio pojechałem do Uzbekistanu, byłem tam już 3 razy, oglądałem telewizję przez 3 godziny, potem 2 godziny filmu. Potem rozmawiałem z ludźmi i oni mnie pytają: urodziłeś się w Uzbekistanie? Nie.
Ale mówisz jak my. Tak, mówię, mówię jak wy, bo nasz język to wasz język, nie różni się od naszego. I są bardzo zdziwieni. Jak to możliwe? Bo to przecież ponad 4000 kilometrów czy nawet 10000 km. A język jest taki sam.
KS: Nie wymienił Pan Azerbejdżanu.
Tak. W przeszłości Azerowie mówili o sobie, że są Tatarami. Obecnie, pod wpływem Rosji i innej polityki mówią o sobie, że są Azerami. W porządku, nie ma problemu, jeśli chcą być Azerami, niech będą. Azerski też jest językiem turańskim. Nie arabskim, nie perskim, tylko turańskim. (…)
Cały wywiad Piotra Mateusza Bobołowicza i Krzysztofa Skowrońskiego z przewodniczącym Demokratycznej Unii Tatarów Naimem Belginem, pt. „Nawet Owidiusz pisał po tatarsku”, znajduje się na s. 14 październikowego „Kuriera WNET” nr 100/2022.
Październikowy numer „Kuriera WNET” można nabyć kioskach sieci RUCH, Garmond Press i Kolporter oraz w Empikach w cenie 9 zł.
Wydanie elektroniczne jest dostępne w cenie 7,9 zł pod adresami: egazety.pl, nexto.pl lub e-kiosk.pl. Prenumerata 12-miesięczna wersji elektronicznej: 87,8 zł.
Czytelnicy gazety za granicą mogą zapłacić za nią PayPalem lub kartą kredytową na serwisie gumroad.com.
Wywiad Piotra Mateusza Bobołowicza i Krzysztofa Skowrońskiego z przewodniczącym Demokratycznej Unii Tatarów Naimem Belginem, pt. „Nawet Owidiusz pisał po tatarsku”, na s. 14 październikowego „Kuriera WNET” nr 100/2022
Nasi przodkowie wiele wycierpieli od Rosji – mówi Naim Belgin. Wszyscy Tatarzy to nasi bracia. Religia nic tu nie zmienia – podkreśla.
Przewodniczący Demokratycznej Unii Tatarów w Konstancy Naim Belgin opowiada o przetrwaniu języka tatarskiego w Kazachstanie i różnych odnogach narodu tatarskiego.
Obawiam się, że niedługo będziemy widzieć w Rumunii Tatarów pozbawionych swojego języka i kultury.
Belgin podkreśla, że Tatarzy mają 3000 lat historii; byli w Rumunii na długo przed powstaniem chanatu krymskiego. Zaznacza, że ich historia nie zaczyna się od Czyngis-Chana, którego uważa, podobnie jak wszystkich Mongołów, za Tatara. Nasz rozmówca mówił, że chcieliby przegranej Rosji, a przede wszystkim zakończenia wojny.
Jeżeli wojna zakończy się pokonaniem Rosji, będziemy bardzo zadowoleni, bo nasi przodkowie od niej wiele wycierpieli. Jednak ważniejsze jest, by wojna szybko się skończyła, bo nie służy nikomu.
Rozmówca Piotra Mateusza Bobołowicza opowiada także o początku kontaktów Tatarów z Polską, które sięgają czasów Tochtamysza, który schronił się na Litwie przed Tamerlanem. Naim Belgin wskazuje, że Gaugazowie są ich braćmi, niezależnie od ich chrześcijańskiej wiary. Mówi o stosunkach Seldżuków z Wielką Ordą oraz przybyciu Cyganów do Rumunii.
Wszyscy Tatarzy to nasi bracia. Religia nic tu nie zmienia.
Claudia Balint, radca prawny Demokratycznej Unii Tatarów w Dobrudży (południowa Rumunia) opowiada o kulturze swojego ludu i jego pobratymcach na Krymie
Claudia Balint opowiada o Międzykulturowym Festiwalu Kurultaj, który jest organizowany przez Demokratyczną Unię Tatarów. Właśnie skończyła się jego VII edycja. W jego organizacji biorą również Polacy.
„Kurultaj” w języku tatarskim oznacza wielkie spotkanie. Promujemy tam trzy tradycyjne sporty: zapasy, jazdę konną i łucznictwo. W tej edycji wzięło udział 14 narodowości, w tym Polacy.
– wyjaśnia pani Balint.
Co ciekawe, powiązania kultur: rumuńskiej, węgierskiej i tatarskiej najlepiej widać w języku:
Wiele słów w języku rumuńskim pochodzi z języków – tureckiego i tatarskiego. Widać też te wpływy w kuchni – wiele potraw, które jedzą Rumuni, wymyślili Tatarzy. Mamy wielki wpływ na kulturę tego kraju.
– wskazuje przedstawicielka DUT.
Claudia Balint wspomina również mroczne czasy narodowego komunizmu w Rumunii, czyli rządów Nicolae Ceaușescu:
Nie chcę pamiętać tych czasów, bo nasza wspólnota doświadczała przemocy. Zaczęliśmy tracić naszą tradycję i język. Właśnie teraz dążymy do odbudowania jej.
12 września 1683 r. siły polsko-cesarskie pod wodzą króla Jana III Sobieskiego pokonały armię Imperium Osmańskiego dowodzoną przez wezyra Kara Mustafę.
Dr Krzysztof Jabłonka podkreśla, że zwycięstwo odniesione 339 lat temu ocaliło Europę. Obecnie, jak zauważa,
Ta bitwa wreszcie dostąpiła nobilitacji, czyli jest na właściwym miejscu, stała się bitwą europejską i występuje we wszystkich podręcznikach .
Wyjaśnia, że król Polski został wybrany na wodza, ponieważ znał on taktykę Tatarów. Wykorzystał on zamieszanie, jakie się pojawiło w wojskach tureckich w czasie przegrupowywania oddziałów.
Była to największa szarża tego stulecia. 35 tysięcy ludzi i koni (razem 70) na jedno skinienie króla ruszyło do ataku.
Rozmówca Jaśminy Nowak mówi także o genezie husarii.
Ona pochodziła z Persji. To był oddział perski który poprzez Ormian trafił na Bałkany. U Austriaków byli huzarzy, a u nas husaria.
Perspektywa rozpadu Federacji Rosyjskiej może wydawać się dziś tak nierealna. Na terytorium Rosji żyją jednak narody, które myślą o które myślą o swojej niepodległości.
W Pradze trwa Forum Wolnych Narodów Rosji. Przedstawiciele Tatarów, Baszkirów, Czeczenów, Buriatów, mieszkańców Syberii, Królewca, Ingrii i innych regionów dyskutują o dekolonizacji, denuklearyzacji i deputinizacji Federacji Rosyjskiej. Rosyjska agresja na Ukrainę zachwiała stabilnością Rosji i pokazała jej słabość. Uczestnicy Forum rozmawiają o nowej architekturze bezpieczeństwa w przestrzeni eurazjatyckiej, bezpieczeństwa opartego na niepodległości i demokracji.
Transmisja z wydarzenia dostępna pod tym linkiem (język rosyjski):
meet.google.com/qhk-fyfh-yij
Działacz krymskotatarski o stosunku swoich rodaków do wojny na Ukrainie, walce o wyzwolenie Krymu i przekonaniu o nadchodzącym rozpadzie Federacji Rosyjskiej.
Erfan Kuduzow opowiada jak wyglądały jego pierwsze dni wojny w Kijowie. O czymś takim dotąd czytał jedynie w książkach.
Nigdy w życiu nie ułożyło mi się w głowie, że mogą być takie nieludzkie rzeczy ze strony sąsiada.
Gość Poranka Wnet podkreśla, że potrzebują pomocy swych polskich, brytyjskich i innych zagranicznych przyjaciół. Razem uda im się zwyciężyć.
Nasi żołnierze bronią swojej ojczyzny i mojej małej ojczyzny, czyli Krymu.
Działacz krymskotatarski wyjaśnia stosunek swych rodaków do Półwyspu i do Rosjan.
Tatarzy krymscy mają historyczną pamięć, być może nawet na poziomie genetycznym tego, co robili Rosjanie w XVIII w.
Imperium Rosyjskie nie dotrzymało pokoju z Chanatem Krymskim anektując go i deportując wielu jego mieszkańców. Obecnie Tatarzy krymscy organizują oddziały służące u boku Ukraińców. Celem jest odbicie Krymu.
Kuduzow liczy na rozpad Federacji Rosyjskiej według podziałów narodowościowych.
Jestem przekonany, że na terenie tego imperium zła powstanie kilkadziesiąt państw takich jak Jakucja, Tatarstan, które będą wyzwolone z niewoli […] i będą funkcjonować po prostu jako wolne narody.
Starosta sokólski wypowiada się na temat bieżącej sytuacji na terenach przygranicznych, gdzie od pewnego czasu sytuacja sprawia wrażenie coraz bardziej stabilnej.
Piotr Rećko relacjonuje bieżącą sytuację na terenach blisko granic Rzeczpospolitej. Sytuacja na chwilę obecną zdaje się być unormowana.
Nie ma w tej chwili dużego napięcia na granicy, z naszego punktu widzenia nie dzieje się nic nadzwyczajnego.
Na dzień dzisiejszy jedną z ważniejszych aktywności jest ścinanie drzew w celu zapewnienia drewna na opał dla służb przebywających na nieprzystępnych terenach.
Z uwagi na mróz nasza aktywność zorientowana jest na ścinanie drzew i dostarczanie drewna na opał dla służb mundurowych.
Starosta podkreśla, że w pomoc służbom niezwykle mocno zaangażowani są mieszkańcy tych terenów.
Ludność jest zdeterminowana by wspierać działania służb.
Wsparcia służbom mundurowym udzieliła również społeczność tatarska.
Tatarzy zawsze wspierali RP i bronili granic Polski.
Gościem Popołudnia WNET był Jan Adamowicz, prezes Związku Tatarów Rzeczpospolitej Polskiej, który wypowiedział się na m. in. na temat wprowadzenia stanu wyjątkowego na granicy z Białorusią.
Jan Adamowicz wyraził swoją opinię na temat wprowadzenia przez Rząd RP stanu wyjątkowego:
Jeżeli chodzi o zabezpieczenie granic, to jak najbardziej, jest to wskazane, ale zrobiono to w sposób nieprzemyślany, bo nie pomyślano o ludziach, którzy mieszkają na tym obszarze.
Podkreślił, że w Kruszynianach znajduje się największe centrum kulturalne Tatarów. Według prezesa Związku Tatarów decyzja rządu sprawiła, że mieszkańcy Kruszynian zostali odcięci od świata:
Ci ludzie nie wiedzą, co mają robić. Nie otrzymali żadnej pomocy.
Adamowicz stwierdził, że Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich nie powinno być wyjęte spod obowiązujących obostrzeń:
Rozumiem, że centrum nie może być wyłączone, skoro te obostrzenia dotyczą wszystkich, jednak jakaś droga prowadząca na szlaki turystyczne powinna być otwarta.
Prezes Związku Tatarów RP odpowiedział też na pytanie, skąd wzięli się Tatarzy na terenie Kruszynian:
Tatarzy zostali osiedleni przez Jana III Sobieskiego na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
S.S.
Kontynuując przeglądanie strony zgadzasz się na użycie plików cookies. więcej
The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.
