Dzień 64. z 80 / Przemyśl / Poranek WNET – Fajkarstwo i ludwisarstwo to dwa rzemiosła w Przemyślu z wieloletnią tradycją, kontynuowaną do tej pory. Dlatego tutaj powstało tak nietypowe muzeum.
Na Starym Mieście w Przemyślu Łukasz Jankowski rozmawiał z dr Urszulą Olbromską, kierownikiem Muzeum Dzwonów i Fajek w Przemyślu.
Historia podaje, że już w XIX wieku w Przemyślu produkowano fajki. Najpierw gliniane, później drewniane. Na początku XX wieku do miasta zawitał przybysz z Czech Wincenty Swoboda, który na nowo rozbudził zamiłowanie do fajek i ich produkcji. Od tamtej pory rzemiosło nieustannie się rozwija. Za to dzwony przyjechały z Kałusza z rodziną Felczyńskich. Obecnie ludwisarnia w Przemyślu znana jest na całym świecie.
fot. Konrad Tomaszewski
[related id=35911] O każdej fajce znajdującej się w muzeum można by długo opowiadać. Każda ma swoją historię. W muzeum jest zbór różnych fajek z całego świata, jednak przeważają europejskie, pięknie rzeźbione. Muzeum może się pochwalić również fajką zakupioną w Przemyślu, która była używana przez powstańca styczniowego, przepięknymi fajkami ceramicznymi i wieloma egzemplarzami fajek rezerwisty (ozdobne fajki, kiedyś ofiarowywane żołnierzom przy odejściu do rezerwy; były wręczane, w zależności od lokalnych czy pułkowych tradycji, przez dowództwo (głównie jako wyróżnienie za dobrą służbę), kolegów lub organizacje rezerwistów.
– Ja wszystkie fajki kocham, wszystkie są i piękne, i mają swoją historię – powiedziała dr Urszula Olbromska.
Fajka jest nie tylko przedmiotem służącym do palenia, jest też przedmiotem sztuki. Są wytwórcy, którzy – zarówno kiedyś, jak i dziś – przywiązują bardzo dużą wagę do szaty artystycznej fajki. Dzięki temu mamy malutkie dzieła sztuki.
Dr Urszula Olbromska opowiedziała nam o swojej ulubionej „tajemniczej faceę” z muzealnych zbiorów. To rzeźbiona drewniana fajka w kształcie zwierzęcia podobnego do konia, z tym że z rogami. W środku miała karteczkę, na której było napisane, że pochodzi z namiotu Chmielnickiego. Jest to jednak tylko legenda, gdyż powstanie fajki datuje się na koniec XIX wieku. Tak czy tak ma „niesamowity urok” – podkreśla pani Olbromska, dodając, że to „od niej się zaczęło, po prostu zaczęłam się interesować fajkami”.
fot. Konrad Tomaszewski
Muzeum oprócz fajek w swojej kolekcji posiada około 100 dzwonów. Można oglądać XVII-wieczne dzwony z wytwórni gdańskich. Muzeum ma także dzwony toruńskie i te pod przemyskie, dekorowane przez znakomitych rzeźbiarzy m.in. herbem Przemyśla.
Całego Poranka można posłuchać tutaj. Wywiad z dr Urszulą Olbromską w części pierwszej.
Dzień 64. z 80 / Przemyśl / Poranek WNET – O tym, czy Przemyślowi zagraża utrata dotychczasowej pozycji, oraz o perspektywach rozwojowych miasta w rozmowie z przewodniczącą Rady Miasta.
Lucyna Podhalicz, przewodnicząca Rady Miasta Przemyśla, była gościem Łukasza Jankowskiego w Poranku WNET.
Zdaniem Lucyny Podhalicz bywa tak, że władza „schematycznie patrzy na rzeczywistość”. Dlatego w Przemyślu zorganizowano akcję, w ramach której mieszkańcy mogli zgłaszać pomysły na to, co lokalny samorząd mógłby uczynić dla miasta. Zgłoszoną ideą, którą szczególnie popiera radna miasta, jest zorganizowanie ośrodka terapii uzależnień nie tylko od alkoholu i narkotyków, ale też hazardu i internetu. [related id=35911]
Lucyna Podhalicz mówiła też o miejskich inwestycjach i perspektywach rozwoju. Przemyśl znalazł się dość wysoko na liście 122 miast, które według raportu sporządzonego przez naukowców z PAN zagrożone są utratą swoich funkcji społecznych i gospodarczych. Pani radna uważa, że paradoksalnie to, że Przemyśl znalazł się na tej liście, może być dla niego korzystne, gdyż w związku z tym otrzyma większe wparcie finansowe na rozwój miasta niż do tej pory. Według rządowych zamierzeń środki finansowe z części programów będą przeznaczane wyłącznie dla miast średnich. Dzięki temu miasta duże nie będą mogły o nie aplikować.
Dotychczas duża część środków na Podkarpaciu przypadała Rzeszowowi jako największemu ośrodkowi w regionie. „Mocna stolica to jest dla regionu korzyść” – powiedziała Lucyna Podhalicz, jednakże zaznaczyła, że pula środków rządowych i unijnych była dzielona niesprawiedliwie, na korzyść stolic województw.
Przemyśl prowadzi dość oszczędną politykę budżetową. Obecnie ma nadwyżkę budżetową. Lucyna Podhalicz jest zdania, że można było gospodarować nieco inaczej, na przykład mocniej stawiać na rozwój turystyki. Jednak docenia starania prezydenta Przemyśla, żeby spłacać zadłużenie miasta, które obecnie wynosi około 50% sumy jego dochodów.
Łukasz Jankowski zwrócił uwagę, że w wielu miejscach Polski stawia się na turystykę, w związku z czym nie każda inwestycja miejska idąca w tym kierunku (np. budowa fontanny) może przynieść wymierny zwrot. Z tym Lucyna Podhalicz się zgodziła i powiedziała, że Przemyśl nie stawia tylko na turystykę, ale stara się tworzyć warunki dla dużych inwestycji mogących znacząco wpłynąć na wzrost gospodarczy w regionie.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy w Poranku WNET w części szóstej. A w niej także o tym, co sądzi Lucyna Podhalicz sądzi o pracy ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła.
Dzień 64. z 80 / Przemyśl – Rozbudowujemy te komórki, w których widzimy największe zagrożenie, a w tej chwili są to migracja, narkotyki i broń – powiedział szef Bieszczadzkiej Straży Granicznej.
Gościem Łukasza Jankowskiego w Poranku Wnet był pułkownik Robert Rogoz, szef Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej. Zatrudnia ona ponad 2 tys. osób, a swoim zasięgiem obejmuje całe Podkarpacie i zabezpiecza prawie 250 kilometrów granicy z Ukrainą i 120 kilometrów ze Słowacją. Codziennie oddział tej Straży Granicznej odprawia prawie 40 tys. osób. Szczególnie ważna ze względu na trwający konflikt w Donbasie jest granica z Ukrainą.
– Jest podniesiony poziom migracji na granicy z Ukrainą (…). W tym półroczu zatrzymaliśmy już 80 cudzoziemców, którzy nielegalnie, w celach migracyjnych, usiłowali przekroczyć granicę. Nie jest to oczywiście skala masowa, ale już obserwujemy wzrost na poziomie 40-50 procent – powiedział płk Rogoz. – Jest to kanał prowadzący przez Rosję, Ukrainę do Europy Zachodniej i to są głównie obywatele Pakistanu, Afganistanu, Bangladeszu, Wietnamu. To są nacje, których mamy mniej na południowej granicy UE.
Tego typu ruch migracyjny się nasila, bowiem w ubiegłym roku zatrzymano 70 nielegalnych imigrantów, w tym roku z danych za pierwsze półrocze wynika, że zatrzymano już 80 osób.
– Najbardziej nas niepokoi to, że zaczyna to mieć formę zorganizowaną, czyli za przerzut płaci się pośrednikom, ludziom, którzy czerpią z tego korzyści – powiedział płk Rogoz. Przyznał, że działa to na podobnej zasadzie, jak to ma miejsce na południu Europy i w Afryce, gdzie przemytem ludzi zajmują się wyspecjalizowane mafie. Zaznaczył jednak, że dzieje się to na zdecydowanie mniejszą skalę i „to są dopiero początki”.
– Ludzie, którzy naprawdę potrzebują pomocy, zwykle zostają w krajach biednych – powiedział płk Rogoz. Uważa, że do UE docierają zwykle ci, których status materialny w ich ojczyźnie jest wysoki.
Wyjaśnił, że ze względu na ułatwienia wizowe Ukraińcy wjeżdżają do Polski legalnie, z wyjątkiem osób, które mają zakaz, dlatego Straż Graniczna nie ma z nimi problemu.
– W tej chwili na granicy coraz częściej spotykamy się z próbami przemytu broni. Obserwujemy szczególnie na Zakarpaciu porachunki mafijne z użyciem broni – powiedział płk Rogoz. Ze względu na rosnące zagrożenia w tej służbie Straż Graniczna od półtora roku jest dozbrajana. Proces ten będzie trwał jeszcze długo, bowiem nie jest problemem zakup broni, a odpowiednie wyszkolenie funkcjonariuszy, którzy muszą być przygotowani na to, że „niekiedy trzeba będzie tej broni użyć”.
– Dziś rano prowadziliśmy poszukiwania za przemytnikami papierosów, którzy próbują do Polski przerzucać papierosy z wykorzystaniem motolotni – mówił szef bieszczadzkiego oddziału. Przyznał, że straż – ze względu na różnicę w cenie papierosów między Polską i Ukrainą – zmuszona jest dbać również o naszą „błękitną granicę”, bowiem pomysłowość przemytników w tej kwestii jest duża i straż już wielokrotnie spotkała się z wykorzystaniem przez przemytników dronów, motolotni, a nawet samolotów.
– W tym roku zatrzymaliśmy największy transport narkotyków z Polski na Ukrainę. Było to 250 kilogramów profesjonalnie ukrytego haszyszu – powiedział płk Rogoz, wyjaśniając, że kanał przerzutowy haszyszu wiedzie do Polski i dalej aż z Afryki. Przypomniał o „renomie” Polski jako producenta amfetaminy, która jest przerzucana przez Ukrainę do Rosji. Problemem jest również przemyt broni, ale na razie nie przybrał on jeszcze formy zorganizowanej.
[related id=35911] – Rozbudowujemy te komórki, w których widzimy największe zagrożenie – w tej chwili są to migracja, narkotyki i broń – powiedział płk Rogoz. Jest przy tym zdania, że straż ma na swoim koncie wiele sukcesów, ale w tych sprawach „żadna straż nie jest stuprocentowo skuteczna”. – Nasza przewaga polega na tym, że nie skupiamy się tylko na fizycznym zatrzymaniu narkotyków, ale przede wszystkim na rozbijaniu całych grup przestępczych.
Rozmówca Łukasza Jankowskiego podkreślił, że Straż Graniczna to dziś „dobra marka”, świadczy o tym chociażby fakt, że ostatnio na 25 miejsc zgłosiło się przy naborze aż 600 chętnych.
W rozmowie poruszono również tematy wyłudzeń podatku VAT i roli Straży Granicznej w ukrócaniu tego procederu, pracujących na czarno Ukraińców, przemytu paliwa i wewnętrznego w ramach UE monitoringu przepływu towarów i ludzi.
PRZEMYŚL / 04.07 – Konflikt polsko-ukraiński to „gombrowiczowska gęba” przyprawiona Przemyślowi. Mimo wielokrotnych deklaracji i chęci współpracy nadal spotyka się on z brakiem reakcji Ukraińców.
– Czekamy na efekty dobrej zmiany, na razie są budowane podwaliny, które będą procentowały w przyszłości – powiedział prezydent Przemyśla Robert Choma o dotychczasowych skutkach działań rządów Prawa i Sprawiedliwości. Takim efektem jego zdaniem będzie program wicepremiera Morawieckiego dla miast, które utraciły wraz z reformą administracyjną status miasta wojewódzkiego.
– Duże inwestycje infrastrukturalne już się skończyły, a dzisiaj musimy się zająć tym, aby się w tego typu miastach lepiej żyło, czyli czekamy na Pakiet dla Średnich Miast oraz realizację rządowego programu Mieszkanie Plus – powiedział prezydent Przemyśla. Uważa, że 500 Plus przyczyni się do tego, że młodzi ludzie będą decydowali się na więcej niż jedno dziecko, czego skutkiem będzie poprawa demografii Przemyśla i podobnych miast. Zauważył też, że prezes Kaczyński, mówiąc o programie Mieszkanie Plus, „strofował nieco ministra Adamczyka za to, że realizacja programu zatrzymała się”.
– Sprawy mieszkaniowe są jednym z większych problemów miasta, a więc czekamy na każdą pomoc, która ułatwi nam rozwiązanie tego problemu – powiedział gość Poranka Wnet. Teren przygotowany pod budowę w Przemyślu wystarczy na wybudowanie kilku bloków. [related id=”25640″]
Poprawiające się warunki komunikacyjne nie przełożyły się w Przemyślu na wzrost inwestycji. Nie pomogła nawet specjalna strefa ekonomiczna, bowiem – jak to ujął prezydent – problemem jest położenie Przemyśla przy granicy z Ukrainą. Jego zdaniem tamtejsza wojna skutkuje brakiem inwestycji w mieście, którym zarządza.
Mimo to „są dobre prognozy, bo inwestorzy kupują kolejne tereny” – stwierdził prezydent Przemyśla. Jego zdaniem ważna jest promocja miasta, w wyniku której ruszy budowa zakładów produkcyjnych. Uważa, że wyludnienie takich miast jak Przemyśl to skutek polityki poprzednich rządów, które stawiały na „lokomotywy” przemysłu, takie jak na Podkarpaciu Rzeszów z zagłębiem lotniczym, i spowodowały, że ludzie zaczęli wyjeżdżać „za pracą”. Polityka ta nie sprawdziła się – w jej wyniku nastąpiło „zassanie” tych najlepiej wykształconych przez duże ośrodki.
– Dopiero polityka zrównoważonego rozwoju pomoże nam zatrzymać młodych zdolnych przy swych rodzinach, nie będą już musieli wyjeżdżać – powiedział Choma. Podkreślił, że Ukraińcy w przyszłości mogliby wypełnić tę lukę na rynku pracy powstałą w wyniku polityki poprzedniej ekipy, ale oni traktują zarówno województwo, jak i Przemyśl jako „przystanek” – przejeżdżają tędy na zasadzie tranzytu.
Władze miasta starają się dofinansować wszelkiego typu atrakcje turystyczne, jak chociażby projekt „Twierdza Przemyśl”, bowiem turystyka jest prężnie rozwijającą się gałęzią gospodarki.
Zakaz wjazdu na Ukrainę
– Od momentu otrzymania zakazu wjazdu na Ukrainę nie byłem tam i się nie wybieram, ale sprawy polsko-ukraińskie są mi bliskie – powiedział Choma. Przypomnijmy, że prezydent Przemyśla Robert Choma dostał pod koniec ubiegłego roku pięcioletni zakaz wjazdu na Ukrainę. Według Służby Bezpieczeństwa Ukrainy decyzja jest efektem jego „antyukraińskiej działalności” i poparcia udzielanego „antyukraińskim marszom”. Po skandalu dyplomatycznym, jaki wywołał ten zakaz, Ukraińcy cofnęli go.
– Rzeczywiście sprawa ta jest bardzo nieprzyjemna, a załatwienie jej było typowo dyplomatyczne – powiedział Choma, tłumacząc, że zarzuty mu postawione chociażby przez prezesa Związku Ukraińców w Polsce nigdy nie zostały cofnięte. W Przemyślu na 65 tysięcy mieszkańców dwa tysiące to mniejszość ukraińska – wynika z danych GUS.
Prezydent Przemyśla wyjaśnił również kwestie związane z tzw. procesją Ukraińców, jaka miała miejsca 26 czerwca, gdy doszło do utarczek słownych i przepychanek ze zgromadzonymi na trasie przemarszu Polakami. Ukraińcy najpierw zażyczyli sobie asysty policji podczas tej procesji, a potem oskarżali magistrat o „zbytnią gorliwość” ze względu na „zbyt dużą liczbę funkcjonariuszy” zajmujących się bezpieczeństwem zgromadzenia. Zdaniem Chomy konflikt polsko-ukraiński to tylko „kwestia wyobraźni” osób, które chciałyby go rozpalić.
– Ostatnia manifestacja pokazała, że przyprawiona nam „gombrowiczowska gęba” jest nieprawdziwa. Przemyśl jest miastem przyjaznym, tolerancyjnym również dla mniejszości narodowych – powiedział prezydent. Przypomniał, że do tego miasta przyjeżdża cała masa Ukraińców, którzy „załatwiają tu biznesy”.
– Jeden czy dwa incydenty, które były odgrzewane przez prasę niczym stary kotlet, nie mogą rzutować na postrzeganie Przemyśla – powiedział Choma – Tylko do tego trzeba dwóch stron, by rzeczywiście chcieć ze sobą współpracować, my taką wolę cały czas deklarowaliśmy i deklarujemy.
PRZEMYŚL – 04.07 – Referendum w sprawie przyjmowania uchodźców przez władze miast, które zadeklarowały taką gotowość, to bardzo dobry pomysł – powiedział poseł Kukiz’15 Wojciech Bakun w Poranku Wnet.
– Decyzja prezydenta Rzeszowa Tadeusza Ferenca, który przyłączył się do unii miast chcących przyjąć dla nas – emigrantów, dla niego – „uchodźców”, jest nieprzemyślana i polityczna – powiedział poseł Wojciech Bakun, który uważa, że władze Rzeszowa chcą tylko zamanifestować, że mają odmienne poglądy od obozu rządzącego.
Zdaniem posła Kukiz’15 Przemyśl to najważniejsze i najstarsze miasto Podkarpacia, mimo że miastem wojewódzkim jest leżący nieopodal Rzeszów.
– Decyzja ta nie spotkała się z entuzjazmem rzeszowian, gdzie byłem wczoraj, bowiem w Polsce mamy wyrobiony stosunek do kwestii przyjmowania emigrantów i jak pokazują dane, ponad 70 procent Polaków jest temu przeciwna – powiedział Bakun. Zwrócił uwagę na słowa Ferenca, który zadeklarował, że ma mieszkania dla uchodźców.
– Czy rzeczywiście ma 500-1000 mieszkań, skoro rzeszowianie czasami czekają po kilkanaście lat na przydział takiego lokum? – pytał w Poranku Wnet poseł Kukiz’15. Jego zdaniem to decyzja nieprzemyślana i bardzo mocno polityczna.
Referendum w sprawie przyjmowania uchodźców przez władze miast, które zadeklarowały taką gotowość, to bardzo dobry pomysł ze względu na to, że to właśnie mieszkańcy będą sąsiadować z ludźmi z obcych kulturowo kręgów. Poseł przewiduje, że w przypadku prezydenta Ferenca, który w poprzednich wyborach wygrał już w pierwszej turze, deklaracja w sprawie emigrantów może się okazać klasycznym samobójem.
Na Podkarpaciu formułuje się 3. Podkarpacka Brygada Obrony Terytorialnej z siedzibą w Rzeszowie. Dwie jej kompanie mają swoją siedzibę w Przemyślu.
– Miała być jedna kompania przemyska, ale udało się wynegocjować kompanię powiatową i miejską – powiedział Bakun, chwaląc miejscowe władze samorządowe. Sam poseł zna wiele osób ze swojego okręgu wyborczego, które złożyły swój akces do OT. Często są to ludzie mający za sobą „harcerstwo czy przynależność do Strzelca, ale nie tylko” – powiedział gość Poranka Wnet z Przemyśla. W większości to osoby wykształcone, po studiach, też prawnicy. Jego zdaniem do OT przychodzą ludzie nastawieni patriotyczne, ci, którzy czują „potrzebę służenia w chwilach zagrożenia”.
– Eksponowanie patriotyzmu przez ludzi na ziemi przemyskiej jest uwarunkowane historycznie – powiedział poseł Kukiz’15. Wspomniał tu o historii Orląt Przemyskich i Lwowskich, a także o działalności na tym terenie grup rekonstrukcyjnych zajmujących się odtwarzaniem przebiegu bitew, jakie miały miejsce na tych ziemiach, ale nie tylko.
Zniesienie obowiązku wizowego dla Ukraińców, zdaniem posła Kukiz’15, nie przyniosło zauważalnego wzmożenia ruchu.
– Nie spowodowało to masowego najazdu na Polskę Ukraińców. Powiedzmy sobie szczerze: zaledwie kilka procent Ukraińców ma paszporty biometryczne upoważniające do wjazdu bezwizowego – powiedział gość Poranka.
Goście Poranka Wnet: Arcybiskup senior Józef Michalik; Robert Choma – prezydent Przemyśla; Marcin Warchoł – wiceminister sprawiedliwości; Wojciech Bakun – poseł Kukiz’15; Jan Jarosz – dyrektor Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej; Janusz Felczyński – ludwisarz; Zbigniew Bednarczyk – właściciel wytwórni fajek; Irena Lasota – dziennikarka, publicystka i działaczka opozycji w PRL, na stałe mieszkająca w Waszyngtonie. […]
Goście Poranka Wnet:
Arcybiskup senior Józef Michalik;
Robert Choma – prezydent Przemyśla;
Marcin Warchoł – wiceminister sprawiedliwości;
Wojciech Bakun – poseł Kukiz’15;
Jan Jarosz – dyrektor Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej;
Janusz Felczyński – ludwisarz;
Zbigniew Bednarczyk – właściciel wytwórni fajek;
Irena Lasota – dziennikarka, publicystka i działaczka opozycji w PRL, na stałe mieszkająca w Waszyngtonie.
Prowadzący: Aleksander Wierzejski;
Wydawca: Antoni Opaliński;
Realizator: Andrzej Gumbrycht;
Część pierwsza:
Wojciech Bakun – o problemie przyjmowania uchodźców do Polski i kwestii ukraińskiej w Przemyślu;
Abp Józef Michalik – jak państwo powinno postępować w kwestii kryzysu imigracyjnego. Dlaczego nie powinno się wpuszczać do Europy wszystkich imigrantów, a ofiarom wojny na Bliskim Wschodzie trzeba pomagać na miejscu;
Irena Lasota – czego możemy się spodziewać po wizycie prezydenta Donalda Trumpa w Warszawie, o opinii o Polsce przekazywanej przez część amerykańskich mediów w oparciu o informacje dziennikarzy „Gazety Wyborczej” oraz o przygotowaniach do Święta Niepodległości;
Robert Choma – o dotychczasowych działaniach rządów Prawa i Sprawiedliwości, oczekiwaniu na konkretne skutki Pakietu dla Miast Średnich oraz realizację rządowego programu Mieszkanie Plus. Prezydent Przemyśla mówił również o kwestii relacji polsko-ukraińskich;
Część druga:
Marcin Warchoł – o potrzebie wpisania Boga do projektu nowej Konstytucji i oparciu prawa na wartościach wypływających z religii chrześcijańskiej. Gość Poranka Wnet odniósł się również do problemu wyjaśnienia afery Amber Gold i nowych mechanizmów odbierania złodziejom i bandytom majątków pochodzących z przestępstw, poprzez konfiskatę rozszerzoną oraz podniesienie kary za wielką aferę gospodarczą do 25 lat więzienia. Minister Warchoł skomentował też sytuację w wymiarze sprawiedliwości, założenia reformy sądów oraz zarobki sędziów.
Część trzecia:
Jan Jarosz – o tysiącletniej historii Ziemi Przemyskiej, zasobach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej oraz o walorach turystycznych Przemyśla i okolic;
Janusz Felczyński – o procesie wytwarzania dzwonów i tradycji pracy ludwisarskiej;
Zbigniew Bednarczyk – jak wygląda produkcja fajek i co łączy fajczarstwo z kresową duszą, ciągle żywą w Przemyślu.
Podkarpacie? Jakie Podkarpacie? Przecież to są Kresy w najczystszym wydaniu. Ze swoim niezrównanym urokiem, ciekawymi ludźmi i bliznami z przeszłości. A poza tym podglądamy produkcję fajek i dzwonów.
W roku 981 poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął Przemyśl, Czerwień i inne grody – ta wzmianka ze staroruskiej „Powieści minionych lat” wprowadziła miasto nad Sanem na arenę historii. Są co prawda historycy, którzy twierdzą, że Peremyszl z kroniki to nie ten Przemyśl. Wymieniony razem z nim Czerwień ma jeszcze mniej szczęścia, bo do dziś nie rozstrzygnięto, gdzie mógł się znajdować… Zwykłe łamigłówki wczesnego średniowiecza…
Po prostu Kresy
Jedno jest pewne – Przemyśl nad Sanem od początku był grodem pogranicza. Tak było za czasów, gdy monarchia Bolesławów rywalizowała tu z Rurykowiczami, tak pozostało do dzisiaj. Niby to Podkarpacie… ale właściwie jakie Podkarpacie? Wąskie uliczki z uciekającymi na wszystkie strony zaułkami, budowane na wzgórzach przeważnie barokowe kościoły i kameralna galicyjska secesja. Po prostu Kresy. Można je było pokroić granicami i obudować szarymi osiedlami, ale nie dało się ich usunąć z pejzażu. Na szczęście.
Do Przemyśla radiowa ekipa dojechała pociągiem z Warszawy. Ponad siedem godzin! Czy to na pewno XXI wiek? Pociąg, który nas tu przywiózł, miał literacką nazwę „Gombrowicz”. Może więc ta „zawrotna” prędkość to taki żart na cześć mistrza groteski?
U karmelitów
Mieszkamy w klasztorze Karmelitów. Monumentalny kompleks klasztorny z kościołem pod wezwaniem św. Teresy z Avili pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. Karmelici bosi byli jednym z najpopularniejszych zakonów w Rzeczypospolitej. Do polskiej, sarmackiej pobożności włączyli przyniesione z południa kontynentu tradycje mistyki hiszpańskiej. Taka to była kiedyś wspólna Europa.
U progu epoki zaborów austriackie władze skasowały klasztor i przekazały budynki grekokatolikom. Karmelici wrócili po II wojnie światowej, kiedy komuniści formalnie zlikwidowali struktury Kościoła grekokatolickiego. Po 1989 roku rozgorzał spór o prawa do świątyni i klasztoru, rozstrzygnięty dopiero salomonową decyzją św. Jana Pawła II, który przyznał wyznawcom obrządku wschodniego położony „wzgórze niżej” kościół pojezuicki.
Katedra grekokatolicka w Przemyślu
Tu wszystko jest historią
Trudna jest historia tej ziemi, również ta kościelna… O tym , ale i o wielu innych sprawach, rozmawiałem z arcybiskupem seniorem Józefem Michalikiem. Po drodze mała historyczna niespodzianka. Rozmowa z wieloletnim metropolitą przemyskim toczy się w domu, w którym w XVI wieku mieszkał kanonik przemyski ksiądz Stanisław Orzechowski. Nie ma się czemu dziwić, przecież to Kresy, tu wszystko jest historią. Stanisław Orzechowski – jedna z najbarwniejszych postaci dawnej Polski. Ksiądz, awanturnik, erudyta, student niemieckich i włoskich uniwersytetów, znajomy Lutra i Frycza Modrzewskiego. W niepojęty sposób łączył gorliwość w zwalczaniu protestantów z łamaniem norm kościelnych, zwłaszcza celibatu. Demagog, który w swoich pismach równocześnie sławił szlachecką wolność i wysługiwał się interesom magnackich mecenasów. A niezależnie od oceny moralnej, niezrównany stylista, jeden z największych mistrzów polskiej publicystyki politycznej, jak w XX-leciu Adolf Nowaczyński czy Stanisław Cat Mackiewicz. A dziś? Chyba ostatni z tego cechu to Stanisław Michalkiewicz. Czemu właściwie wspominam akurat Orzechowskiego? Bo ten kolorowy człowiek w metryce jednego z zagranicznych uniwersytetów wpisał się jako gente ruthenus natione polonus – z pochodzenia Rusin, z narodowości Polak. Znowu Kresy i znowu tęsknota za dawną, wielką Polską…
Napięcie między Polakami i Ukraińcami
Rzeczywistość nie zawsze jest wielka i często niepokoi. Napięcie między Polakami i Ukraińcami istnieje. Za krótko tu jesteśmy, żeby o tym opowiedzieć. Słuchamy miejscowych, choć nie każdy chce rozmawiać. Nie udaje nam się zaprosić do Poranka przedstawicieli Związku Ukraińców w Polsce. Szkoda. Za to dostajemy od nich w prezencie wybór literackiej krytyki Iwana Franki pisanej po polsku. Otwieram jeden z tekstów: „(..) Wpływ Mickiewicza na naszą inteligencyę, od chwili jego wystąpienia aż do dni naszych, był daleko większy, bezpośredni i trwały, już chociażby dlatego, że mowa utworów Mickiewicza jest zrozumiałą dla inteligentnych Rusinów nie tylko w Galicyi, ale i na Ukrainie, przynajmniej na prawym brzegu Dniepru”. Tak pisał jeden z twórców współczesnej kultury ukraińskiej, który zresztą w innym miejscu zarzucał naszemu wieszczowi „kult zdrady”. W każdym razie Mickiewicz stanowił dla niego problem i wyzwanie. To oczywiście bardzo ciekawe, tylko co z tego? Nic nam po XIX-wiecznych sporach literatów, skoro XX wiek pozostawił po sobie brzemię zbrodni i krzywd. A „inni szatani” są nieustająco aktywni – także w Przemyślu. Całego kompleksu spraw polsko-ukraińskich nie da się chyba pojąć bez uwzględnienia „tego trzeciego”.
W poszukiwaniu kapitalizmu
Pozostawimy więc sprawy, na które nie mamy wpływu, i szukamy kapitalizmu. Nie tego korporacyjnego molocha, który zjada wszystko wokół siebie, tylko kapitalizmu niewielkich, ale dynamicznych rodzinnych firm. I znajdujemy. Najpierw odwiedzamy Pracownię Fajek „Mr Bróg”.
Przecież Przemyskie to zagłębie wytwórczości fajek w Polsce. Właściciel firmy pan Zbigniew Bednarczyk z entuzjazmem opowiada nam o tajnikach swojej pracy. Dynamiczny i pełen pasji przedsiębiorca przypomina trochę amerykańskich self-made-manów. Oczywiście nie potrafię sobie odmówić kupienia wrzoścowej fajki. Aha – na podwórku firmy stoi… żółta łódź podwodna. Podobno nie ma na świecie przypadków, więc musieliśmy tu trafić.
We all live in a yellow submarine. Yellow submarine, yellow submarine…
Okolice Przemyśla to także ośrodek polskiego ludwisarstwa. W Ostrowie odwiedzamy odlewnię dzwonów Janusza Felczyńskiego. Właściciel przyjmuje nas z lekkim dystansem. Musimy poczekać, właśnie kończy korespondencję. Nic dziwnego, tradycja tej rodzinnej firmy sięga roku 1808. Z perspektywy 200 lat nie ma powodu, aby przerywać ustalony porządek pracy tylko dlatego, że przyjechali jacyś faceci z Warszawy i chcą zadać kilka pytań. Nasza cierpliwość zostaje jednak nagrodzona opowieścią o produkcji dzwonów. Nie ma w niej cienia egzaltacji, tylko spokojna pewność człowieka, który wie, że jest mistrzem w swoim fachu: „(…) wykonywanie dzwonów to nie są żadne cuda, tylko zwykła matematyka. Bo nie jest sztuką w ogóle zrobić dzwon. Sztuką jest zrobić dzwon o odpowiednim głosie”. A głosy dzwonów z pracowni Janusza i Macieja Felczyńskich słychać w różnych stronach świata. Naturalnie w Polsce, w miejscach świętych dla Polaków poza krajem i oczywiście w „papieskich” Włoszech, a ostatnio nawet w Brazylii.
Wracamy do Przemyśla, po drodze odwiedzamy jeszcze otaczające miasto forty austriackiej twierdzy. Widomy znak, że nie ma wiecznych imperiów. A przeszłość CK Monarchii w Przemyślu najlepiej symbolizuje dziś… pomnik Szwejka.
Jeszcze jeden spacer. Odnowiona Starówka wokół rynku, starannie odrestaurowane kościoły i zaniedbane obrzeża. To zmora polskich miast, widzieliśmy to wielokrotnie. Na pełnej secesyjnych kamieniczek ulicy Słowackiego część budynków wygląda, jakby ostatni remont odbył się za premiera Sławoja-Składkowskiego.
Za chwilę Poranek, za oknami klasztoru słychać ptaki. Miasto się budzi ze snu. Radio też. Jest tyle pytań…
Powstają liczne apartamenty. Do centrum wprowadzają się młodzi ludzie, instaluje się też biznes – na urodzinowym Jarmaku Wnet mówił mieszkający w Detroit słuchacz naszego radia, Zbigniew Chleplewicz.
Przypomnijmy: Detroit, główny ośrodek amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego, przez całe dekady było miastem kwitnącym. Jednak splot nieszczęśliwych okoliczności, takich jak wprowadzenie złych planów zagospodarowania przestrzennego, wadliwa polityka podatkowa czy ogólne trendy wycofywania się przemysłu z krajów wysokorozwiniętych sprawiły, że sytuacja Detroit zaczęła się pogarszać, aż do ogłoszenia przez miasto bankructwa w 2013 r. [related id=”21237″]
Widocznym skutkiem minionego kryzysu jest znaczne ograniczenie skali i form działań municypalnych, świadczenia uległy redukcji, zmniejszyła się liczba strażaków, policjantów, ale za to znaleźli się ludzie z pieniędzmi, którzy odbudowują miasto – powiedział nam Zbigniew Chleplewicz.
Rozmówca Krzysztofa Skowrońskiego przywołał przykład przedsiębiorcy, którego aktywność przyczyniła się do odbudowy Detroit. – Człowiek ten, który niedawno zmarł, przyjechał z Jugosławii, w Ameryce dorobił się na pizzy. Był właścicielem drużyny baseballowej i klubu hokejowego, i właśnie dla hokeistów oraz koszykarzy zbudował nowy stadion w samym centrum Detroit.
O likwidację pomnika od lat zabiegał Tomasz Poręba z PiS. – Na naszych ziemiach nie może być miejsca dla pomników gloryfikujących organizacje, które dokonywały zbrodniczych mordów na Polakach.
W tym tygodniu dokonano rozbiórki pomnika ku czci Ukraińskiej Armii Powstańczej (UPA), który znajdował się na cmentarzu w Hruszowicach w powiecie przemyskim, o co od wielu lat zabiegał podkarpacki europoseł PiS Tomasz Poręba – Bardzo się cieszę z decyzji podjętej przez gminę Stubno. Na naszych ziemiach nie może być miejsca dla pomników gloryfikujących osoby i organizacje, które dokonywały zbrodniczych mordów na ludności polskiej tylko dlatego, że byli Polakami – mówi Tomasz Poręba.
Sprawę pomnika ku czci UPA w Hruszowicach bardzo mocno w ostatnich latach nagłośnił podkarpacki europoseł PiS Tomasz Poręba, wielokrotnie interweniując m.in. u sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Janusza Kunerta, wskazując, że jest to obiekt tylko i wyłącznie o znaczeniu symbolicznym, nie kryje żadnego pochówku członków UPA, więc nie może być mowy o legalizacji tego miejsca. Co więcej, pomnik ku czci UPA został w 1994 r. postawiony nielegalnie, gdyż nie uzgodniono tego z żadnym organem państwowym czy samorządowym. Europoseł PiS zwracał się również z prośbą o likwidację tej nielegalnej budowli do wójta gminy Stubno.
– Od lat konsekwentnie zabiegałem o likwidację tego pomnika. W ostatnim czasie rozmawiałem o tym z kierownictwem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. To jest kwestia szacunku Polaków do samych siebie, do prawdy i pamięci historycznej. Chcę bardzo podziękować panu wójtowi za podjęcie tej decyzji – powiedział Tomasz Poręba.
Europoseł PiS zapowiedział także, że w przyszłym roku z jego inicjatywy odbędzie się w Parlamencie Europejskim wystawa upamiętniająca ofiary rzezi ludności polskiej na Wołyniu.
Fundusz inwestycyjny, który kupił szczecińską stocznię, ma zamiar również zadbać o nasze emerytury. To pokazuje gdzie rząd chce znaleźć pieniądze na innowacyjny rozwój i inwestycje w polski przemysł.
W Polsce powstała największa grupa stoczniowa w całym rejonie morza Bałtyckiego. We wtorek 23 stycznia podpisana została umowa o kupnie przez Fundusz Inwestycji Zamkniętych „Mars” Szczecińskiego Parku Przemysłowego, pozostałościami po stoczni szczecińskiej, do tej pory pozostającego we własności Funduszu Inwestycyjnego „Silesia”.
Ten sam Fundusz Inwestycji „Mars”, do tej pory posiadał udziały w 15 spółkach niepublicznych. Wśród nich znajdują się podmioty z sektora remontu i budowy statków oraz budowy konstrukcji stalowych offshore, w tym Stocznia Remontowa „Nauta” S.A. w Gdyni oraz Morska Stocznia Remontowa „Gryfia” S.A. działająca w Szczecinie i Świnoujściu, oraz spółki nieruchomościowe. Przejęcie Szczecińskiego Parku Przemysłowego stworzy jeden silny podmiot, kontrolowany przez skarb państwa, zajmujący się odbudową przemysłu stoczniowego.
Struktura kapitałowa Funduszu Inwestycji Zamkniętych „Mars” jest skomplikowana, a kontrola skarbu państwa realizowana przez szereg powiązań właścicielskich. Sam fundusz „Mars” jest zarządzany przez MS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA, w całości należące do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, która to z kolei, należy w części bezpośrednio do Skarb Państwa w wymiarze 37,13 proc. udziałów. Reszta akcji kontrolowana jest przez podmioty również należące do państwa. 33,5 proc. – Polski Holding Obronny Sp. z o.o, a 29.36 proc. akcji posiada Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Ostatni podmiot z kolei jest częścią Polskiego Funduszu Rozwojowych, powołanego do życia na bazie Polskich Inwestycji Rozwojowych, utworzonych za rządów Donalda Tuska.
Obecnie Polski Fundusz Rozwoju ma odgrywać kluczową rolę w finansowaniu projektów rozwojowych w ramach procesu reindustrializacji zawartego w Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. To właśnie ze środków grupy PFR pochodzi 101,5 mln złotych przeznaczone na zakup pozostałości stoczni szczecińskiej przez „Mars”FIZ.
W ostatnim czasie zarówno w Polskiej Grupie Zbrojeniowej, jak i w samym MS Towarzystwie Funduszu Inwestycyjnych, właściciela „Marsa”, doszło do przetasowań kadrowych. Na początku grudnia na prezesa zarządu Towarzystwa został powołany Konrad Konefał. Nowy prezes wcześniej pracował w Brad Management Consulting, gdzie pełnił sankcję wiceprezesa oraz doradzał firmom z obszaru energetyki, oraz górnictwa. Analizował również procesy produkcyjne w Szczecińskiej Stoczni Remontowej „Gryfia”.
Wcześniej w styczniu 2016 roku na wiceprezesa zarządu powołany został Leszek Milczarek, który podpowiada za nowy projekt finansowy wprowadzany przez MS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych. Projekt nie mający pozornie nic wspólnego z konsolidacją oraz wzmacnianiem przemysłu stoczniowego. Do tej pory kontrolowane przez państwo MS TFI zarządzało wyłącznie funduszami inwestującymi w stocznie, nieruchomości i inne projekty inwestycyjne. Jednak 19 grudnia został powołany do życia Parasolowy Fundusz Inwestycyjny Otwarty, posiadający pod swoją „parasolką” pięć sub-funduszy.
Utworzony fundusz jest skierowany do każdego zatrudnionego pracownika, który chciałby zacząć oszczędzać na swoją emeryturę. Projekt wpisuje się z założenia planu Morawickiego, dotyczące zwiększenia oszczędności Polaków. Dodajmy oszczędności, które następnie mają posłużyć do inwestowania w rozwój gospodarczy.
Fundusz proponowany przez MS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych ma być nastawiony na pasywne zarządzanie zebranymi aktywami, które w większości mają być lokowane w krajowych obligacjach skarbowych oraz korporacyjnych, przekonywał wiceprezes MS Towarzystwa Funduszu Inwestycyjnych Leszek Milczarek.
Jednak z dostępnych prospektów dla inwestorów, można się dowiedzieć, że fundusz będzie inwestował tylko 60 procent kapitału w podmioty, które posiadają siedzibę na terenie Polski. Pozostały kapitał może być lokowanych w sposób dowolnych, również poza granicami kraju. Przy czym należy pamiętać, że nie każdy podmiot posiadający siedzibę w Polsce, jest przedstawicielem rodzimego przemysłu, czy kapitału.
Program oszczędnościowy zaprezentowany przez MS FIZ należący do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, nie zamierza jednak konkurować na otwartym rynku finansowym. Propozycja została skierowana dla przedsiębiorców, którzy już od początku 2018 roku będą zobowiązani do wdrożenia dla swoich pracowników programów emerytalnych. Takie propozycje znalazły się w planie Morawieckiego.
Program emerytalno-oszczędnościowy, który mam zastąpić dotychczasowych drugi filar, czyli Otwarte Fundusze Oszczędnościowe, w założeniach ma posłużyć nie tylko do zapewnienia wypłat przyszłych emerytur ale również sfinansować rządowe projekty.
Na razie nie znamy szczegółów programu Pracowniczych Planów Kapitałowych. W najnowszej wersji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju znaleźć można informację, że przez pierwsze 2 lata program będzie obsługiwany przez Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Polskich Inwestycji Rozwojowych. Dopiero to tym terminie byłaby możliwa zmiana funduszu na inny, chociaż żadne szczegóły jak takie przeniesienie środków miałoby wyglądać nie są znane.
Ogólnikowe założenia Pracowniczych Planów Kapitałowych przedstawił wicepremier Mateusz Morawicki na konferencji prasowej 6 lipca 2016 roku. Według wicepremiera od każdej pensji wypłacanej w sektorze przedsiębiorstw brutto będzie obowiązkowo odliczane dwa procent, które trafią do PPK. Ta kwota może zostać dobrowolnie podwyższona przez pracownika o kolejne dwa procent. Do tego swoje również dwa procent będzie musiał dołożyć pracodawca, w ramach tzw. klina podatkowego.
Zgromadzone fundusze miałyby charakter prywatny, a każdy oszczędzający posiałby indywidualny rachunek, ale środki będą wypłacane dopiero po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego. Z wyliczeń Ministerstwa Rozwoju wynika, że przy oszczędzaniu przez 40 lat otrzymywana emerytura może być wyższa o 2400 złotych.
Otwarte pozostaje pytanie, czy planowana reaktywacja przemysły stoczniowego w Szczecinie będzie finansowana ze składek pracowników odprowadzanych do MS Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, będącego jednocześnie właścicielem polskiego przemysłu stoczniowego? Czy nowa forma oszczędności emerytalnych, która zastąpić Otwarte Fundusze Emerytalne, będzie służyć przyszłym emerytom i polskiemu przemysłowi, czy w znacznej części zostanie przetransferowana do zagranicznych spółek, lub utopiona w nietrafione rządowe inwestycje?
