Prezydent Andrzej Duda w specjalnym orędziu wygłoszonym w 10. rocznicę katastrofy smoleńskiej przypomniał tamte dramatyczne wydarzenia: 10 kwietnia 2010 cień Katynia znowu przesłonił kontur Polski.
Prezydent Lech Kaczyński Moi Rodacy muszą się zastanowić, czy być tu dalej czy wracać. Jednocześnie dziękuję irlandzkim władzom za przychylność wobec Polaków.” Dublin, 18 lutego 2007. Fot. Tomasz Szustek
Zdaniem Prezydenta Lecha Kaczyńskiego sprawa Katynia była fundamentalna dla Polski:
Tak jak kłamstwo katyńskie było fundamentem PRL, tak prawda o Katyniu jest kamieniem węgielnym wolnej Polski.
Wczoraj rozmyślania w okowach X. rocznicy wydarzeń z 10 kwietnia 2010 roku, ze Smoleńska. Wydarzenia te na bardzo długo zaważyły i wciąż ważą na naszych polsko-polskich drogach. Ta data dla wielu stała się, obok tej z kwietnia 1940 roku, jedną z ważniejszych dat w najnowszej historii Polski. I o tym mówił w orędziu prezydent Andrzej Duda:
W Smoleńsku zginęli najlepsi z nas. Dziś naszym obowiązkiem jest robić wszystko, by na miarę swoich możliwości sprostać wyzwaniom, jakie stawia przed nami służba Ojczyźnie. W tamtych dniach jako Polacy pokazaliśmy, że w chwilach trudnych potrafimy być wspaniałą wspólnotą, potrafimy być solidarni.
Sobotni serwis informacyjny Radia WNET mogą Państwo odsłuchać tutaj:
W serwisie Radia WNET także o świętach w cieniu pandemii. Dzisiaj rano premier Mateusz Morawiecki zwrócił się do Polek i Polaków ze specjalnym apelem i wielkanocnym przesłaniem.
Watykan
W piątek papież Franciszek przewodniczył Liturgii Męki Pańskiej w bazylice świętego Piotra. W wielkopiątkowej homilii Kaznodzieja Domu Papieskiego powiedział, że pandemia koronawirusa ukazała słabość i bezsilność człowieka, ale również przejawy wielkiej ludzkiej solidarności.
Wystarczył najmniejszy, bezkształtny element natury – wirus, aby nam przypomnieć, iż jesteśmy śmiertelni, a potęga militarna i technologia nie wystarczą, żeby się uratować. Bóg dzisiaj cierpi z nami – powiedział franciszkanin Raniero Cantalamessa.
Republika Irlandii
Premier rządu Republiki Irlandii Leo Varadkar poinformował wczoraj wieczorem o dalszych krokach jego gabinetu w sprawie koronawirusa.
Obowiązujące ograniczenia pozostają w mocy do 5 maja 2020. Wszystkie szkoły w Republice Irlandii pozostają zamknięte do odwołania. Junior Cert Exams zostały odwołane, zaś Leaving Certificate Exams przesunięte zostały na lipiec lub sierpień tego roku.
Prezydent Irlandii Michael D. Higgins złożył wczoraj życzenia wielkanocne. Prezydent Michael Higgins z małżonką w trakcie wielkanocnych życzeń wystosowali również gorący apel do społeczeństwa, aby dzisiaj w sobotę o godzinie 21:00 wszyscy Irlandczycy i rezydenci na wyspie włączyli się do ogólnokrajowej akcji jedności.
Głowa państwa uznała, że to bardzo ważne, aby poprzez ustawienie w oknie świecy, pokazać swoja jedność w obliczu pandemii, ale będzie to też wyrazem podzelowania, oddania hołdu i „zjednoczenia” w trudnych okolicznościach. W swoim wielkanocnym przesłaniu prezydent Higgins nazwał świece, które pojawią się w oknach, „latarnią nadziei w czasach ciemności”, która wskaże nam drogę do wyjścia z tego trudnego okresu:
Irlandczycy proszeni są o umieszczenie światła w swoim oknie w sobotę przed Niedzielą Wielkanocną, w czas tak ważny w symbolice naszej irlandzkiej niepodległości. Ja i moja żona Sabina zapalimy latarnię i umieścimy ją u drzwi w Aras an Uachtaráin (irlandzki pałac prezydencki), symbolizując solidarność i oferując latarnię nadziei w czasie ciemności. Nadchodzące dni mogą być nadal trudne i dla niektórych uważam, że są trudniejsze niż inne, ale jaka to będzie pamięć i dziedzictwo, kiedy wirus przeminie, aby wiedzieć, że daliśmy z siebie wszystko. Jakże cenna będzie też pamięć, że ratowaliśmy ludzkie życie, które w innym wypadku zostałyby utracone przez współpracę i działanie z zaproponowanymi nam środkami dla dobra wszystkich. Sabina i ja jesteśmy bardzo świadomi bólu i cierpienia, których doświadcza wielu z was. Wiemy również, jak trudno jest na tak wiele sposobów tym, którzy chcieliby być z bliskimi, o których się troszczą, ale których ochrona wymaga trzymania się z daleka. Wysyłam wam życzenia wielkanocne, gdziekolwiek jesteście i życzę wam solidarności, czujności i wytrwałości w tych trudnych czasach, gdy jesteśmy testowani jak już kilka razy w niedawnej historii.
Wielka Brytania
Jak donosi dziennik „The Independent” we wtorek w Wielkiej Brytanii przeprowadzono tylko 16 094 testów, z czego 3 680 to badania pracowników NHS (brytyjska służba zdrowia) i ich rodzin, tyle samo osób przebadano w niedzielę.
W takim tempie z pewnością nie uda się osiągnąć zapowiadanego przez rząd poziomu 100 tys. testów na dobę – podsumowują brytysjcy dziennikarze.
Biuro prasowe Downing Street 10 przyznało także, że w chwili obecnej NHS ma do dyspozycji 11,5 tys. respiratorów, w tym 1,5 tys. „na zamówienie”, podczas gdy minister Matt Hancock powiedział, że szpitale potrzebują 18 000 urządzeń by dobrze przygotować się do szczyty zachorowań. Rzecznik rządu przekonywał: Obecnie dysponujemy zapasowymi łóżkami i respiratorami.
Z innych depesz i doniesień „The Independent” wynika, że premier Boris Johnson w najbliższych dniach nie wróci do pracy, zaś jego obowiązki wciąż będzie pełnił minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Dominic Raab. Rzecznik premiera z Downing Street 10 stanowczo zdementował plotki o tym, że Boris Johnson miał wrócić do pracy 16 kwietnia. To dzień, kiedy mają zapaść decyzje co do dalszych obostrzeń dla Brytyjczyków i rezydentów w Zjednoczonym Królestwie.
Włochy
Linia na osi zakażeń koronawirusem we Włoszech zdecydowanie spada, a mówił o tym dyrektor włoskiego Państwowego Instytutu Zdrowia Silvio Brusaferro, który podkreślił, że od pięciu dni systematycznie spada liczba zakażonych, których trzeba hospitalizować. Dwóch z trzech chorych przechodzi chorobę lekko i przebywa w domach. Od kilku dni spada również liczba chorych na oddziałach intensywnej terapii. Jednocześnie zaapelował o zachowanie dyscypliny i skrupulatne przestrzeganie wprowadzonych środków bezpieczeństwa:
Nie możemy opuścić gardy. Sytuacja się poprawia. Potwierdza skuteczność podjętych środków bezpieczeństwa. Epidemia rozwija się coraz wolniej. – powiedział Silvio Brusaferro.
Serwis przygotował i przedstawił Tomasz Wybranowski
W piątkowe przedpołudnie w Radiu WNET, jak zwykle wieści z Irlandii i Wielkiej Brytanii. Rozmowy, przegląd prasy, oraz liczne korespondencje dzisiaj głównie związane z Brexitem i Irlandią Północną.
Prowadzenie: Tomasz Wybranowski i Tomasz Szustek (gościnnie)
Wydawca: Tomasz Wybranowski
Realizacja: Tomasz Wybranowski (Dublin)
Realizacja: Paweł Chodyna (Warszawa)
Produkcja: Katarzyna Sudak & Studio 37 Dublin
Kiedy rozpoczynaliśmy piątkowe wydanie „Studia Dublin”, w historycznym dniu 29 marca, kiedy Brexit miał się stać z idei i słowa czynem, Tomasz Wybranowski spekulował z Bogdanem Feręcem, szefem portalu Polska-IE, co też może wydarzyć się w godzinach popołudniowych.
Wtedy bowiem brytyjscy posłowie mieli zagłosować po raz trzeci w sprawie przyjęcia, lub odrzucenia umowy z Unią Europejską w sprawie trybu i sposobu opuszczenia Zjednoczonego Królestwa.
Wiemy już, że trzecie głosowanie premier Teresa May przegrała. Oznacza to, że Wielka Brytania w dniu 12 kwietnia, o godz. 23:00 czasu lokalnego opuści Unię Europejską. Od tego nie ma już odwołania, chociaż w horrore politycznym „Brexit” już nie takie zwroty akcji widzieliśmy.
Jedno jest pewne, że dwa lata pracy brytyjskiego rządu i Unii Europejskiej nad sposobem i warunkami opuszczenia Wspólnoty przez UK były wzorcową syzyfową pracą.
Tomasz Wybranowski i Bogdan Feręc, szef portalu Polska-IE, wskazali także na dziwną grę szefowej północnoirlandzkiej partii DUP – Arlene Foster.
Sławomir Cichy, dyrektor artystyczny Musicland Academy w Lisburn. Fot. arch. S. Cichego.
Pierwszym gościem „Studia Dublin” był Sławomir Cichy, właściciel firmy K&S Cleaning Service, oraz dyrektor muzyczny w Musicland Academy, mieszkaniec północnoirlandzkiego miasta Lisburn.
Sławomir Cichy opowiadał o ostatnich dwudziestu czterech miesiącach wielkiej niepewności obywateli Irlandii Północnej i jej rezydentów.
Teraz, po finalnym głosowaniu w Izbie Gmin już wiemy, że porozumienie żmudnie wypracowane pomiędzy Londynem a Brukselą, liczące 585 stron trafiło właśnie na śmietnik historii.
Zdaniem brytyjskich dziennikarzy większość brytyjskich parlamentarzystów głosowało za odrzuceniem porozumienia, ponieważ:
/…/ bali się, że Zjednoczone Królestwo na wieki pozostanie złączone umową celną z Unią Europejską, zaś drugim wielkim problemem jest status wyspy Irlandii i jej dwóch podmiotów – Republiki Irlandii, w pełni niezależnej, oraz Irlandii Północnej, należącej do UK, a ciągnącej ku UE.”
W przeglądzie prasy Tomasza Szustka znowu mowa o Brexicie, ale tym razem w nieco innym ujęciu.
W piątkowym wydaniu „The Irish Times”, obchodzącego 29 marca 2019 swoją 160. rocznicę wydania pierwszego wydania, redaktorzy dziennika zwrócili uwagę na ważne przemówienie prezydenta Irlandii Michaela. D. Higginsa.
Michael D. Higgins, prezydent Irlandii. Fot. UNCTAD [CC BY-SA 2.0] via Wikimedia CommonsPrezydent Michael D. Higgins, na jednym z uniwersytetów dublinskich, publicznie skrytykował model ekonomiczny Unii Europejskiej, który ogranicza się tylko do „wąskiego ekonomicznego rozumienia związku państw, zaś omija spójność Unii w kwestiach społecznych”.
W swojej mowie do profesorów i rzeszy studentów UCD, prezydent Irlandii zwrócił uwagę na spore dysproporcje pomiędzy poszczególnymi państwami i samymi mieszkańcami Unii:
„Widoczne i zbyt bolesne są różnice między tymi, którzy mieli szczęście, a tymi którzy zostali zostawieni samym sobie, lub pomiędzy tymi, którzy żyją na ulicy a tymi, którzy zamykają się w strzeżonych osiedlach”
Tomasz Wybranowski mówił zaś o wielkim poruszeniu w prasie muzycznej Starego Kontynentu, które spowodował zespół Rammstein.
17 maja do sprzedaży trafi zapowiadany od czterech lat i gorąco wyczekiwany przez fanów siódmy album zespołu.
W czwartek (28 marca) niemieccy metalowcy wypuścili na rynek najnowszy klip do singla „Deutschland”. Opublikowany teledysk wywołał wielkie poruszenie zwłaszcza w Niemczech .
Muzycy spotkali się już z krytyką tak niemieckich polityków, jak i przedstawicieli środowisk żydowskich. W muzycznym filmie muzycy pojawiają się między innymi w niemieckim obozie śmierci, gdzie są odziani w więzienne pasiaki i stoją pod szubienicami w wisielczych pętlach na szyjach.
„Niewykluczone, że szokiem dla Niemców jest opowiadanie przez niemieckich artystów historii Niemiec bez żadnych zaciemnień”– skomentował Tomasz Wybranowski.
W kąciku sportowym „Studia Dublin” Kuba Grabiasz podsumował pierwsze dwie kolejki meczów eliminacyjnych do Mistrzostw Europy 2020 w piłce nożnej.
Mimo eliminacyjnych męczarni i Biało – Czerwoni, i reprezentacja Republiki Irlandii z kompletem sześciu punktów przewodzą swoim grupom.
Kuba Grabiasz i Krzysztof Skowroński, prezes Radia WNET. Fot. arch. Radia WNET.
Nasz sportowy ekspert mówił także o wielkiej aferze związanej ze zwolnieniem w aurze publicznego skandalu Johna Delaney, prezesa Irlandzkiej Federacji Piłkarskiej Irlandii – FAI, odpowiednika naszego PZPN.
W tle tego głośnego zwolnienia niejasne pożyczki i transfery pieniężne, oraz pamiętny baraż pomiędzy piłkarskimi reprezentacjami Republiki Irlandii i Francji.
Dr Monika Milczarek, prezes firmy Monroe Medical. Fot. arch. M. Milaczarek.
Kolejnym gościem Tomasza Wybranowskiego była doktor Monika Milczarek, która jest dobrym przykładem polskiej kobiety sukcesu pod niebem Irlandii Północnej.
Dr Monika Milczarek jest prezesem firmy Monroe Medical, z siedzibą w Belfaście.
Jest miłośniczką Belfastu i pięknej irlandzkiej kultury. Mimo zapełnionego po brzegi kalendarza zajęć zawodowych, nie tylko jako prezes dużej firmy, z lubością oddaje się pasji muzykowania.
Przez pryzmat swojej pracy, pobyt w stolicy Irlandii Północnej, oraz rozmów z Irlandczykami Monika Milczarek naszkicowała obraz niepewności, emocjonalnego i gospodarczego rozchwiania Ulsteru, które przyniosła zapowiedź Brexitu, po ogłoszeniu wyników referendum z 23 czerwca 2016 roku.
„Stan nerwowości i wielkiej niepewności pogłębiał się od grudnia ubiegłego roku. Niezwykle ciężko jest cokolwiek zaplanować, nie wiedząc czego tak naprawdę można się spodziewać i co przyniesie Brexit. Najgorszą rzeczą jest stan niewiedzy i zawieszenia, a to właśnie dotyka od wielu miesięcy mieszkańców Irlandii Północnej. Także Polaków, którzy zastanawiają się na rzeczami prostymi, które do tej pory były czymś normalnym, jak przyjazd bliskich, czy rozmowy telefoniczne. Teraz rodzą się pytania o wizy, o roaming telefoniczny, o wiele najdrobniejszych choćby rzeczy”– powiedziała w rozmowie z Tomaszem Wybranowskim.
Tomasz Cieślak, Stowarzyszenie Polscy Fani w Irlandii. Fot. arch. Tomasza Cieślaka.
Kolejnym gościem „Studia Dublin” był pan Tomasz Cieślak ze Stowarzyszenia Polscy Fani w Irlandii.
Członkowie stowarzyszenia, którzy od roku 2004 roku mieszkają w Irlandii, kontynuują i tutaj swoje tradycje kibicowskie. Co ciekawe, są oni wielkimi fanami klubu AC Milan.
Jak twierdzą „zawsze „stajemy na głowie” by móc wspierać naszych ulubieńców. AC Milan już wielokrotnie wspieraliśmy z trybun mediolańskiego San Siro czy innych stadionów podczas meczów europejskich pucharów, choć wiadomo, że to Biało-Czerwoni zawsze będą na pierwszym miejscu w naszych sercach.”
W Radiu WNET, pan Tomasz Cieślak zapraszał irlandzkich słuchaczy naszego radia do odwiedzenia Tallaght Stadium.
Dlaczego właśnie tego stadionu i tej porze? Wszystko wyjaśni nasza rozmowa.
W kalendarium „Studia Dublin” Tomasz Szustek przedstawił niezwykłą postać z kart irlandzkiej historii. Oto 29 marca 1873 roku, na świat przyszła Peig Sayers, najsłynniejsza ludowa opowiadaczka legend i opowieści irlandzkich.
Zna ją każdy Irlandczyk, bo jej opowieści były przez długie lata obowiązkową lekturą szkolną. Właściwie nosiła imię to Margaret, ale wszyscy wołali na nią Peig, po jej matce.
Ojciec Peig, Tomas, był znanym opowiadaczem historii i legend i on zapewne przekazał córce zamiłowanie do opowiadania. Pamiętać należy, że na przełomie wieków XIX i XX, na zachodzie Irlandii nie było elektryczności, nie było radia, nie mówiąc już o telewizji.
Irlandia była wtedy ubogim krajem a ludność prowincji żyła w biedzie. Głównym językiem był język gaelicki.
Peig trochę mieszkała na Półwyspie Dingle, potem po ślubie przeniosła się na pobliskie, ale leżące już na otwartym oceanie wyspy Blasket.
Peig była znana do tego stopnia ze swojej sztuki gawędziarstwa, że zainteresował się nią naukowiec, norweski lingwistaCarl Marstrander, przybył na wyspy Blasket, nagrał jej opowieści na taśmę i w ten sposób Peig stała się trochę bardziej znana także poza Irlandią.
Ruiny domostw i budynki współczesnego hotelu na największej z wysp Blasket. fot. Bjorn Christian Torrissen [CC BY-SA 3.0] via Wikimedia Commons
W piątkowe przedpołudnie w Radiu WNET, jak zwykle wieści z Irlandii i Wielkiej Brytanii. Rozmowy, przeglądy prasy, a także korespondencje i muzyka irlandzka. Dziś także podsumownie dnia św. Patryka.
Prowadzenie: Tomasz Wybranowski i Tomasz Szustek (gościnnie)
Wydawca: Tomasz Wybranowski
Realizacja: Tomasz Wybranowski (Dublin)
Realizacja: Paweł Chodyna (Warszawa)
Produkcja: Studio 37 Dublin
Jak zwykle piątkowe Studio Dublin otworzył przegląd prasy.
Tomasz Szustek i Tomasz Wybranowski omawiali artykuły i relacje dziennikarzy „The Irish Times”, „Daily Express” oraz po raz pierwszy „The New European”.
Tomasz Wybranowski i Bogdan Feręc, szef portalu Polska-IE, podsumowali wczorajsze decyzje Komisji Europejskiej w sprawie Brexitu.
Wspomnieli także o bezkrólewiu w Irlandii Północnej, które trwa pod płaszczykiem Brexitu od prawie dwóch lat. Obok Irlandii Pólnocnej także i Gibraltar przeżywa swoje rozterki Brexitowe.
Jednym z tematów rozmowy z Bogdanem Feręcem była także sprawa islamskiego bojownika Al-Kaidy, który po odbyciu kary więzienia w Stanach Zjednoczonych, zamieszka w Irlandii.
Sulayman al-Faris lub Abu Sulayman al-Irlandi, bo o nim tutaj mowa, schwytany został w Afganistanie przez wojska amerykańskie w 2002 roku.
Szokujące dla obywateli Republiki Irlandii i jej rezydentów jest to, że obywatelstwo irlandzkie wspomniany terrorysta uzyskał w roku 2003, kiedy odbywał już karę więzienia. Jak twierdzi, taka decyzja władz Irlandii skłania do gorączkowych pytań, o powód udzielenia mu obywatelstwa kraju.
W Studiu Dublin przypominamy o smutnej uroczystości, która odbyła się w Dniu św. Patryka w Dublinie.
17 marca, o godzinie 10.30 do dublińskiej Prokatedry, przybył prezydent Irlandii Michael D. Higgins z małżonką Sabiną. Tam zostali powitani przez arcybiskupa Dublina Diarmuida Martina.
Prezydent z małżonką wpisali się do księgi kondolencyjnej i wzięli udział w krótkim spotkaniu modlitewnym w intencji ofiar zamachu w Christchurch. Dołączyli do nich także ambasadorzy Nowej Zelandii i Palestyny.
Podczas uroczystości krótkie przemówienie wygłosił arcybiskup Diarmuid Martin.
W swojej krótkiej homilli arcybiskup Martin powiedział, że w milczeniu należy wspominać tych, którzy zginęli, oraz tych którzy są w żałobie, jak również i tych którzy są ranni.
Potem celebrował tradycyjną mszę rozpoczynającą oficjalne obchody dnia św. Patryka w Dublinie.
Po mszy św. para prezydencka udała się w uroczystej, świątecznej kawalkadzie pojazdów na trasę parady ku czci św. Patryka.
Arcybiskup Martin poprosił o wyrazy solidarności z mieszkańcami Nowej Zelandii, oraz z islamskimi braćmi i siostrami w Irlandii i na całym świecie:
Wiara w Chrystusa podkreśla wyjątkową godność każdej istoty ludzkiej, kładzie także nacisk na jedność ludzkiej rodziny. Rasizm, nietolerancja religijna i próby demonizacji innych wiar i nie mogą być uważane nawet za najmniejszy głos rozsądku, a i nie mają prawa aspirować do jakiegokolwiek szacunku.
Krzysztof Schramm, założyciel Fundacji Kultury Irlandii i wicekonsul honorowy w Poznaniu, a także dziennikarz, bloger i reportażysta Piotr Słotwiński podsumowali Dzień św. Patryka z perspektyw Polski i Irlandii.
„Polska 17 marca 2019, była najbardziej zieloną krainą na świecie, oczywiście poza Szmaragdową Wyspą”.
Piotr Słotwiński mówił z kolei o braku symetrii działań i zaangażowania Irlandczyków, gdy mowa o obchodzeniu rocznic z kart polskiej historii, w szczególności Dnia Niepodległości 11 listopada.
Kolejną pozycją „Studia Dublin” był poszerzony przegląd prasy. W roli głównej Tomasz Szustek. Tomasz Wybranowski zapowiedział rozmowy z przedstawicielami Senatu RP, w kwestii kolejnych dotacji na działalność stowarzyszeń polonijnych w Republice Irlandii.
Dzisiaj, po rocznej przerwie, powracamy do analizy prac jednej z Komisji Senackiej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą. W Studiu Dublin mówiliśmy o dotacjach z kasy Senatu RP.
Okazuje się, że w tej materii niewiele się zmienia. Oto bowiem senatorowie w dalszym ciągu nie analizują, nie sprawdzają i nie wyciągają wniosków w rozliczeń dotacji. Nie oceniają także wymiernych skutków konkretnych działań i programów.
Tym razem redakcja Studia 37 Radia WNET w Dublinie przygląda się dotacji na utrzymanie Domu Polskiego za pośrednictwem Ogniska Polskiego w Dublinie (pozycja 29, oferta nr 095), oraz ofercie na kampanię „Kto Ty jesteś?” (pozycja nr 65), realizowanej przez Polską Szkołę SEN i jej dyrektora Tomasza Bastkowskiego.
Cieszymy się, że Senat RP przyznaje duże pieniądze podmiotom z Irlandii, ale – jak to zwykle bywa – senatorowie nie sprawdzają czy akurat ta konkretna dotacja przekłada się na zwiększenie liczby dzieci i młodzieży w szkołach polonijnych na Wyspie!
Czy ktokolwiek i kiedykolwiek zastanowił się nad skutecznością tejże kampanii? Skoro jedym z głównych jej założeń miało być zwiększenie liczby uczniów w szkołach, to czy rzeczywiście tak się stało? Zasadnym wydaje się więc prześledzenie i ocena wyników tych działań. Oczywiście nie myli się ten, kto nic nie robi, ale stawka idzie o należyte wykorzystywanie publicznych pieniędzy wszystkich Polek i Polaków.
Dla przykładu, liczba uczniów w dublińskim SPK (Szkolny Punkt Konsultacyjny) w zeszłym roku zmniejszyła się o ok. 400 (czterystu) uczniów. Dodamy, że o jedną trzecią (z 1200 do 800).
Jeśli chodzi o szkoły należące do Polskiej Macierzy Szkolnej sprawa nie wygląda lepiej. Z zebranych informacji wynika, że tylko jedna szkoła (na dwadzieścia zrzeszonych w tej organizacji) zgłosiła większą liczbę uczniów w bieżącym roku szkolnym. We wszystkich innych mamy do czynienia ze zmniejszającym się stanem osobowym klas i licznymi wypisami uczniów.
W kolejnych programach „Studio Dublin” zaproszać będziemy do udziału w nim i dyskusji senatorów a także, mając nadzieję, że przyjmie nasze zaproszenie, panią przewodniczącą komisji senator Janinę Sagatowską.
W bloku sportowym „Studia Dublin” opowieść Jakuba Grabiasza o historii GAA i motywie narodowym, z biskupem Croke w tle.
W „Studiu Dublin” po dawce sportowych emocji, Tomasz Szustek i Tomasz Wybranowski w poszerzonym autorskim przeglądzie prasy irlandzkiej i brytyjskiej omawiali dla słuchaczy teskty z piątkowych wydań „The Irish Times”, „The New European” i „Daily Express”.
W „Kalendarium Studia Dublin” tym razem o pewnej rocznicy związanej z wielką emigracją.
22 marca 1841 roku w Nowym Jorku zostało założone Stowarzyszenie Emigrantów To symboliczna data, któa jednak pozwala opowiedzieć nieco o zjawisku, które wywarło tak wielki wpływ na losy milionów Irlandczyków i sprawiło, że kultura ze Szmaragdwej Wyspy rozlała się po świecie.
Na filmie powyżej przyjazd emigrantów z Europy na wyspę Ellis, w Nowym Jorku.
Irlandzkie Stowarzyszenie Emigrantów miało za zadanie pomagać w pierwszych działaniach i krokach w nowym kraju tym, którym udało się dotrzeć do brzegów Ameryki Północnej.
Choć dla nas teraz jest oczywiste, że Irlandczycy mówią po angielsku, to trzeba mieć w pamięci, że ten język tak naprawdę rozprzestrzenił się po całej Irlandii, także po prowincjonalnych miasteczkach hrabstw i małych wsiach dopiero w XX wieku.
Większość irlandzkich imigrantów przypływających do Ameryki już od XVII wieku mówiła, jako pierwszym językiem, gaelickim, czyli irlandzkim.
Wielu z nich miało ten podstawowy problem wszystkich imigrantów, czyli barierę językową.
W USA i Kanadzie istnieje, trochę jak i wśród Polaków, tysiące stowarzyszeń skupiających potomków irlandzkich imigrantów.
A filmowo Tomasz Szustek poleca gorąco do obejrzenia film „Gangi Nowego Jorku” z kreacjami Daniela Day Lewisa i Leonardo Di Caprio, który gra młodego irlandzkiego imigranta.
W „Londyńskim Wnetowym Zwiadzie” Aleksander Sławiński opowiadał o tym, co wydarzyło się w londyńskim Klubie Orła Białego w Balham. Właśnie tam odbyły się kolejne wybory „Mistera Polski UK & Ireland”.
Aleksander Sławinski. Fot. archiwum A. Sławinskiego.
Gala londyńskich wyborów „Mistera Polski” ma kilkuletnią tradycję. Co roku 8 marca, podczas obchodów Dnia Kobiet, spośród kilkunastu finalistów wybrany zostaje najprzystojniejszy chłopak.
W tym roku, po preselekcji do ścisłego finału dostało się sześciu kandydatów.
Wydarzenie to zawsze przyciąga ogromną publiczność, która dopinguje startujących mężczyzn. W większości są to panie żywiołowo kibicujące poszczególnym kandydatom podczas ich kolejnych wejść na scenę.
W tym roku organizator wyborów „Mistera Polski UK & Ireland” – agencja modelek i modeli Polish Faces (A-Models) – zadbała o specjalną oprawę imprezy.
Przy wsparciu Tempo Entertainment, firmy odpowiedzialnej za oświetlenie i nagłośnienie, znakomicie wypadli nie tylko finaliści konkursu, ale i zaproszone gwiazdy, które ubogaciły wieczór swoimi występami.
Wśród gwiazd wieczoru znalazły się takie postacie jak Nicka Boon, czy Sheila Bonnick ze znanej wszystkim grupy Boney M. Zasiadała ona również w jury konkursu.
Sebastian Mierzwinski AKA Basstek, jeden ze współorganizatorów wyborów „Mistera Polski UK & Ireland”. Fot. arch. Sebastiana Mierzwińskiego.
Honorowym gościem były Miss Polski UK & Ireland 2018 – Wioletta Tupko i Miss Generation 2019 Shamila Mazhar, która swoją koronę zdobyła zaledwie kilka tygodni wcześniej, podczas pamiętnej gali w Chiswick (zachodni Londyn).
Tegorocznym Misterem został Piotr Cyrana, natomiast Łukasz Flak zdobył tytuł Mistera Foto. Misterem Internetu został Marcel Szymański.
W tym roku, oprócz wyborów „Mistera Polski UK & Irlandii”, po raz pierwszy rozdano także tytuły „Biker of the Year”. Z grona jedenastu finalistów, trzech zdobyło trofea.
Nagroda „Biker of the Year 2019” trafiła do Przemka Polewskiego.
Z kolei Hubert Skarżyński zdobył tytuł „Biker of the Year” w kategorii Personality. Natomiast kolejne wyróżnienie, „Biker of the Year” internetu otrzymał Kris Rozmiarkowski.
Krótko po imprezie, Alex Sławiński rozmawiał z Sebastianem Mierzwińskim, jednym ze współorganizatorów konkursu i zarazem dobrych duchem polskich motocyklistów na Wyspach.
partner Radia WNET i Studia Dublin
Produkcja Studio 37 Dublin – Radio WNET.
Tomasz Szustek w Studiu 37. Fot. Studio 37.Tomasz Wybranowski w Studiu 37. Fot. Studio 37.
Św. Patryk, który schrystianizował Irlandię, zasnął w Panu 17 marca 461 roku. W hołdzie swojemu patronowi, , Irlandczycy na całym świecie obchodzą każdą rocznicę tego wydarzenia, jako święto narodowe.
Prowadzenie: Tomasz Wybranowski
Współprowadzenie i wejścia reporterskie: Tomasz Szustek
Korespondent sportowy: Jakub Grabiasz
Wydawca: Tomasz Wybranowski i Tomasz Szustek
Współpraca: Dorota Andrzejewska.
Realizacja: Tomasz Wybranowski (Dublin)
Realizacja: Dariusz Kąkol i Karol Smyk (Warszawa)
Produkcja: Studio 37 Dublin & Katarzyna Sudak
Za pomoc przy powstaniu programu redakcja Studia 37 Radia WNET dziękuje panu Marcinowi Gilowi.
Dublin przeżył istnie oblężenie w tym roku. Na obchody dnia św. Patryka w Dublinie, do Irlandii zjechali jak zwykle turyści z całego świata. W tym roku, zdaniem przedstawicieli irlandzkiej policji i dziennikarzy dziennika „The Irish Times”, liczba wielbicieli św. Patryka i wszystkiego co irlandzkie, przekroczyła pół miliona.
Ale wróćmy do patrona Irlandii, ku czci którego odbywają się coroczne parady i huczne obchody. Za symboliczne rozpoczęcie ery chrześcijaństwa w Irlandii uważa się rozpalenie przez Patryka świętego ognia na wzgórzu Slane.
Dotychczas zwyczaj nakazywał wszystkim zgaszenie wszelkich płomieni ognisk na początku wiosny, a ponowne ich zapalenie mogło nastąpić dopiero następnego dnia, po uroczystym wznieceniu nowego ognia przez władcę rezydującego na wzgórzu Tara.
Uprzedzając króla w tym rytuale o kilka chwil, św. Patryk naraził się na niebezpieczeństwo, ale symboliczne znaczenie tego faktu wpisało się na stałe do historii Irlandii.
Według tradycji chrześcijańskiej w życiu św. Patryka ważną rolę odgrywały prorocze sny, znaki od Boga i cuda, które prowadziły go przez trudną ścieżkę misjonarza.
Przed św. Patrykiem w Irlandii działali także inni misjonarze, np. św. Declan, ale to Patrykowi przypisuje się największy udział w chrystianizacji wyspy. Po całej Wyspie rozsiane są miejsca, które tradycyjnie wiąże się z jego obecnością, są to święte studnie, głazy, wysepki, kaplice.
Wizyta Prezydenta Irlandii w Poznaniu. Krzysztof Schramm wita prezydenta Michaela D. Higginsa. Fot. arch. Fundacji Kultury Irlandzkiej.
Pierwszym gościem świątecznego programu „Studio Dublin” był Krzysztof Schramm, wicekonsul honorowy Republiki Irlandii w Polsce i fundator Fundacji Kultury Irlandii. która powstała 6 lutego 2003 roku w Poznaniu.
Założeniem Fundacji jest wszechstronne promowanie kultury irlandzkiej w Polsce. Popularyzowanie kultury irlandzkiej realizowane jest zarówno poprzez imprezy masowe jak i wspieranie indywidualnych projektów.
Bogdan Feręc, portal Polska-IE – Radio WNET Irlandia
Bogdan Feręc, szef portalu Polska – IE, podzielił się swoimi spostrzeżeniami o Irlandii, Irlandczykach i naszych polsko – irlandzkich relacjach, z dala o politycznego chaosu i blichtru merkantylizmu.
Na antenie Radia WNET, w dniu święta narodowego Irlandii, zaprezentowaliśmy przemówienie prezydenta kraju Michaela D. Higginsa. Prezydent powiedział m.in.:
„Niech mi będzie wolno, jako Prezydent Irlandii, w ten dzień św. Patryka 2019 roku, przesłać najgorętsze życzenia, dla całej naszej wielkiej rodziny rozsianej po całym świecie.
Gdziekolwiek byście nie byli, i w jakichkolwiek okolicznościach byście się nie znaleźli, świętując nasze wspólne poczucie irlandzkości, naszą kulturę, dziedzictwo i historię, jesteście częścią połączonej irlandzkiej rodziny.
Niech mi także będzie wolno przesłać życzenia i wyrazy uznania dla tych wszystkich narodowości i kultur, które przyłączają się do obchodów naszego narodowego święta.”
O godzinie 10.30 do dublińskiej Prokatedry Najświętszej Maryi Panny, przybył prezydent Irlandii Michael D. Higgins z małżonką Sabiną, gdzie zostali powitani przez arcybiskupa Dublina Diarmuida Martina.
Prezydent z małżonką wpisali się do księgi kondolencyjnej i wzięli udział w krótkim spotkaniu modlitewnym w intencji ofiar zamachu w Christchurch. Dołączyli do nich ambasadorzy Nowej Zelandii i Palestyny. Krótkie przemówienie wygłosił arcybiskup Martin (szerzej o tym w piątkowym Studiu Dublin 22. marca), po czym celebrował tradycyjną mszę świętą, która rozpoczęła oficjalne obchody dnia św. Patryka w Dublinie.
Po mszy para prezydencka udała się w uroczystej, świątecznej kawalkadzie pojazdów na trasę parady, a nastepnie zasiedli w loży honorowej i obserwowali uczestników tego radosnego orszaku.
W świątecznym programie „Studio Dublin” gościła Jej Ekscelencja, ambasador Republiki Irlandii w Polsce, pani Emer O’Connell, która 24 sierpnia 2018 złożyła kopie listów uwierzytelniających na ręce Sekretarza Stanu w MSZ, Ministra Szymona Szynkowskiego vel Sęk.
Jej Ekscelencja, pani ambasador Republiki Irlandii w Polsce, Emer O’Connell. Fot. z serwisu internetowego Ambasady Republiki Irlandii w Polsce.
Podczas świątecznego wywiadu Jej Ekscelencja, pani ambasador Emer O’Connell opowiedziała m.in. o wizycie pana Kevina Morana, ministra w Departamencie Wydatków Publicznych i Reform Republiki Irlandii.
Kevin Moran oficjalnie reprezentował irlandzki podczas Dni św. Patryka w Polsce.
Z roku na rok Dzień Świętego Patryka w Polsce zyskuje na popularności. Dlatego i w roku bieżącym,
17 marca ponownie odbyło się wiele imprez w ramach „Festiwalu Świętego Patryka”.
W całej Polsce odbyło się ponad 140 wydarzeń szczerze i żywo celebrujących irlandzko-polską przyjaźń. W 21 polskich miastach na zielono podświetlone zostały znane obiekty, n.in. Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, czy Ratusz w Zamościu.
„Dzień św. Patryka był także idealną sposobnością, aby spróbować wyjątkowej żywności i napojów produkowanych w Irlandii, ale w rozsądny sposób. Od irlandzkiej whiskey klasy premium czy nowego na rynku irlandzkiego ginu, do wyśmienitej irlandzkiej wołowiny, jagnięciny czy łososia – tych smaków Irlandii możecie zaznać w Polsce!” – głosił oficjalny komunikat irlandzkiej ambasady.
Wywiad z Jej Ekscelencją, panią ambasador Republiki Irlandii Emer O’Connell, do odsłuchania tutaj:
Anna Hurkowska. Fot. arch. A. Hurkowskiej.
Największa parada w Irlandii odbyła się oczywiście w Dublinie, ale korespondenci „Studia Dublin”, rozsiani po całej Wyspie, szczegółowo informowali o marszach i świątecznych wydarzeniach z niemal wszystkich największych miast.
Paradę w Limerick śledziła Anna Hurkowska, fotografka-pasjonatka, wolontariuszka działająca na rzecz promocji Polski m.in. poprzez organizację Polish Art Festival, WOŚP, Kupala Night.
Anna Hurkowska została wyróżniona w roku 2018 w konkursie „Wybitny Polak w Irlandii”.
Konkurs „Wybitny Polak” to inicjatywa Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego, której głównym celem jest wykreowanie pozytywnego wizerunku Polaków. Konkurs ma na celu także pokazanie ich dokonań oraz wyróżnienie i promocja osób, które potrafiły odnieść sukces w kraju i poza jego granicami.
W swojej relacji Anna Hurkowska wspomniała o 70. rocznicy urodzin Konsula Honorowego RP w Limerick, Patricka O’Sullivana, którego zakres terytorialny obejmuje hrabstwa Limerick i Clare.
Podczas dnia św. Patryka nie mogło zabraknąć akcentów sportowych. W sobotę, 16 marca 2019 roku, zakończyli zmagania rugbyści. Niestety ostatnia, piąta kolejka spotkań przyniosła reprezentacji Irlandii gorzką porażkę.
Jakub Grabiasz, szef redakcji sportowej Studia 37 po ukończeniu górskiego biegu Gaelforce Mountain Run w Connemara. Fot. z profilu FB Jakuba Grabiasza.
O zwycięzcach i przegranych ostatniej edycji Pucharu Sześciu Narodów opowiedział nasz sportowy ekspert Jakub Grabiasz.
Teraz powracamy do dublińskiej parady św. Patryka A.D. 2019, która tradycyjnie rozpoczęła się na Placu Parnella, krótko po godzinie 12.00 w południe.
Barwny korowód, z reprezentantami wszystkich hrabstw, irlandzkich miast i irlandzkich diaspor ze świata, przedefilował główną ulicą Dublina, O’Connell Street, a po przekroczeniu rzeki Liffey, ominął College Green i gmach Trinity Collage, by zakończyć przemarsz na ulicy Kevin Street.
W rolę św. Patryka ponownie wcielił się Johnny Murphy, performer uliczny i mim. To on po raz dwunasty poprowadził stołeczną paradę, którą dla Radia WNET i specjalnego wydania „Studio Dublin” relacjonował Tomasz Szustek.
Agnieszka Anna Koniecpolska, malarka i działaczka społeczna. Fot. arch. A. Koniecpolskiej.
Tymczasem, gdy ruszyła parada w Dublinie, wydarzenia związane ze świętem narodowym Irlandii w mieście Cork obserwowała dla „Studia Dublin” Agnieszka Anna Koniecpolska, artystka młodego pokolenia, która ma na swoim koncie kilka indywidualnych i zbiorowych wystaw malarskich. Na paradzie pojawiła się ze swoją dziesięciomiesięczną córeczką Gają.
Anna Scanlan, współzałożyciel Grupy Folklorystycznej “Inisowiacy” oraz jej choreograf oraz dyrektorem artystycznym od początku jej działalności. Fot. Ray Scanlan.
Z Cork przenosimy sę do Ennis. O dniu św. Patryka w Ennis opowiedziała Ania Scanlan, która do Irlandii przyjechała w marcu 2004 roku.
W Ennis mieszka wraz ze swoim mężem Raymondem, dwojgiem dzieci – Robertem i Tomásem oraz psem. Od dzieciństwa lubiła tańczyć, swoja przygodę z tańcem zaczęła w wiejskim Domu Kultury we Wrzawach, skąd pochodzi. Naukę kontynuowała w szkole średniej w Zespole “Dzikowianie” oraz w czasie studiów w ZPiT “Jawor”. Gościnnie tańczyła w polonijnym zespole “Syrenka” w Sydney.
W 2004 roku Ukończyła Akademię Rolniczą w Lublinie ze specjalnością Kształtowanie i Ochrony Środowiska Rolniczego, po czym wyjechała do Irlandii. W 2007 roku wyjechała do Sydney, gdzie kształciła się w kierunku Planowania i Dekoracji Wnętrz. Po powrocie do Irlandii zdobyła wykształcenie jako Kwalifikowany Doradca Finansowy.
Taniec, folk i tradycja to jej pasja. Od 2015 roku działa społecznie w Ennis. Jest współzałożycielem Grupy Folklorystycznej “Inisowiacy” oraz jej choreografem oraz Dyrektorem Artystycznym od początku jej działalności. Anna Scanlan jest jedną z wyróżniających się luminarzy i ambasadorów polskiej kultury w Republice Irlandii.
Grupa Folklorystyczna „Inisowiacy”, dzień św. Patryka 2019. Fot. Kasia Dziewa.
Podczas tegorocznej parady w Ennis, Grupa Folklorystyczna „Inisowiacy”, zajęłą drugie. Spódnice i zapaski krzczonowskie (to strój w którym Anna jest na zdjeciach) powstały w ramach projektu organizowanego z jej inicjatywy, wraz z Limerick and Clare Education Board.
Przy tablicy upamiętniającej sir Edmunda Strzeleckiego w Dublinie. Krzysztof Schramm (pierwszy z prawej) a obok niego Patrick McCabe i Declan O’Donovan, byli Ambasadorowie Irlandii w Polsce. Fot. archiwum Fundacji Kultury Irlandzkiej.
Ponownie przenosimy się do Poznania, gdzie ma swoją siedzibę Fundacja Kultury Irlandzkiej, która jest organizatorem takich wydarzeń jak chociażby „Dni św. Patryka”.
Krzysztof Schramm i FKI to także kreatorzy projektów edukacyjnych „Z Seanem przez świat”, czy „Irlandia w szkole”.
W drugiej korespondencji z Poznania, wicekonsul Krzysztof Schramm opowiedział o tegorocznej edycji „Dni św. Patryka” w Polsce.
Podczas tegorocznej edycji Festiwalu do kampanii „Global Greening” włączyły się największe polskie miasta na czele z Warszawą, Poznaniem i Zamościem.
Tu jeszcze jedna ciekawostka z Poznania. Oto bowiem na Wydziale Anglistyki UAM działa Pracownia Studiów Celtyckich prowadząca w ramach studiów filologii angielskiej specjalizację celtycką. Studenci mogą działać w studenckim kole języka irlandzkiego oraz uczestniczyć cyklicznych imprezach, dla przykładu w tygodniu irlandzkim Seachtain na Gaeilge.
Grupa Rapscallion. Fot. materiały promocyjne grupy.
„Flaa’d out in Drawda” to tytuł jednego z ostatnich przebojów pięcioosobowego bandu z Droghedy (Irlandia). Piosenka opowiada o samym mieście i wielkim artystycznym wydarzeniu „Fleadh Cheoil na h’Eireann”.
Nazwa tego zespołu to Rapscallion, który tworzą członkowie dwóch klanów rodzinnych McQuillan – Jim i Pauric, oraz Heslin – Jonathan i Stuart. Rapscallion pojawił się w Poznaniu, podczas tegoroznej edycji Patrykowego festiwalu.
Okazało się, że drogi muzyczne i radiowe prowadzą do Droghedy. Okazało się, że bliskim przyjacielem Stewarta Heslina jest Gerry Hodgers, który gościł ekipę Radia WNET, w swoim domu w Droghedzie w styczniu tego roku.
Tomasz Szustek podsumował tegoroczną dublińską paradę, którą obserwowało dziesiątki tysięcy Irlandczyków, rezydentów na Wyspie i turystów, którzy szczelnie obstawili trasę Patrykowego korowodu.
Anna Hurkowska (druga od prawej), nasza korespondentka z irlandzką parą prezydencką Michaelem D. Higginsem i żoną Sabiną. Fot. arch. Anny Hurkowskiej.
Po zakończonej paradzie w Limerick i spotkaniu w gronie Polonii w siedzibie Konsulatu Honorowego RP, przy 66 O’Connell Street, połączyliśmy się z Anną Hurkowską, która podsumowała obchody swięta narodowego Irlandii w tym mieście.
Poza paradami i barwnymi pochodami, tańcami i biesiadowaniem w pubach i restauracjach, Dzień św. Patryka w stołecznym Dublinie to także okazja do obejrzenia finałów tradycyjnych sportów Irlandii: hurlingu (gra zespołowa z użyciem piłki i kija, zbliżona do hokeja) oraz futbolu gaelickiego (miks rugby z koszykówką i piłką nożną).
O finałach na stadionie Croke Park opowiadał nasz kolega z redakcji sportowej Jakub Grabiasz.
Monika Krystowczyk i Agnieszka Anna Koniecpolska, tuż po paradzie św. Patryka w Cork. Fot. arch. Mimi A Krysto.
Kolejną rozmówczynią była artystka – malarka Monika Krystowczyk, która brała czynny udział w przygotowaniu wizualnej strony parady św. Patryka w Cork.
Prywatnie jest córką nieżyjącej już Grażyny Miller, włoskiej dziennikarki, malarki i poetki oraz tłumaczki, która przetłumaczyła m.in. „Rzymski Tryptyk” Jana Pawła II.
Sama Monika studiowała w Nowym Jorku i Palm Beach w Fine Arts i Graphic Arts and Design.
Od 2003 roku w Cork, gdzie wraz z Agnieszką Koniecpolską współpracowały z Camden Palace Art Center (trzy wystawy) a ostatnio z Cork Community Art link.
Monika Krystowczyk pracowała takżę przy takich projektach i mprezach jak „Cork Guinness Jazz Parade” i „Dragon of Shandon Parade”. Wraz z Agnieszką Koniecpolską podzieliły się wrażeniami świątecznymi z Cork.
Niezwykłe budowle na tegorocznej paradzie św. Patryka w Cork. Fot. arch. Mimi A Krysto.
Alex Sławiński, szef londyńskieg oddziału Radia WNET, z ambasadorem dr. hab. Arkadym Rzegockim i jego małżonką.
Aleksander Sławiński w świątecznej odsłonie programu „Studio Dublin” opowiadał o wyprawie w Dniu św. Patryka do nowozelandzkiego Auckland i wizycie „Daru Młodzieży” w Londynie.
Wizyta w stolicy Wielkiej Brytanii to niemal finał akcji i wielkich emocji związanych z żeglugą przez wszystkie oceany i reprezentowania Polski na całym globie w ramach „Rejsu Niepodległości”.
Studio 37 Radia WNET w Dublinie odwiedzali także goście na żywo. W gronie odwiedzających nasze studio, podczas obchodów dnia św. Patryka, były dwie niezwykłe panie, które śmiało możemy nazwać mianem Polek sukcesu pod niebem Irlandii.
Małgorzata Szafrańska i Dana Piotrowska, Polki sukcesu w Republice Irlandii.
Małgorzata Szafrańska, właścicielka firmy My Left Leg opowiadała o swoich pasjach, medycynie naturalnej i tworzeniu ekologicznych kosmetyków.
Dana Piotrowska mówiła zaś o fizjoterapii i pasjach podróżniczych, które realizuje z członkami dublińskiego klubu Dream Trips.
Partnerem Radia WNET i „Studia Dublin”
Tomasz Wybranowski w Patrykowym nastroju, w Studiu 37. Fot. Studio 37.
Partner Radia WNET i Studia Dublin
Jak zwykle piątkowe Studio Dublin otworzył przegląd prasy.
Poza paradami i barwnymi pochodami, tańcami i biesiadowaniem w pubach i restauracjach, Dzień św. Patryka w stołecznym Dublinie to także okazja do obejrzenia finałów tradycyjnych sportów Irlandii: hurlingu (gra zespołowa z użyciem piłki i kija, zbliżona do hokeja) oraz futbolu gaelickiego (miks rugby z koszykówką i piłką nożną).
