Seria felietonów Klaudiusza Wesołka, dotycząca historii idei Międzymorza na portalu wnet.fm w każdy wtorek.
Współczesna koncepcja Międzymorza zaczęła rodzić się w XIX wieku pod zaborami, a także na emigracji. Powstanie Listopadowe objęło głównie „kongresowe” Królestwo Polskie i tylko w niewielkim stopniu objęło Litwę i Ruś. Na emigracji po Powstaniu Listopadowym, idea odnowienia wspólnoty polsko-litewskiej była popierana przez Księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, działacza politycznego stojącego na czele konserwatywnego Hôtelu Lambert w Paryżu.Czartoryski aspirował do odtworzenia dawnej Rzeczypospolitej – polsko-litewskiej wspólnoty sfederowanej z Czechami, Słowacją, Węgrami, Rumunią i wszystkimi Słowianami południowymi. Według niego, Polska mogłaby mediować w konfliktach między Węgrami i Słowianami.
Wielu Polaków wsparło powstanie na Węgrzech w 1848 r. za co Węgrzy byli bardzo wdzięczni, ale nie nawiązywali do dawnej wieloetnicznej Korony Świętego Stefana, tylko chcieli budować madziarskie państwo etniczne, choć w historycznych granicach. W 1867 Cesarstwo Austriackie stało się dwuczłonową monarchią austro-wegierską. W części austriackiej poszczególne ziemie otrzymywały autonomię, a arcyksiążę Ferdynand Habsburg pracował ze swoimi słowackimi i rumuńskimi współpracownikami nad planami federalizacji monarchii.
Niestety Madziarzy w swojej części, odwrotnie niż Austriacy, wprowadzali centralizm i madziaryzację. Wspierali ich w tym Niemcy – ci „pruscy”, z Berlina. W związku z tym idea Międzymorza, na południowej flance, upadła.
Pod zaborem rosyjskim, bardzo ważna dla idei Międzymorza była Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Horodle – w dniu 10 października 1861 r. na fali ówczesnych nastrojów politycznych w Królestwie Polskim, pod Horodłem odbyła się ogromna jak na owe czasy 10 tys. manifestacja ludności rozmaitych stanów i wyznań i narodowości przybyłej tu z różnych części Rzeczypospolitej, dla uczczenia rocznicy Unii Horodelskiej. Zadeklarowano tam wolę odbudowy dawnej Rzeczypospolitej na zasadach federacyjnych.
Dwa lata później wybuchło Powstanie Styczniowe, które nie bez powodu odbyło się pod sztandarem trzech krajów Rzeczypospolitej – na jednym herbie polski Orzeł, litewsko-białoruska Pogoń i Archanioł Michał, symbolizujący Ruś-Ukrainę. Do powstania walnie przyłączyli się Białorusini (wtedy jeszcze nazywający się Litwinami). Wincenty Konstanty Kalinowski pociągnął za sobą nawet białoruskich chłopów. Ich udział w powstaniu (do dziś nazywanym przez Białorusinów Powstaniem Kalinowskiego) był chyba większy niż chłopów polskich. Do powstania przyłączyło się wielu przedstawicieli ukraińskiej szlachty i inteligencji, ale chłopi ukraińscy do powstania odnieśli się chłodno a niektórzy nawet wrogo. Podobnie było z etnicznymi Litwinami. Klęska powstania i rozwój nacjonalizmów spowodował, że koncepcja Międzymorza została na jakiś czas zapomniana.
29 listopada 1830 r. wybuchło powstanie. 10 lutego 1831 r. dyrektor mennicy otrzymał polecenie wykonania stempli menniczych, a od marca mennica warszawska biła nowe monety z godłem rządu polskiego.
Tadeusz Loster
Rok 1830 zapowiadał się fatalnie dla Królestwa Polskiego. Zły stan zbiorów, drożyzna, zmniejszenie eksportu sukna i produktów górniczo-hutniczych – wróżyły ciężkie czasy. Spowodowany tym wzrost cen i bezrobocie zapowiadały ferment wśród biedoty. W lipcu w Paryżu wybuchła rewolucja, a miesiąc później rozpoczęło się powstanie Belgów przeciw Holendrom. Pogłoski, że armia polska będzie wykorzystana do tłumienia rewolucji na Zachodzie, siały niepokój wśród społeczeństwa. W tych warunkach dojrzewał spisek Wysockiego.
Wieczorem 29 listopada 1830 r. wybuchło powstanie, w grudniu objął dyktaturę gen. Józef Chłopicki. Wzrost patriotycznych nastrojów społeczeństwa zmusił Sejm do uznania powstania za narodowe, a 25 stycznia 1831 roku parlament podjął jednomyślną uchwałę o detronizacji noszącego tytuł króla polskiego Mikołaja I.
Decyzja ta spowodowała zmiany ikonograficzne dostosowanych do ustroju politycznego monet, które w okresie autonomii, czyli przed wybuchem powstania, opatrzone były popiersiem „króla polskiego” – cesarza Rosji oraz dwugłowym orłem cesarstwa z orłem polskim na jego piersiach.
Już 10 lutego 1831 r. dyrektor mennicy otrzymał polecenie wykonania nowych stempli menniczych, a od marca mennica warszawska biła nowe monety z godłem rządu powstańczego: dwupolową tarczą z Orłem i Pogonią na awersie i znakiem wartości na rewersie. Monety miały następujące wartości: 3 grosze z miedzi, 10 groszy bite w słabym srebrze oraz srebrne 2 i 5 zł. Na obrzeżu monet pięciozłotowych umieszczono napis „Boże zbaw Polskę” – (najkrótszą modlitwę za Polskę).
Nazwa państwa ‘Królestwo Polskie’ nie została zmieniona. Mennica warszawska biła również złotego dukata wzorowanego na dukacie holenderskim, uznawanego w tamtych czasach powszechnie na międzynarodowym rynku pieniężnym.
Monety te, emitowane przez czterokrotnie zmieniające się rządy powstańcze, są jedynym pieniądzem suwerennej państwowości polskiej w XIX wieku – pierwszym po 1795 r. i ostatnim przed 1918 r.
Niewiele polskich monet doczekało się opisu poetyckiego. Jedną z takich monet jest srebrna powstańcza dwuzłotówka. Opis tej monety znalazł się w wierszu Dziad z Korony, umieszczonym w zbiorze wierszy Wincentego Pola pt. Pieśni Janusza, wydanym w 1833 roku.
Cały artykuł Tadeusza Lostera pt. „Taki pieniądz był za Sasa” znajduje się na s. 12 grudniowo-styczniowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 78/2020–79/2021.
Świąteczny, grudniowo-styczniowy numer „Kuriera WNET” (wydanie ogólnopolskie, śląskie i wielkopolskie wspólnie) można nabyć kioskach sieci RUCH, Garmond Press i Kolporter oraz w Empikach w cenie 9 zł.
Pod berłem rosyjskim tych samych swobód używacie, jakie my posiadamy, a nam przecież wolno chować szpica, wyjść na przechadzkę. Kiedy się podoba wypić szklankę piwa, wypalić fajkę, pograć w szachy…
Zdzisław Janeczek
W ocenie wpływu powstania listopadowego na społeczeństwo Śląska rysują się głębokie różnice między historiografią polską i niemiecką, która wobec nieistnienia państwa polskiego w XIX wieku przyzwyczaiła się do pomijania milczeniem sprawy polskiej. W czasie Wiosny Ludów wielu członków niemieckiego Zgromadzenia Narodowego we Frankfurcie sądziło, że problem polski sprowadza się do zapewnienia autonomii mniejszości zamieszkującej Wielkie Księstwo Poznańskie. Według tej koncepcji Polska ograniczała się do niewielkiej Kongresówki (bez ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego), nastręczającej Rosji – nie bez korzyści dla Prus – wielkich kłopotów. [related id=90312]Tak oceniając problem, historycy niemieccy starali się zazwyczaj nie dostrzegać oddźwięku, jaki powstanie wywoływało na Śląsku. Jego wybuch wzbudził jednak zaniepokojenie władz wszystkich szczebli. Pruscy urzędnicy celni po odebraniu wiadomości o rewolucji cofnęli się o 3 mile od granicy. Obawiano się, że wieści nadchodzące z Królestwa Polskiego zachęcą do antyfeudalnych i antypruskich wystąpień miejscowych chłopów. (…)
Prasa powstańcza wielokrotnie podkreślała przychylność śląskiej, a w szczególności wrocławskiej opinii publicznej, przeciwstawiając ją wrogości tzw. czynników oficjalnych. „Kurier Warszawski” ze stycznia 1831 r. wspominał:
„Donoszą z Wrocławia: Przychylność dla narodu polskiego okazują wszyscy dobrze myślący. Nazywają Polaków murem ludów cywilizacji Europy. Jedni tylko wyżsi oficerowie i urzędnicy nienawidzą Polaków, łatwo zgadnąć dlaczego; i pierwsi, i drudzy dobrze płatni, pierwsi i drudzy przez wojnę miejsca albo życie mogą utracić”.
Natomiast „Gazeta Warszawska” z 29 stycznia tegoż roku stwierdzała, że rząd pruski „od niejakiego czasu naśladuje Rosjan, pozaprowadzał szpiegów po domach publicznych; [ponadto – Z.J.] wszędzie, gdzie gazety polskie znajdują się, tropić można szpiegów i obrońców”. Władze pruskie wpadły nawet na trop odezwy do landwerzystów, najprawdopodobniej polskiego autorstwa, wzywającej, by w razie interwencji Prus na rzecz Rosji torpedowali operacje wojskowe wymierzone przeciw powstaniu. (…)
Widoki Wrocławia, rycina ze zbiorów Biblioteki Śląskiej w Katowicach
Wrocław był miastem, w którym wiele osób szukało schronienia przed niebezpieczeństwem wojny, a jednocześnie stanowił punkt tranzytowy na trasie wędrówek rzesz Polaków udających się na emigrację. W czasie powstania m.in. gen. Franciszek Kossecki wyrobił dla żony i dzieci paszport do ówczesnej stolicy Śląska. Z Pamiętnika generałowej Natalii Kickiej dowiadujemy się, że „w starych murach Wrocławia gromadziły się niedobitki wszelkich powstań, austriackich, berlińskich i Księstwa [Poznańskiego – Z.J.]. Jedni przyjeżdżali – jak to mówią – zaciągnąć języka, drudzy się kryli, gwar i chaos niesłychany panował w starym grodzie”.
Także we Wrocławiu osiadł szpieg Mateusz Lubowidzki, który zorganizował tu biuro – „urządził osobną dla siebie z Berlinem pocztę i czynną utrzymywał z ambasadorem moskiewskim korespondencję. On to komunikował wszystkie nasze dzienniki, sporządzał nad nimi glosa, przypiski, objaśnienia i […] wyprawiał nawet wysłanników dla szpiegowania, co się u nas dzieje”. Lubowidzki krótko leczył na Śląsku swe rany zadane mu przez belwederczyków i czym prędzej przeniósł się do Opawy. W stolicy Dolnego Śląska podobno znajdowało się 80 szpiegów. (…)
Na wiadomość o wybuchu epidemii cholery w Warszawie (pierwsze przypadki w armii polskiej pojawiły się po bitwie pod Iganiami 10 IV) prezydent prowincji śląskiej Merckel wydał 4 V 1831 r. nakaz utworzenia kordonu sanitarnego i zastosowania środków mających zapobiec rozszerzaniu się zarazy na Śląsk. Dwa tygodnie później, 17 V, administracja zarządziła zamknięcie granicy z Kongresówką, z wyjątkiem punktów w Bieruniu i Gorzowie.
Propozycje rzekomo skutecznego zapobiegania cholerze i leczenia jej przedstawiła w 1831 r. ówczesna pamiętnikarka: „We wszystkich pokojach naszego domu rozstawiono spodki z dziegciem i po kilka razy dziennie okadzano mieszkanie dymem jałowcowym […], służba przynosiła nam codziennie krążące po mieście plotki, z których jedna była bardziej niedorzeczna od drugiej: to że wydano rozkaz, aby w każdym domu przygotować kilka trumien – w przypadku zachorowania na cholerę natychmiast powiadomić policję, która rzekomo powinna była włożyć chorego do trumny, zabić wieko gwoździami i zawieźć prosto na cmentarz […].
Można było wyliczyć masę takich niedorzecznych środków ostrożności przedsiębranych w obawie przed chorobą. Niektórzy smarowali całe ciało kocim smalcem, w każdym domu trzymano nalewkę z czerwonej papryki, pito dziegieć! Był nawet człowiek, który codziennie wypijał kieliszek byczej krwi”.
Zalecano także „plastry ze smoły”, ciepłe kąpiele, na brzuch okłady z tartego chrzanu z równoczesnym podaniem proszków z kamfory. Lekarze propagowali palenie tytoniu, który przedstawiano „jako praktyczny środek oczyszczania powietrza; rzucono się więc powszechnie do fajek, zwłaszcza iż przez czas trwania zarazy policja pozwalała palić na wolnym powietrzu”. Stosowano nawet proszki z much hiszpańskich. (…)
„Breslauer Zeitung” nie ukrywała oburzenia, że Polacy występują przeciwko władzy prawowitego monarchy. (…) „Goniec Krakowski” (z 11 II 1831 r.) dokonał na swych łamach surowej oceny „Breslauer Zeitung”, krytykując postawy proponowane przez władze pruskie i redakcję pisma. W jednym z numerów czytamy: „Aby mieć wyobrażenie, dlaczego pisma niemieckie powstają przeciwko szlachetnym usiłowaniom naszym o wolność, a między innymi szanowna »Gazeta Wrocławska«, dosyć będzie przytoczyć część rozmowy z jednym obywatelem niemieckim mianej: – Jak wy, Polacy, możecie tyle być nierozsądnymi, narażać życie dla jakiejś urojonej wolności, trudno was pojąć, co wy przez ten wyraz wolność rozumiecie, bo gdy się zastanowię nad rządem waszym, przekonywam się, że pod berłem rosyjskim tych samych swobód używacie, jakie my posiadamy, a nam przecież wolno chować szpica, wyjść na przechadzkę. Kiedy się podoba wypić szklankę piwa, wypalić fajkę, pograć w szachy w Kaffenhausie; o naszych żonach pogadać, czyż można czego więcej wymagać?”
Cały artykuł Zdzisława Janeczka pt. „Echa powstania 1830/1831 roku na Śląsku” znajduje się na ss. 6–7 i 11 grudniowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 66/2019, gumroad.com.
„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach.
Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
Następny numer naszej Gazety Niecodziennej znajdzie się w sprzedaży 16 stycznia 2020 roku!
Artykuł Zdzisława Janeczka pt. „Echa powstania 1830/1831 roku na Śląsku” na ss. 6–7 grudniowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 66/2019, gumroad.com
„Lud szląski, który stanowi masę narodu z tej strony Odry, dotąd między sobą mianuje się Polakiem, a Brandenburczyka Niemcem. Dosyć jest dla Szlązaka mówić do niego po polsku, żeby sobie go ująć”.
Zdzisław Janeczek
W pierwszej fazie powstania władze pruskie wpadły w popłoch, obawiając się, że armia polska może podjąć próbę przekroczenia Odry. Stąd wojskowe władze pruskie zabroniły zatrzymywać się na noc na prawym brzegu tratwom, promom i statkom, aby powstańcom utrudnić zdobycie lewego brzegu. Magistraty Opola i Raciborza otrzymały nakaz natychmiastowego zburzenia mostów na Odrze, gdy dowiedzą się o przekroczeniu granicy Opolszczyzny przez wojska powstańcze. „Korespondent Hamburski” pod datą 25 III 1831 r. donosił: „Widać ciągle ruch wojska dla wzmocnienia kordonu na granicach Królestwa Polskiego. Znaczną siłę zebrano szczególniej w okolicy Opola, gdzie wsie i różne miejsca są tak obciążone kwaterunkiem, że stąd wyniknął powód do uskarżania się mieszkańców […]. Naczelny dowódca hr. August Wilhelm Gneisenau objeżdża całą granicę”.
Stopniowo do Polski zaczęły docierać ze Śląska wieści o nastrojach przychylnych sprawie polskiej. Prasa powstańcza, nie mająca wskutek blokady dobrego rozeznania, podała nawet mylną informację „o powstaniu w Szląsku i że twierdza Koźle już jest w rękach powstańców”.
(…) Sądząc ze wzmianek prasowych, na Śląsku istniały żywe sympatie dla sprawy polskiej. „Gazeta Polska” z 17 XII 1830 r. pisała: „Bracia, łączmy się z naszą bracią, dopomóżmy im przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi, to jest Brandenburczykowi. Z bracią naszą, Szlązakami, łączy nas ubiór, mowa, zwyczaje, obyczaje, religia, miłość ojczyzny wspólnej i umiłowanie wolności, tak drogiej dla człowieka. Z Brandenburczykami we wszystkim różni jesteśmy. Lud szląski, który stanowi masę narodu z tej strony Odry, dotąd między sobą mianuje się Polakiem, a Brandenburczyka Niemcem. Przychylność Szlązaków ku Polakom jest może z narodów słowiańskich największa, bo dosyć jest dla Szlązaka mówić do niego po polsku, żeby sobie go ująć”. W liście z Olkusza z 26 XII 1830 r. czytamy: „Lud śląski powszechnie z uniesieniem i radością o naszej wspomina rewolucji”. Prezes Komisji Województwa Kaliskiego w piśmie z 20 VI 1831 r., adresowanym do zastępcy ministra spraw zagranicznych, informował: „Jeńców moskiewskich mnóstwo dostaje się do Śląska i połowa ich jeszcze kwarantannę odbywa, wszystko to zgrozą mieszkańców napełnia, którzy duszą i sercem są nam przyjaźni”.
Jak wynika z listu prezesa Komisji Województwa Kaliskiego do zastępcy ministra spraw zagranicznych z 2 V 1831 r., „Landwehra jest najprzychylniejsza sprawie polskiej, a pewien rodowity Niemiec miał nawet oświadczyć, iż zaczęcie wojny z którymkolwiek ościennym narodem niewątpliwie poda sposobność do powstania na całym Śląsku, gdyż zapał mieszkańców Śląska, jeżeli nie przewyższa zapału mieszkańców Księstwa Poznańskiego, to przynajmniej jest mu równy”. Z dezaprobatą „Dziennik Powszechny Krajowy” w numerze majowym donosił, że „Lud w pogranicznym Szląsku niezmiernie sprzyja sprawie polskiej, ale rząd stara się go utrzymać w nieświadomości o istotnym stanie rzeczy. Od początku b.m. nie wydawano gazet polskich we Wrocławiu, a rosyjscy agenci, których tam jest mnóstwo, puszczają po mieście najniekorzystniejsze dla nas wieści, jednakże prawda się przedziera”.
Według informacji „Dziennika Powszechnego” z maja:
„Są w Szląsku i obywatele, którzy z serca i duszy sprzyjają wolności naszej; jeden z nich, majętny posiadacz dóbr, Niemiec, rozesłał znaczne pieniądze po kościołach naszych na nabożeństwa o pobłogosławienie orężowi polskiemu, złożył bezimiennie kilka razy ofiary dla sprawy naszej, a powziąwszy z gazet niemieckich wiadomość o losie gen. Dwernickiego, przybył sam na granicę, by się z pewnością mógł o tem dowiedzieć; gdy mu powiedziano, że waleczny korpus był istotnie zniewolony przejść granicę austriacką, mimowolnie łzy się puściły z oczu tego godnego Obywatela”.
Nadzwyczaj wrogo do kwestii polskiej ustosunkowany był nadprezydent prowincji śląskiej Friedrich Theodor von Merckel, który w 1831 r. wydał wiele ostrych zarządzeń, uniemożliwiających – pod pretekstem epidemii cholery – komunikację z terenami objętymi powstaniem. Wzmocnił aparat policyjny i wojskowy oraz zaostrzył cenzurę. „Na granicach pruskich i w Berlinie – pisał „Goniec Krakowski” z 21 V 1831 r. – jest zgraja przez rząd utrzymywanych ludzi do odpieczętowywania i przeglądania listów wszelkich i pak”. „Wyższa instancja wydała przepis, aby w celu wizowania paszportów podróżnych przybywających przez granicę do kraju, ustalono poza stacją graniczną przy każdej drodze jeszcze drugą stację, tak że legitymowanie podróżnego, udającego się z zagranicy w głąb kraju, należy wtedy dopiero uznać za kompletne, kiedy wbito wizę do paszportu na obu stacjach i pozwolono na dalszą podróż”. Wydaje się, że tylko dzięki drakońskim zarządzeniom nie doszło w tym czasie na Śląsku do większych zaburzeń.
Poczynania władz pruskich nie znajdowały uzasadnienia, gdyż nie było realnego zagrożenia ze strony polskiej. Wiadomo, że już w pierwszych dniach powstania wyłoniła się konieczność wysłania przedstawiciela walczącej Polski do Berlina. Warszawskie koła rządowe starały się usilnie, aby Fryderyk Wilhelm III podjął się mediacji na dworze petersburskim, w zamian za co w przyszłości korona polska miała przypaść dynastii brandenburskiej. Równocześnie władze powstańcze wydały surowy zakaz przekraczania we wrogich zamiarach granicy pruskiej i wycofały z pogranicza oddziały wojskowe, zastępując je chłopami-kosynierami.
Losy powstania ważyły się na wschodnich rubieżach dawnej Rzeczypospolitej, a nie na Śląsku. Znalazło to wyraz w wystąpieniu posła Jana Ledóchowskiego: „Póty będziemy czekać, aż zagarnie kraj cały, który się podniósł. Lepiej ustąpmy na granice Śląska i tam czekajmy, co zrobi Mikołaj i to będzie z pokorą chrześcijańską, ale czy będzie z tą cechującą dobrego Polaka odwagą i wytrwałością?
Nie wiem, czyli przed Bogiem nie ściągniemy odpowiedzialności na siebie, żeśmy wyzwali do powstania Litwinów, Żmudzinów i Wołynianów, a teraz czekamy, póki mściwy Mikołaj całego pokolenia nie wytępi”.
Właściwą ocenę kunktatorskich poczynań rządu i dowód osobistego zaangażowania w sprawę narodową dał proboszcz Trzebini ks. Mateusz Świerczak, „rodem Szlązak”, o którym Kazimierz Girtler wspominał: „Polskę całą duszą kochał, toteż na jego obliczu znać było odbicie wypadków rewolucyjnych. Martwił się tym, że sejm rozprawiał o herbach województw wtedy, gdy jeszcze Orzeł Biały nie mógł swobodnie latać, a Pogoń skakać. Mówił: za wiele rozpraw, bitew za mało!”. (…)
Gdy w lutym 1831 r. wojska rosyjskie pod wodzą Iwana Dybicza przekroczyły granice Królestwa Polskiego, wiele gazet śląskich przedrukowało apel „Münchener Zeitung”, wzywający do tworzenia Komitetów Pomocy Polsce. Tekst ten zamieściły m.in: „Saganer Wochenblatt”, głogowska „Niederschlesischer Anzeiger” i „Bunzlauer Nachrichten”. Jako jedno z pierwszych miast śląskich stał się siedzibą takiej organizacji Wrocław. Wysyłała ona do Warszawy odzież, żywność, pieniądze i pomoc medyczną. Komitety Pomocy Polsce zawiązały się także w Zielonej Górze, Żaganiu, Bolesławcu, Szprotawie, Legnicy, Głogowie i Kożuchowie. Mimo licznych restrykcji wymierzonych w działające nie tylko na Śląsku towarzystwa charytatywne, po upadku powstania władze pruskie próbowały udowadniać, że nie usiłowały przeszkadzać poddanym Fryderyka Wilhelma III w wysyłaniu szarpi i płótna dla rannych Polaków. Bardzo szybko zapomniano, iż landraci, zalecając zbiórki tylko dla szpitali rosyjskich, równocześnie zakazywali pomocy dla szpitali powstańczych.
We Wrocławiu po kilku tygodniach przygotowań student Adam Kazimierz Kuczkowski zwerbował 27 kolegów, których nocą wyprowadził z miasta celem przedarcia się za kordon pruski. Zgłosili się oni w szeregi powstańcze zaopatrzeni we własną broń, amunicję i konie.
Losy wojenne rozrzuciły ich po różnych oddziałach. W walkach powstańczych wzięli udział: Ludwik Gąsiorowski oraz Adalbert Feliks Morawski, syn dawnego warszawskiego referendarza państwowego i właściciela ziemskiego w Luboniu. Odwagą i poświęceniem wyróżnili się: Teofil Buchowski, syn nauczyciela gimnazjalnego, Walerian Jonemann (Jockmann), syn nieżyjącego urzędnika sądowego w Poznaniu, Stanisław Wytwer (Wittwer lub Wytwór), którego ojciec był radcą w ministerstwie sprawiedliwości; w bitwie poległ Nepomucen Budzyński, student teologii, Kuczkowski wraz z kilku kolegami dostał się do niewoli rosyjskiej, skąd po wielu latach wrócił w rodzinne strony pod Gniezno. Innych sytuacja zmusiła do emigracji.
Udział Ślązaków w powstaniu listopadowym nie ograniczał się do uczestnictwa w nim jedynie mieszkańców pruskiego Śląska. Zachował się wykaz obejmujący łącznie 25 nazwisk górników i hutników z Zagłębia Dąbrowskiego, którzy służyli w armii Królestwa Polskiego przed 29 listopada 1830 r. Dwudziestu trzech z nich wzięło czynny udział „w rewolucji polskiej”, a dwóch zwolniono z powodu odnowienia się starych ran. W grupie tej znajdował się: jeden oficer, dwóch bombardierów, jeden wachmistrz, jeden trębacz i osiemnastu żołnierzy.
Stanisław Daszewski, magazynier w kopalni węgla, odbył kampanię 1831 r. w stopniu podporucznika artylerii pieszej „aż do ostatniego rozwiązania byłego wojska polskiego”. Z kolei Stanisław Maderski, górnik kopalni galmanu „Józef”, jako żołnierz 4 pułku piechoty liniowej w Warszawie uczestniczył w bitwach: grochowskiej, ostrołęckiej i obronie Wolskich Rogatek.
Cały artykuł Zdzisława Janeczka pt. „Śląsk przed nocą listopadową w kalkulacjach politycznych” można przeczytać na s. 6 i 7 listopadowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 65/2019, gumroad.com.
„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach.
Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
Następny numer naszej Gazety Niecodziennej znajdzie się w sprzedaży 19 grudnia.
Artykuł Zdzisława Janeczka pt. „Śląsk przed nocą listopadową w kalkulacjach politycznych” na s. 6 i 7 listopadowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 65/2019, gumroad.com
Setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości jest świetną okazją do przypomnienia najwybitnijszych z naszych rodaków, którzy przyczynili się do rozwoju Ameryki Łacińskiej w okresie zaborów.
Polska świętuje stulecie odzyskania niepodległości. Jedni świętują w huczny sposób na marszach i festynach, inni w zaciszu domowym. Był jednak i taki okres w historii naszego kraju, kiedy Polska oficjalnie zniknęła z map świata. I byli oni – wybitni Polacy, którzy pomimo braku wolności kraju pochodzenia pokazywali światu, że ich ojczyzna nie do końca znikła. Zarazem robiąc wszystko ku pożytkowi narodów latynoamerykańskich, które stały się ich nowymi przybranymi ojczyznami.
Od Meksyku na północy po Chile i Argentynę na południu: niemalże w każdym państwie Ameryki Łacińskiej znajdziemy polski ślad. I to nie tylko ślad imigracyjny, bowiem poza Argentyną i Brazylią polska imigracja w zasadzie nie uczestniczyła w kolonizacji nowych ziem. Był to ślad, który wybitni Polacy zapisali wielkimi literami w oficjalnych historiach tych państw. Znajdziemy go również często w nazwach geograficznych, na pomnikach, czy nazwach ulic wielu latynoamerykańskich miast.
Wybitni Polacy byli bojownikami o wolność państw Ameryki Łacińskiej, oficerami, podróżnikami, naukowcami, inżynierami. Choć trzeba przyznać, że żaden z nich nie planował robić oszałamiającej kariery. Historia każdej z tych osób była odmienna. Wielu z nich musiało opuścić Polskę ze względu na swój olbrzymi patriotyzm: działalność w organizacjach niepodległościowych oraz uczestnictwo w powstaniach niepodległościowych. Innych do wyboru dalekich stron świata wezwał duch przygody. W większości jednak Polska pozostawała w sercach polskojęzycznych budowniczych nowych ojczyzn w Chile, Perú, Brazylii i innych krajach Ameryki Łacińskiej. Niewielu z nich miało okazję powrócić na polskie ziemie.
Wybitni Polacy, budowniczowie Ameryki Łacińskiej przegrali niestety z czasem. Z biegiem lat pamięć o nich zatarła się zarówno w Polsce, jak i w ich przybranych ojczyznach. Tę pamięć odświeży Zbyszek Dąbrowski, który w najbliższy poniedziałek, 12-go listopada, o godz. 20H00 opowie o osobach, które bardzo często powodowały, że ich nowe ojczyzny mogły wspiąć się na wyższy poziom naukowy, czy cywilizacyjny. Pamięć ta powinna trwać: wybitni Polacy w Ameryce Łacińskiej są bowiem osobami, z których z pewnością możemy powinniśmy być dumni!
¡República Latina – dumni z Polski w Ameryce Łacińskiej!
Rok 1830 zapowiadał się fatalnie dla Królestwa Polskiego. Zły stan zbiorów, drożyzna, zmniejszenie eksportu sukna i produktów górniczo-hutniczych – wróżyły ciężkie czasy. Spowodowany tym wzrost cen i bezrobocie zapowiadały ferment wśród biedoty. W lipcu w Paryżu wybuchła rewolucja, a miesiąc później rozpoczęło się powstanie Belgów przeciw Holendrom. Pogłoski, że armia polska będzie wykorzystana do tłumienia rewolucji na Zachodzie, siały niepokój wśród społeczeństwa. W tych warunkach dojrzewał spisek Wysockiego.
