Nagroda Nobla / Fot. Solis Invict, Flickr.com (CC BY 2.0)
Myślę, że Marek Bieńczyk trafnie określił ją jako królową literatury gender – powiedział Krzysztof Masłoń w Kurierze w samo południe.
Tegoroczną laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury została 82-letnia Annie Ernaux z Francji. Wybrano ją za „odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”. W rozmowie z Magdaleną Uchaniuk twórczość sto piętnastej noblistki komentował krytyk literacki i dziennikarz Krzysztof Masłoń:
Myślę, że Marek Bieńczyk trafnie określił ją jako królową literatury „gender”. Bieńczyk zastrzegł się, że to nie jest bohaterka jego romansu. To nie jest również moja bajka.
Jej książki to głównie autobiografie. Jej najnowsza książka, która ukazała się w tym roku we Francji pod tytułem „Młody człowiek” wzięła się ze wspólnej nocy ze studentem.
Skomentowała to tak: czasami uprawiam seks by zmusić się do pisania. Niech każdy skomentuje sobie tę wypowiedź ja chcę. Ja bym tylko powiedział, że deklarację tę można odczytać w ten sposób, że bez seksu Ernaux nie miała by o czym pisać, ale co zapewne byłoby z mojej strony daleko idącą nadinterpretacją.
Gość Magdaleny Uchaniuk szerzej omówił twórczość Annie Ernaux, a także odniósł się również do twórczości Michela Houellebecqa, który kolejny rok był nominowany do tej prestiżowej nagrody.
Czym są układy złożone? Czy można ująć przypadkowość w modelu matematycznym? Adiunkt Wydziału Fizyki UW o Noblu z fizyki.
Maciej Lisicki komentuje przyznanie Nagrody Nobla z dziedziny fizyki. Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann i Giorgio Parisi zostali jej laureatami. Postanowiono ich wyróżnić za przełomowy wkład w nasze zrozumienie złożonych systemów fizycznych.
Złożone układy charakteryzują się przypadkowością i brakiem ładu i są trudne do zrozumienia. Jak wyjaśnia nasz gość,
Układy złożone mają bardzo wiele elementów, które oddziałują ze sobą w złożony sposób.
Układem złożonym są zarówno cząsteczki gazu, jak i rój pszczół. Tegoroczni nobliści zastosowali nowe metody do opisania ich i przewidywania ich długofalowych zachowań. Chodzi o zrozumienie pozornie przypadkowych zależności w układach złożonych.
Pogoda jest bardzo zmienna, a jednocześnie obserwujemy pewne stałe tendencje.
Fizyk tłumaczy, że przypadkowość również da się opisywać ilościowo. Dodaje, że układu złożone obejmują skalę od wielkości atomowych do planetarnych.
Rola przypadkowości jest taka, że ona kształtuje te procesy.
Przez matematyczne modele układów można wyłonić ich esencje. Wspomniane metody można stosowane są m.in. w badaniach nad klimatem.
Maciej #Lisicki w #PoranekWNET: dzięki układom złożonym mamy modele klimatu, wiemy, że globalne ocieplenie jest dziełem człowieka #RadioWNET
Dr Grzegorz Konrad Brona o Nagrodzie Nobla z dziedziny fizyki, polskim wkładzie w eksplorację kosmosu i chińskich staraniach o przełamanie amerykańskiej hegemonii w tej dziedzinie.
Istnienie czarnych dziur przewidział w 1915 r. Albert Einstein.
Dr Grzegorz Konrad Brona zauważa, że autor teorii ogólnej względności nie wierzył w możliwość istnienia czarnych dziur i starał się „wyrzucić je” ze swojej teorii. Za badania nad czarnymi dziurami przyznano tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Laureatami są Roger Penrose, Reinhard Genzel i Andrea Ghez.
W 1965 r. Roger Penrose wykazał matematycznie, że jeżeli masa zaczyna się zapadać, gdzieś w przestrzeni tworzy nieskończenie gęste skupienie materii, zakrzywia nieskończenie przestrzeń, pojawia się dzielenie przez zero- całkowita osobliwość fizyki.
Pozostała dwójka odkryła istnienie czarnych dziur. Odkryty przezeń obiekt ma masę czterech milionów mas Słońca. Stephen Hawking odkrył z kolei, że czarne dziury po pewnym czasie parują, czyli się rozpadają. Czarne dziury osiągać mogą różne rozmiary, wskazuje nasz gość:
W świecie mikro istnieją prawa grawitacji, które pozwalają na zaistnienie czarnych dziur o wielkości protonu, elektronu, czy nawet mniejszych.
Powstałe w wyniku rozpadu gwiazd czarne dziury mają masę zazwyczaj kilkukrotnie większą od gwiazd. Największe, położone w centrum wszechświata osiągają masę kilku milionów Słońc.
Były prezes Polskiej Agencji Kosmicznej zdradza, jak wygląda polska eksploracja kosmosu. Przypomina, że Centrum Badań Kosmicznych PAN istnieje od pół wieku, w trakcie którego współpracowała przy projektach radzieckich, europejskich i amerykańskich. Eksploracja kosmosu jest kolejną areną rywalizacji chińsko-amerykańskiej. Ci ostatni obecnie wciąż dominują, ale Chiny wykorzystują posiadane przez siebie możliwości.
Następne 10-15 lat będzie trwała rywalizacja między tymi mocarstwami o opanowanie technologii pozwalającej ponownie wysłać człowieka na Księżyc.
Fizyk wskazuje, że być może w niedalekiej przyszłości będziemy czerpać z zasobów naturalnych Księżyca. Chodzi zwłaszcza o Hel-3 – formę pierwiastka helu rzadko spotykaną na Ziemi, której używa się w reaktorach fuzyjnych.
Zerowy fizyczny rozmiar osobliwości, teoria względności i wieczny powrót. Prof. Andrzej Wysmołek o badaniach Rogera Penrose’a, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.
Prof. Andrzej Wysmołek zdradza, ile waży czarna dziura. Na stosunkowo małych obszarze może się zmieścić masa czterech milionów Słońc. Zauważa, że laureat tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki udowodnił coś, w co sam Albert Einstein powątpiewał.
Roger Penrose otrzymał Nagrodę Nobla za to że pokazał że w zasadzie z ogólnej teorii względności wynika istnienie czarnych dziur.
Ogólna teoria względności ma w sobie, zgodnie z tym, co udowodnił laureat, wbudowane w sobie istnienie czarnych dziur. Gość Wolności Wnet wskazuje na problem osobliwości, takich jak zmniejszanie rozmiarów obiektu, przy zachowaniu jego masy, aż do momentu, gdy mierzy on „0,00000”. Od takiego punktu prawdopodobnie zaczął się Wielki Wybuch. Obecnie do teorii o Wielkim Wybuchu dochodzą teorie kwantowe.
Im więcej wiemy, tym więcej jesteśmy w stanie postawić pytań.
Prof. Wysmołek potwierdza, że zasada zachowania energii wciąż w fizyce obowiązuje. Dodaje przy tym, iż w przypadku eksperymentów energia tymczasowo może nie zostać zachowana. Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego odnosi się do problemu Pierwszego Poruszyciela. Zauważa, że
Roger Penrose ma taką koncepcję, że te wszechświaty się powtarzają. Są eony i jeden się kończy, a drugi zaczyna.
W jaki sposób w stolicy Śląska traktuje się polskie ślady przeszłości, a jak niemieckie? Kto rządzi we Wrocławiu? Piotr Bronowicki o problemach miasta i dziejach swojej rodziny.
Piotr Bronowicki zdradza, że losy jego rodziny są symptomatyczne dla mieszkańców stolicy Dolnego Śląska:
Moja mam urodziła się w 1925 r. w kolonii Bacaje, gmina Szumsk […] województwo tarnopolskie. 18 lat później cudem przeżyła rzeź wołyńską […] W 1950 r. przyjechała do Wrocławia, odbudowywała to miasto.
Stwierdza, że od kiedy w 1991 r. wrócił do Wrocławia ze praktyk w Stanach Zjednoczonych to miastem rządzi de facto ta sama trójka ludzi : Janisław Muszyński, Rafał Dutkiewicz i „pani Ewa z mediów”. Wrocławianin zauważa, że
We Wrocławiu praktycznie nie było bezrobocia przez te lata.
Jednocześnie jednak w dawnej stolicy pruskiego Śląska widać, jak mówi, działania na rzecz regermanizacji. Świadczyć o tym ma nacisk konserwatorów by właściciele przedwojennych kamienic przywracali niemieckie napisy. Tymczasem
Tablicę upamiętniającą pierwszą polską księgarnię we Wrocławiu wyrzucono na śmietnik.
Nie upamiętnia się przedwojennej Polonii wrocławskiej, polskich jeńców wojennych, pionierów wrocławskich. W 2013 r. powstało zaś Towarzystwo Upiększania Wrocławia, które nawiązuje do niemieckiego stowarzyszenia założonego w 1893 r. Bierze ono za cel m.in. upominanie się o „czeskie, austriackie i niemieckie rozdziały dziejów miasta”. Towarzystwo domaga się „upamiętnienia wybitnych mieszkańców naszego miasta, pamięć o których została po II Wojnie Światowej świadomie zatarta”. Piotr Bronowicki zauważa, że
Takim wybitnym mieszkańcem okazał się Fritz Haber, zbrodniarz wojenny, który wynalazł gaz bojowy użyty w czasie I wojny światowej […] Zresztą laureat Nagrody Nobla.
Nasuwa się pytanie – czy najbardziej utalentowani są ludzie, którzy nie do końca utożsamiają się z Polakami? Czy może istniejące mechanizmy promocyjne ułatwiają karierę właśnie takim ludziom?
Jan Martini
Nobel na służbie
Współczesna lewicowość ma pewną cechę wspólną z wirusem grypy – nadzwyczajną zdolność do tworzenia licznych mutacji. U progu XX w. świat znał tylko socjaldemokratów, socjalistów (bezprzymiotnikowych) oraz komunistów. Dziś obok Nowej Lewicy występuje lewica demokratyczna, laicka, liberalna, antyfaszyści i globaliści, ekolodzy i klimatolodzy, weganie i frutarianie, aborcjoniści, genderyści i wiele innych, a wspólną cechą wszystkich tych mutacji jest niechęć do zachodniej cywilizacji i wrogość do chrześcijaństwa. Jest to obecnie główny wyróżnik lewicowości. Obserwujemy wielką ekspansję lewicy – kultura, szkolnictwo i media zostały już niemal doszczętnie skolonizowane. W jaki sposób możliwy był tak ogromny sukces? Otóż tylko lewica wykształciła mechanizmy samopowielania się i replikacji swoich „funków”. Wykorzystywano w tym celu znakomite osobistości i autorytety mniej lub więcej moralne (a czasem zgoła niemoralne). Już w latach 50. Stalin woził po Europie tzw. Cyrk Stalina, w którym rozmaite Aragony, Picassa, Sartry czy Iwaszkiewicze wykonywały swoje numery, kierując poglądy widzów w słuszną stronę.
Ale dopiero czasy nam bliższe ujawniły tak ogromne zapotrzebowanie na celebrytów, że zaistniała konieczność ich produkcji. Stąd wielka ilość rozmaitych konkursów, festiwali czy rozmaitych paszportów Polityki. Ale największe znaczenie ma nagroda Nobla, gdyż jeden dobrze rozstawiony noblista dysponuje siłą rażenia większą niż tysiące zwykłych żołnierzy lewicy.
Zakłada się, że po raz pierwszy sowieckim służbom udało się skutecznie wpłynąć na werdykt noblowski w 1954 roku, gdy nagrodę otrzymał uzdolniony literacko agent KGB Ernest Hemingway (ps. Argo). Wkrótce jego książki w milionach egzemplarzy zaczęły rozchodzić się po całym świecie, rozsiewając miłe sowietom treści. Pomimo, że wiadomość o agenturalności pisarza jest znana od kilku lat, Amerykanie są bardzo dumni ze swojego „amerykańskiego Nobla”, o czym świadczą liczne wycieczki zwiedzające jego dom – muzeum na Key West.
Chociaż zarówno nominacje, jak i wybór laureatów są długie i rygorystyczne, rosyjscy fachowcy potrafią znaleźć dojścia do recenzentów, jurorów i członków Akademii – świadczy o tym wyraźny ślad „ruskiej onucy” u niektórych laureatów. W zasadzie Rosjan interesują tylko nagrody pokojowe i literackie, ale w apogeum zimnej wojny przyznano laur pewnemu fizykowi za opis „atomowej zimy”, będącej konsekwencją wymiany ciosów atomowych. Straszenie zachodnich społeczeństw nuklearną zagładą wpisywało się w sowiecką strategię – organizowano wówczas masowe „ruchy pokojowe” pod hasłem „lepiej być czerwonym niż martwym”. „Kolejna Reaganowska złośliwość, tym razem firmowana z Oslo – niewielki epizod w antypolskiej i antykomunistycznej krucjacie” – tak informację o Noblu dla Wałęsy (1983) skomentował rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban. Jednak ta prestiżowa nagroda miała wymiar globalny, co przyznał sam laureat mówiąc, że bez jego Nobla komunizm by nie upadł, a on nie byłby w stanie wprowadzić demokracji.
Jerzy Targalski uważa, że przygotowania do „pierestrojki” zaczęły się wraz z objęciem przez Jurija Andropowa funkcji szefa KGB (1967), a ich pierwszym symptomem były wielkie ruchy kadrowe w sowieckich służbach. Zmieniono wówczas priorytety – ze szpiclowania, czyli zbierania informacji, na ‘zarządzanie postrzeganiem’ (wpływanie na świadomość) niezbędne w „demokracji”, którą zamierzano zainstalować.
Dlatego wierzę słowom pani Kiszczakowej, gdy mówi, że demokrację w Polsce wprowadził jej mąż, bo to on animował te wszystkie pacynki, które są uważane za „ojców polskiej demokracji”, i że nagrodę Nobla Wałęsa zawdzięcza jej mężowi…
Choć sam noblista został zdemaskowany i skompromitowany (nie udało się zatuszować jego agenturalności), w dalszym ciągu pozostaje zwornikiem wszystkich beneficjentów transformacji ustrojowej.
Skutecznie zatuszowano natomiast skandal wokół laureata Pokojowej Nagrody Nobla z roku 1986 – Eliego Wiesela. Noblista – profesor amerykańskich uniwersytetów, humanista, myśliciel – jest twórcą pojęcia Holokaustu i autorem książki Noc, opisującej koszmar obozu koncentracyjnego. Tymczasem książka okazała się plagiatem książki innego Wiesela, o imieniu Lazar, wydanej w małym nakładzie po wojnie, w hermetycznym języku jidysz, której autor rzeczywiście był więźniem Auschwitz. Elie Wiesel został zdemaskowany przez Żydów – więźniów obozu, którzy poprosili go o pokazanie ramienia z numerem obozowym. Profesor odmówił, tłumacząc, że przekonania religijne nie pozwalają mu na obnażanie własnego ciała…
W myśl regulaminu, Pokojową Nagrodę Nobla oferuje się osobom, które wykonują „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”. Tym założeniom w pełni odpowiada laureat z roku 2002 – amerykański prezydent Jimmy Carter – z zawodu hodowca orzeszków ziemnych, człowiek gołębiego serca, szlachetny, wrażliwy, szczery. Stale podkreślał rolę moralności w polityce. Brzydził się wszelkim kłamstwem, matactwem, knowaniem. Te cechy sprawiały, że był wysoko ceniony… przez Sowietów.
Ambicją Cartera było pozyskanie zaufania „skrajnie nieufnego” ministra spraw zagranicznych ZSRR Gromyki (zwanego „mister niet”), aby przekonać go, że Ameryka naprawdę nie ma złych intencji i nie zamierza szkodzić „obozowi socjalistycznemu”. Dlatego Carter dokonał kilku jednostronnych, bezinteresownych ustępstw wobec ZSRR.
Jednym z większych jego „dokonań” było wydarzenie z listopada 1977 r. znane jako Halloween Massacre. Zwolniono wówczas wielką ilość oficerów CIA, paraliżując na długie lata działalność tej instytucji. (R. Clarke: „Dyrektor CIA Stansfield Turner osiągnął w niecały rok to, czego nie udało się osiągnąć Kremlowi podczas 30 lat zimnej wojny”).
Wcześniej KGB przy pomocy zaprzyjaźnionej wielkonakładowej prasy amerykańskiej przygotowało klimat medialny – ukazała się seria artykułów o nieprawidłowościach w CIA (ponoć łamano tam prawa człowieka). Pisarz Khaled Hosseini stwierdził, że J. Carter zrobił więcej dla komunizmu niż Breżniew i chyba miał rację.
W przeciwieństwie do Cartera, prezydent Obama dostał Nobla niejako z góry, w ciemno. Ostateczny termin zgłaszania nominacji do nagrody upływa 31 stycznia, bo uroczystość wręczenia nagród odbywa się zawsze 10 grudnia. Barak Obama rozpoczął urzędowanie 20 stycznia 2009 roku, a więc 10 dni „pracy na rzecz braterstwa między narodami” wystarczyło, aby zasłużyć na prestiżowy laur.
Życiorys Baracka Obamy podlegał retuszom – dość szybko odstąpiono od narracji o „ubogim, czarnoskórym chłopcu z przedmieścia” (tacy nie studiują na Harvardzie). Wiadomo, że babka Baraka była prezesem banku na Hawajach, a matka – hipiska o przekonaniach lewicowych, jako etnograf przejawiała wielkie zainteresowanie (zawodowe?) muzułmańskimi mężczyznami różnych ras i narodów (ojciec Baraka – Kenijczyk, ojczym – Indonezyjczyk). Faktem jest, że prezydent wyrastał w atmosferze będącej dziwną mieszanką islamizmu, judaizmu i lewicowości. Muzułmanizm porzucił przyjmując chrzest, ale z lewicowości nie wyrósł – świadczy o tym imię jego córki (powszechną praktyką sympatyków ZSRR było nadawanie rosyjskich imion dzieciom). Prezydent Obama spełnił pokładane w nim nadzieje – podejmując działania zmierzające do ograniczenia obecności USA w Europie, ośmielił Rosjan do inwazji na Ukrainę.
Literatura piękna, bo postępowa
Dla „sił postępu” równie istotni jak laureaci są jurorzy i recenzenci kwalifikujący nominatów, bo dzięki nim możliwy był ten wielki przechył w stronę lewicowości literackiej nagrody Nobla ostatnich dziesięcioleci.
Jednym z najbardziej wpływowych krytyków literackich globu był przez niemal 50 lat Marcel Reich-Ranicki. Warto przyjrzeć się bliżej tej postaci o fascynującym i równocześnie dość typowym dla ludzi lewicy życiorysie.
Reich-Ranicki, zwany „papieżem niemieckiej literatury” mówił o sobie, że jest „pół-Niemcem, pół-Polakiem, ale całym Żydem”, którego „Ojczyzną jest literatura”. Był kimś więcej niż tylko krytykiem literackim – mówiono o nim, że jest „lustrem niemieckiej winy”, a jego autobiografia Moje życie stała się lekturą szkolną. Ranicki wykładał literaturę na amerykańskich uniwersytetach, posiadał profesurę w Sztokholmie i Uppsali (przypadek profesora bez studiów nie był tylko udziałem Bartoszewskiego), posiadał liczne doktoraty honoris causa. W 1994 r. „wybucha bomba” – opublikowano książkę Gerharda Gnaucka Reich-Ranicki – polskie lata, w której „papież” został zdekonspirowany jako agent komunistyczny. Wydawało się, że jego oszałamiająca kariera wisi na włosku. Jednak murem stanęła za nim rzesza literatów, których uprzednio wylansował. Reich tłumaczył, że do pracy w UB zmusiło go życie, aby obronić się przed słynnym polskim antysemityzmem. Niemcy to „kupili” (nie lubią grzebania w życiorysach) i krytyk utrzymał swą pozycję.
Pracując w Judenracie warszawskiego getta, Reich „ukrył” kasę Judenratu („by nie dostała się w ręce Niemców”) i ta kasa pomogła mu w ucieczce i przetrwaniu po stronie aryjskiej. Po wkroczeniu Sowietów natychmiast oferował im swoje usługi, gdyż – podobnie jak tysiące jego pobratymców – bezbłędnie wyczuwał wiatr historii i energicznie angażował się po stronie „słusznej sprawy”, czyli silniejszego. „Po wojnie Reich-Ranicki służył w polskim wojsku; wstąpił też do PPR. Pracował w MSZ i w wydawnictwach literackich. Krytycy zarzucali mu współpracę z komunistycznymi służbami. We wrześniu 1946 r. porucznik Reich został odznaczony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej „za wybitne zasługi, wykazane męstwo w walce z bandami dywersyjnymi oraz wzorową służbę”(Wirtualna Polska).
W jakim to wojsku służył Reich – precyzuje „Gazeta Wyborcza”: „Wówczas wiąże się z Urzędem Bezpieczeństwa. Dla UB pracuje najpierw w Katowicach, potem w Londynie, gdzie pod przykrywką konsula jest rezydentem polskiego wywiadu. Przyjmuje wówczas nazwisko Ranicki.
To, co robił, owiane jest tajemnicą. Pojawiały się głosy, że zwabiał w pułapkę polskich emigrantów, którzy po powrocie do Polski lądowali w komunistycznych więzieniach”. W Londynie Ranicki (ps. Albin) miał do pomocy młodego Czesława Kiszczaka, którego zatrudniono w ambasadzie PRL na stanowisku… pomocnika dozorcy (?).
Po ukończeniu misji Reich – już Ranicki – zostaje odwołany do Warszawy i rozpoczyna pracę w wydawnictwach literackich, ale wkrótce ucieka do NRF. Czy w 1958 r. było by to możliwe bez wspomagania służb? Agenci nigdy nie jechali „w ciemno”– zawsze mieli teren przygotowany, więc szybko pomocy udzielili mu dwaj znani pisarze, a Reich, używający już dwuczłonowego nazwiska, zaczął pisać w najbardziej prestiżowych gazetach.
W Polsce dziwiono się, dlaczego człowiek o takiej pozycji, deklarujący polskie korzenie, niezbyt wiele zrobił dla popularyzowania polskich autorów (choć przyczynił się do nagród Nobla dla Miłosza i Szymborskiej, będąc jedynym ekspertem zdolnym czytać ich wiersze w oryginale). „Reich-Ranicki przyczynił się do rozpropagowania w Niemczech m.in. książki Andrzeja Szczypiorskiego Piękna pani Seidenmann. Książka stała się w Niemczech bestsellerem. Powieść ta wzbudziła w Polsce kontrowersje, ponieważ przełamywała utarty schemat oprawcy i ofiary, przedstawiając postać przyzwoitego niemieckiego żołnierza, chciwego Polaka ograbiającego prześladowanych Żydów i zdradzającego nawet własnych rodaków”. „Piętnował w swoich wypowiedziach i publikacjach wady Polaków, krytykował też działalność Kościoła katolickiego. Opowiadał się za pojednaniem i zbliżeniem polsko-żydowskim, stał na czele Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej”. „Szczypiorski został pozyskany na tajnego współpracownika w latach pięćdziesiątych. Przyjął kryptonim „Mirek”. Niemal cała jego bliższa i dalsza rodzina miała od dawna silne związki z UB. W latach sześćdziesiątych Szczypiorski był aktywnym publicystą głoszącym ideały PZPR. Dopiero w latach 70. zaczął odgrywać rolę jednego ze sztandarowych opozycjonistów, a w latach 1989–1991 pełnił urząd senatora z ramienia UD” (Wikipedia).
Szczypiorski prawdopodobnie był przygotowywany do nagrody Nobla – świadczy o tym ogromna ilość tłumaczeń i nagród „wstępnych”, ale przedwczesna śmierć autora uchroniła nas przed kolejnym „polskim Noblem”.
Warto wiedzieć, że pisarz w 1981 roku był internowany w luksusowym ośrodku wypoczynkowym w Jaworzu – miejscu, w którym uwiarygodniano całą ekipę przeznaczoną do objęcia władzy po „upadku komuny”. W oddalonym o 5 km hotelu dla kadry wojskowej w Głębokiem był jeszcze jeden ośrodek internowania. Przetrzymywano tam inną ekipę – najwyższych funkcjonariuszy partyjnych PRL z E. Gierkiem na czele – którą właśnie odwołano. Ciekawostką może być informacja, że pani Gierkowa, przylatując z Warszawy helikopterem w odwiedziny, „podwoziła” przy okazji panią Szczypiorską – żonę „opozycjonisty”…
O kooperacji krytyka Ranickiego z pisarzem Szczypiorskim tak pisze W. Łysiak: „Słynny pisarz, głosiciel prawd moralnych, wielki nauczyciel narodu stał się niezwykle cenionym publicystą, autorytetem moralnym i intelektualnym w Polsce lat 90. Dlaczego akurat Niemcy byli tak zainteresowani wszystkim, co Szczypiorski pisze i gada? Dlatego, że o ile „Salonowi” Michnikowskiemu nie udało się wypromować Szczypiorskiego na całym świecie jako geniusza współczesnej literatury (przeszkodziła temu rażąco licha jakość tej pisaniny), o tyle w Austrii i w Niemczech się udało. Kogo spośród cudzoziemskich autorów tłumaczyło się, wydawało i reklamowało w Austrii i w Niemczech – decydował przez kilkadziesiąt lat tamtejszy legendarny M. Reich-Ranicki. Świat XX wieku nie znał drugiego tytana, który jednoosobowo decydowałby o karierach literackich w całym obszarze jednego spośród czterech głównych języków globu. U schyłku XX stulecia wyszło na jaw, że od 1945 r. ten polsko-niemiecki Żyd był oficerem bezpieki komunistycznej (najpierw NKWD, później UB, wreszcie Stasi). To on wprowadził kolegę, TW Mirka, na niemieckojęzyczne salony literackie, to on wmówił Niemcom i Austriakom, że Szczypiorski jest wirtuozem współczesnej literatury i to on uczynił tam pewną kiepską literacko książkę Szczypiorskiego arcydziełem prozatorskim XX wieku”.
Mrówcza praca Reicha-Ranickiego nad społeczeństwem niemieckim przyniosła widoczne owoce w postaci ekspansji lewicowości („od ostatnich wyborów polityczne preferencje Niemców przesunęły się o 7 pkt. procentowych w lewo”), ale my powinniśmy wystawić Ranickiemu mały pomniczek za wychowanie 90 mln Niemców na zniewieściałych pacyfistów.
Nagroda Nobla ani żadna inna nie była potrzebna Jerzemu Kosińskiemu, który jako „dziecko Holokaustu” i emigrant z komunistycznego kraju opublikował w 1965 roku Malowanego Ptaka – pierwszą antypolską książkę po II wojnie światowej. Książka opisuje dramatyczne dzieje 6-letniego żydowskiego chłopca tułającego się po wsiach wśród wrogiej i prymitywnej ludności. Tylko pojawiający się Niemcy mają ludzkie cechy. Dziecko doświadcza przemocy i jest świadkiem przerażających scen (wydłubywanie oczu łyżeczką, sodomia dziewczyny z kozłem itp.) Kosiński niedwuznacznie sugerował, że ta epatująca sadyzmem i pornografią książka ma elementy autobiograficzne.
Okazało się, że właśnie takiej literatury potrzebuje Ameryka. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla Elie Wiesel uznał, że dzieło jest wybitne i ta rekomendacja uruchomiła oszałamiającą karierę Kosińskiego. Z dnia na dzień stał się celebrytą i ulubieńcem amerykańskich salonów, wykładał na uniwersytetach, przyjaźnił się z politykami i został prezesem amerykańskiego PEN Clubu. Założył coś w rodzaju przedsiębiorstwa literackiego, w którym zatrudnieni przez niego „ghost writerzy” pisali mu książki, które tłumaczone na 20 języków rozchodziły się w milionach egzemplarzy na cały świat.
W końcu okazało się, że jego życiorys nie ma nic wspólnego z tym opisanym w książce, powieści są plagiatami (m. in. z Dołęgi-Mostowicza), Malowanego ptaka ktoś mu napisał (Kosiński wtedy słabo znał angielski), a piszący „murzyni” się zbuntowali i zażądali podwyżek.
Jego upadek był równie spektakularny jak kariera – jako kłamcę i plagiatora usunięto go z PEN Clubu, a Kosiński popełnił samobójstwo. Pomimo że jest to postać doszczętnie skompromitowana, teatry w Poznaniu i Warszawie wystawiają Malowanego Ptaka, a film oparty na tej kłamliwej historii właśnie kandyduje do Oskara. Byłoby wielkim zaskoczeniem, gdyby nie wygrał.
W przeciwieństwie do Kosińskiego, inni pisarze potrzebują jednak wieloletniego promowania, żeby zaistnieć. Dawno skończyły się czasy, gdy pisarz napisał genialne dzieło i dostawał Nobla. Dziś na sukces pracuje cały kolektyw, niczym w rajdach formuły 1. Pisarz musi otrzymać szereg nagród „pomniejszych” (zaczynając od Michnikowej Nike), uzyskać życzliwość recenzentów, odbyć spotkania zagraniczne (najlepiej w Teatrze Odeon w Paryżu w towarzystwie pani Very Michalski-Hoffmann, dyrektorki wydawnictwa Noir sur Blanc) i musi mieć tłumaczenia na języki „cywilizowane”. Dzięki temu, że uczynny Instytut Książki przetłumaczył dzieła Olgi Tokarczuk na 25 języków (w ramach promocji kultury polskiej), dziennik „Le Parisien” mógł poinformować, że powieści Tokarczuk zostały przetłumaczone na 25 języków i napisać: „Olga Tokarczuk to pisarka, która nie waha się angażować w życie społeczne i wypowiadać publicznie sądów nie zawsze popularnych. Zabierała głos w sprawie uchodźców i praw mniejszości”. Wszystkie doniesienia medialne wspominają też jej zaangażowanie w ekologię i krytycyzm wobec rządu polskiego.
Poglądy noblistki są jednak pospolite i przewidywalne – mieszczą się w „pakiecie podstawowym” zestawu, w jaki wyposażeni są wszyscy czytelnicy „Gazety Wyborczej” (choć potrafiła też zaskoczyć mówiąc o niewolnikach i polskich koloniach).
Czy na werdykt noblowski wpływają względy artystyczne, czy ideologiczno-polityczne, zwłaszcza teraz, gdy wprowadzono parytety płci? Wielu ludzi, podobnie jak red. Żakowski, wiązało nadzieje z wpływem nagrody na werdykt wyborczy Polaków. Czy jurorzy też mieli taką nadzieję, typując Tokarczuk do nagrody na rok 2018 – przed maratonem wyborczym w Polsce?
Choć wokół literackiego nobla afery i przecieki zdarzały się od lat (np. przy nagrodzie Szymborskiej), jednak co musiało się zdarzyć ostatnio w Akademii, że aż trzeba było usunąć siedmioro spośród 18 dożywotnio wybranych członków, aby móc wydać komunikat, że w dostojnej instytucji „nie ma już przestępców”? Czy wyniki wyborów w Polsce byłyby inne, gdyby skandal korupcyjno-obyczajowy nie zmusił Akademii do odroczenia werdyktu o rok?
Wygłaszający laudację na wręczeniu nagrody Oldze Tokarczuk Per Waesterberg wspomniał o polskim antysemityzmie i kolonializmie (o tym musiał się dowiedzieć od samej laureatki), a także nadmienił, że z podtekstu Ksiąg Jakubowych przebija żydowskie pochodzenie autorki, która „nie ucieka od niewygodnej prawdy, nawet pod groźbą śmierci” (?).
Literaturoznawca mógłby zrobić doktorat, analizując galerię postaci zaludniających utwory naszych pisarzy.
Wśród bohaterów nigdy nie ma Żyda – „szwarccharakteru”. Żyd jest mistycyzujący i zdolny do pogłębionej refleksji. Polak prymitywny i zdradliwy, Niemiec kulturalny, a Rosjanin nieco dziki, ale „dusza-człowiek”, choć czasem strzeli w potylicę.
Chyba nieczęsto można spotkać bohatera pozytywnego – Polaka. Szkoda, że nasi czołowi literaci nie mają więcej empatii wobec ludzi, wśród których przyszło im żyć.
Czesław Miłosz uważający się za „Bałta” (a nie Polaka) był uwięziony w języku polskim jako medium swojej literackiej ekspresji. Olga Tokarczuk, będąc pisarką polską, czuje się przede wszystkim Europejką i Dolnoślązaczką (?). Gretkowska musi pisać dla ludzi o ciasnych, słowiańskich czaszkach, Nurowskiej przyszło żyć w kraju, którego nienawidzi. Nasuwa się pytanie – czy najbardziej utalentowani są ludzie, którzy nie do końca utożsamiają się z Polakami? Czy może istniejące mechanizmy promocyjne ułatwiają karierę właśnie takim ludziom? Mecenas może ułatwić karierę, ale ma swoje oczekiwania od pisarza – usługodawcy.
Zagraniczni literaci są w bardziej komfortowej sytuacji – nikt nie oczekuje, żeby Orpan Pamuk rozprawiał się z tureckimi mitami narodowymi czy Khaled Hosseini piętnował afgańskie wady narodowe. A polski pisarz musi.
Zły los zmusił światłych polskich pisarzy do życia wśród krnąbrnych i prymitywnych ludzi, którzy wyznają najgorszą z możliwych religię, zjadają zwierzęta, biją żony, palą w kopciuchach węglem i wybrali sobie populistyczny, łamiący konstytucję rząd.
Nie jest łatwo być polskim pisarzem.
Artykuł Jana Martiniego pt. „Nobel na służbie” znajduje się na ss. 6 i 7 „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 68/2020, gumroad.com.
„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach.
Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
Następny numer naszej Gazety Niecodziennej znajdzie się w sprzedaży 12 marca 2020 roku!
Artykuł Jana Martiniego pt. „Nobel na służbie” na s. 6 „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 68/2020, gumroad.com
Ja, Jan Kowalski, skazuję 60 senatorów głosujących za przyjęciem uchwały gratulacyjnej dla Olgi Tokarczuk na karę odczytania wszystkich 912 stronic „Ksiąg Jakubowych” ze zrozumieniem. Wyrok wykonać!
Na początek apel do Ciebie, Czytelniku: rzuć wszystko i wyjedź w Bieszczady!… przynajmniej na parę dni 😊 Oderwiesz się od codzienności, od liczenia głosów poselskich i senatorskich, od nizinnych problemów i doświadczysz prawdziwej rozkoszy. O ile nie przesadzisz i nie wpadniesz na pomysł przejścia za jednym zamachem trasy z Wołosatego przez Przełęcz Bukowską, Halicz, schody na Krzemień, Bukowe Berdo, z metą w Widełkach.
Ponieważ jednak dzień już krótki, można w schronisku, po zmierzchu, posłuchać nie tylko bieszczadzkich grajków, ale też ciekawych rozmów, a nawet się w nie włączyć. Nie mogło się obyć bez głównego tematu krajowego (wyłączając wybory), czyli nagrody Nobla dla Olgi Tokarczuk. Dla moich rozmówców jednak, którzy potrafili wymienić „Księgi Jakubowe” i oczywiście niczego noblistki nawet nie zaczęli, to był jedynie pretekst. Pretekst, żeby się pochwalić.
Nie pochwalilibyście się w tej fantastycznej dla Polski chwili, że pochodzicie z Lipiec Reymontowskich i wsi sąsiedniej? Nie uwierzę, przecież część splendoru spływa tym samym na Was. Nie chwaląc się, sam pochodzę z okolicy opisanej przez Stefana Żeromskiego w „Popiołach”, a Monika Żeromska przyjeżdżała na nasze szkolne uroczystości. (O Brunonie Jasieńskim z pobliskiego miasteczka przecież nie wspomnę).
Ale wróćmy do Lipiec (Reymontowskich – na cześć noblisty) i samego Reymonta, i moich rozmówców.
Ten Reymont – pseudonim twórczy Rejmenta – według relacji ich dziadków to wcale nie był fajny facet. To naprawdę nie był fajny facet. Włóczył się po okolicy, spał po chałupach na ziemi przyrzuconej słomą. I ciągle nie miał pieniędzy, bo ile może zarabiać torowy na kolei?
Może widzieliście w starych filmach – to taki gość, co chodzi wzdłuż toru kolejowego i stuka młotkiem w szyny. A żaden Boryna w Lipcach nie mieszkał, chociaż inni bohaterowie z rodziny moich rozmówców, jak najbardziej. Słuchałem ochoczo, wierzyłem w te wszystkie bieszczadzkie opowieści i piłem kolejne piwo caryńskie.
Ale zaraz po powrocie odpaliłem komputer i włączyłem się w światową sieć informacyjną. I odnalazłem. Reportaż Stanisława Manturzewskiego opublikowany 13/02/1998 roku w „Gazecie Wyborczej” pt. Dlaczego Reymont uciekał przed Boryną?. Chyba domyślacie się, że nie jest to moja ulubiona gazeta, ale zacytuję:
„W Lipcach Reymontowskich żyje się trochę tak jakby wewnątrz czterotomowej powieści: w gospodzie Borynianka Kłęby piją piwo z Sikorami, zespół teatralny wystawia »Wesele Boryny« w składzie zmienianym co pokolenie, ale rola Jagusi przechodzi z matki na córkę, a Antka z ojca na syna. W Muzeum Reymonta i na cmentarzu, w randkach pod zielonym jaworem, w bruderszaftach, testamentach i pertraktacjach posagowych chłopi z »Chłopów« powracają echem albo czkawką… Jest w tym wszystkim jeden tylko bolesny mankament. Grób Jana Boryny! Grabarz milczy na ten temat jak grób. Ale przyciśnięty do muru zdradza tajemnicę poliszynela:
Jest to grób b e z z w ł o c z n y! Pusta makieta mogiły! Dla zaspokojenia turystycznej gawiedzi. Czyli »pic i fotomontaż«, jak określił zdefolkloryzowany tubylec”.
Zatem przekaz reportażu pokrywał się z wypowiedziami moich bieszczadzkich rozmówców. A dlaczego Reymont uciekał przed Boryną, którego nie było? Śp. Stanisław Manturzewski odkrył prawdę. Po pierwsze znalazł zapisek noblisty: „pożyczyłem od Boryny 3 ruble”, a nigdzie nie znalazł wzmianki o zwrocie pożyczki. Po drugie odnalazł żyjących jeszcze synów Boryny, który okazał się fizycznie i imiennie tym samym Janem Boryną, co w powieści. Z jedną jednak istotną różnicą. Żył w innej wsi i był tylko raz żonaty. Nie mogło zatem dojść do namiętnego romansu pomiędzy jego synem z pierwszego małżeństwa, Antkiem, a drugą żoną, Jagną, młodą i urodziwą. Zatem do czynu kazirodczego ściganego prawem i ze wszech miar nagannego moralnie. Czegoś więcej niż cudzołóstwa, któremu między innymi z prawdziwą Jagną oddawał się ochoczo sam Władysław Reymont.
W ten sposób zatem nasz wielki po dziś dzień noblista odwdzięczył się swojemu wierzycielowi. Z porządnego gospodarza, z którego gościnnej chałupy nieraz korzystał, uczynił wzorzec polskiego chłopa według najlepszych noblowskich oczekiwań tamtych czasów.
Bo zgodnie z ówczesnymi oczekiwaniami Komitetu Noblowskiego należało wykazać, że pod czystą katolicką koszulą polskiego chłopa siedzi właśnie to, co możecie przeczytać w „Chłopach”. A tradycyjna katolicka wiara chłopska? Każe co najwyżej przeżegnać się Antkowi, zanim strzeli do ojca.
Właśnie w ten sposób, z roku na rok, z pokolenia na pokolenie, na szczyty doczesnej sławy zapraszani są właściwi pisarze. Tacy, którzy są użyteczni w dziele niszczenia człowieka – bożego stworzenia.
A my, durni, na czele z polskim Senatem – Izbą Zadumy i Refleksji (!) – aż piejemy z zachwytu. Kolejny Polak, brawo! Kolejna Polka…
Jan A. Kowalski
P.S. Za przyjęcie przez Senat uchwały gratulacyjnej dla Olgi Tokarczuk za „jej ogromne zasługi dla światowej literatury, w tym dla budowy dobrego imienia Polski w świecie”, ja, Jan Kowalski, skazuję 60 senatorów za tym głosujących na karę odczytania wszystkich 912 stronic „Ksiąg Jakubowych” ze zrozumieniem. Wyrok wykonać!
Do grona, teraz już pięciorga, Polaków, którzy otrzymali literacką Nagrodę Nobla dołączyła Olga Tokarczuk. W pierwszym od dwóch lat rozdaniu nagród laureatami została polska pisarka i Peter Handke.
W ciągu 118 lat istnienia Nagrody Nobla w dziedzinie literatury wyróżnionych zostało czworo polskich pisarzy: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980) i Wisława Szymborska (1996). W środę do tego grona dołączyła autorka „Ksiąg Jakubowych” i „Prowadź swój pług przez kości umarłych”.
Informację o decyzji Akademii Szwedzkiej przekazał jej nowy sekretarz Mats Malm. W uzasadnieniu możemy przeczytać, że Olga Tokarczuk otrzymała Nobla za „narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako formę życia”.
W maju 2018 r. Olga Tokarczuk została wyróżniona nagrodą International Man Booker Prize za powieść „Bieguni”.
Jestem pierwszą polskojęzyczną pisarką, która wygrywa tę międzynarodową nagrodę. Wierzę jednak, że literatura jest stworzeniem, które rodzi się w jednym języku i może być przeniesiona na inny język.
Komentowała Tokarczuk tamten werdykt w 2018 r. Od tego czasu wzmogły się spekulacje na temat nagrody Nobla dla pisarki.
Wartość Nagrody Nobla w każdej dziedzinie to 9 mln koron (ok. 780 tys. euro). Ceremonia wręczenia nagród odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Nominacje do nagród Nobla oraz przebieg głosowania członków Akademii pozostają tajne przez 50 lat. O tym, kto może otrzymać literackiego Nobla, spekulują jednak w skandynawskich mediach literaturoznawcy oraz dziennikarze działów kultury.
W zeszłym roku nie doszło do wręczenia nagrody ze względu na oskarżenia o molestowanie seksualne, jakie 18 kobiet skierowało wobec męża jednej z członkiń z Akademii. W reakcji część członków kapituły poddała się do dymisji, przez co zabrakło wymaganego kworum.
Magdalena Konczarek, dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publiczej w Kutnie opowiada o święcie organizowanym na cześć pisarza, dramaturga Szaloma Asza.
Kutno to miasto róż, ale też miasto Szaloma Asza, który jest pisarzem światowej sławy, tworzącym w języku jidysz, urodzonym w Kutnie w 1880 roku. Przyznaje, że Szalom Asz jest mało znany w Polsce, za to bardziej rozpoznawalny na świecie – mówi Magdalena Konczarek.
Jak dodaje gość „Poranka WNET” – Jest to nie byle kto, gdyż jest to pisarz, który dwukrotnie nominowany był do nagrody Nobla. Szalon Asz jest twórcą kontrowersyjnym, przez chrześcijan średnio lubiany jako Żyd, a przez Żydów podejrzewany o sympatie do chrześcijan w związku z tym zawsze było mu pod włos.
Szalon Asz jako 17-letni chłopak prawie uciekł z domu, ponieważ nie pozwolono mu myśleć i żyć tak jak on chciał, a ciągnęło go do wielkiego świata. Tak zaczęła się jego kariera, wyszedł z domu i poszedł w świat, tworzył oraz był ważnym głosem w światowych wydarzeniach. Po śmierci dramaturga nie zachowały się żadne pamiątki. Śladów żydowskich nie ma dużo, są to jedynie okruchy kultury żydowskiej w Kutnie.
Festiwal organizowany na cześć pisarza zaczął się ogólnopolskim konkursem literackim organizowanym przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną na początku lat 90-tych. Biblioteka Miejska i Powiatowa w Kutnie poczuwa się do obowiązku, aby przypominać, mówić i edukować o Szalomie Aszu. „Musimy o nim przypominać, mówić. Myślę, że warto. Warto wspominać wspólną żydowsko-polską przeszłość” – mówi Magdalena Konczarek.
Patrzę z szacunkiem na to, co wykonało Kutno jeżeli chodzi o róże, ponieważ tradycja różana liczy sobie ponad 100 lat. Kutno przez wiele lat konsekwentnie ubierało się w róże. Mamy mnóstwo klombów, miejsc różanych i wrześniowe święto róży, które wpisane jest w kalendarz dużych imprez ogólnopolskich – opowiada dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki w Kutnie.
Laureat Pokojowej Nagrody Nobla Liu Xiaobo nie żyje – poinformowały władze Shenyang na płn.- wsch. Chin. Liu, obrońca praw człowieka i dysydent skazany na 11 lat więzienia, chorował na raka wątroby.
Bezpośrednią przyczyną śmierci Liu była niewydolność wielonarządowa; wysiłki podejmowane w celu utrzymania pacjenta przy życiu nie powiodły się – poinformowano.
61-letni noblista był leczony w szpitalu w Shenyang w związku ze stwierdzoną u niego w maju chorobą nowotworową w terminalnym stadium. Do szpitala został przewieziony w czerwcu z więzienia, gdzie od 2009 roku odbywał karę pozbawienia wolności.
Według lekarzy stan Liu znacząco pogorszył się w ostatnim tygodniu i od poniedziałku pacjent walczył o życie. W środę informowano, że ma problemy z oddychaniem, a wątroba i inne narządy tracą wydolność. Liu przebywał już wówczas na oddziale intensywnej terapii, gdzie był leczony po wstrząsie septycznym i poddawany dializie.
Odkąd w maju świat obiegła wiadomość o chorobie noblisty, zachodnie rządy i światowe organizacje praw człowieka apelowały do chińskich władz, by pozwoliły Liu wyjechać wraz z żoną za granicę na leczenie; domagał się tego sam dysydent i jego bliscy.
Jednak mimo międzynarodowej presji rząd w Pekinie nie zgodził się na wyjazd, twierdząc, że Liu jest pod opieką najlepszych specjalistów. Bliscy noblisty powątpiewali w prawdziwość szpitalnych komunikatów o pogarszającym się stanie zdrowia noblisty. Sugerowali, że władze nie zgadzają się na wyjazd Liu z obawy, że za granicą mógłby krytykować komunistyczne władze Chin.
Liu Xiaobo był jednym z najważniejszych niezależnych intelektualistów w ChRL i głośnym krytykiem Komunistycznej Partii Chin, który za swoje działania na rzecz praw człowieka i demokracji w tym kraju był wielokrotnie zatrzymywany i więziony – przypomina agencja Kyodo. Ten obrońca praw obywatelskich i literat był także jednym z dawnych przywódców prodemokratycznych protestów na placu Tiananmen w Pekinie w 1989 roku. „Działalnością wywrotową”, za którą został skazany w 2009 roku, władze w Pekinie nazywają przygotowanie przez niego petycji „Karta 08”, wzywającej do zniesienia w Chinach jednopartyjnego systemu politycznego.
W 2010 roku Liu otrzymał pokojowego nobla „za długą walkę bez przemocy na rzecz podstawowych praw w Chinach”. Wyróżnienie zostało wręczone przy pustym krześle, ponieważ władze nie zezwoliły mu na wyjazd z kraju i przybycie na ceremonię. Krótko po ogłoszeniu decyzji o przyznaniu mu tego wyróżnienia jego żona, poetka Liu Xia, została bez procesu skazana na areszt domowy.
Chiński rząd nazywał Liu „przestępcą”, a wyróżnienie go Nagrodą Nobla uznał za ingerencję w sprawy wewnętrzne Chin.
