Tadeusz Loster
Kiedy pod koniec lat 60. ubiegłego wieku zaczęto likwidować polskie kopalnie rud żelaza, nikt nie protestował, nie było strajków, prasa milczała na ten temat. (…) Kończył się okres 600-letniej tradycji i historii górniczo-hutniczej wydobycia i przerobu polskich syderytowych rud żelaza. (…) Już w latach 60. „częstochowskie środowisko górnicze doszło […] do przekonania, że zachodzi konieczność, by w regionie głównego skupiska górnictwa rud żelaza zorganizować muzeum, które z jednej strony zajęłoby się gromadzeniem i ochroną zabytków, a z drugiej umożliwiłoby społeczeństwu bliższe poznanie górniczej przeszłości ziemi częstochowskiej”. Rok później padła propozycja zlokalizowania Muzeum w Parku im. Ks. Stanisława Staszica w pobliżu Jasnej Góry, w dwóch pawilonach na terenie dawnej Wystawy Przemysłu i Rolnictwa. (…)
Pod koniec lat 70. w związku z likwidacją górnictwa rud żelaza ówczesne władze postanowiły przeznaczyć jedną z zamykanych kopalń na kopalnię zabytkową. Wybór padł na kopalnię „Szczekaczka” w Brzezinach Wielkich blisko Częstochowy. Nazwa zabytkowej kopalni miała brzmieć „Muzeum Górnictwa Rud Żelaza im. Stanisława Staszica”. Istniejące muzeum w parku w pobliżu Jasnej Góry uznano za zbędne i zamknięto je dla zwiedzających. W 1980 roku eksponaty zgromadzone w muzeum zaczęto przekazywać do kopalni „Szczekaczka”, która miała spełniać nie tylko funkcję „żywego” muzeum, ale także stać się obiektem na takim poziomie, aby dorównał sławą wielickim żupom solnym. Oficjalne otwarcie zabytkowej kopalni-muzeum w Brzezinach nastąpiło 3 grudnia 1980 r., a dla zwiedzających – 4 grudnia, na Barbórkę. Zwiedzanie kopalni odbywało się codziennie oprócz poniedziałków.
Zwiedzający, ubrani w hełmy i ubrania robocze, w 15-osobowych grupach pokonywali trasę podziemną długości 2,5 km w przeciągu dwóch godzin. (…)
Muzeum Górnictwa Rud Żelaza pod patronatem Muzeum Częstochowskiego było czynne do 1996 roku. Na początku tego roku w związku z remontem pawilonu wystawowego zamurowano wejście do części podziemnej. Brak ogrzewania i przewietrzania pomieszczeń oraz zalewanie wodą podziemia spowodowało, że ekspozycja nie przypominała skansenu otwartego w 1989 roku: „Na wagonach kurz, ze stropów kapie woda, drewniane wzmocnienia ścian pokrył grzyb. Czuć stęchliznę”.
W latach 2001–2002 rozpoczął się remont obiektów. Wykonano osobne wejście do skansenu z lekkiej konstrukcji stalowej; miało ono stanowić także wyjście awaryjne. Jednak dopiero 2004 roku władze miasta zdecydowały się na kompleksowy remont z wykonaniem nowej obudowy wejścia. Wykonano wyjście ewakuacyjne w pawilonie wystawowym oraz uszczelnienie stropów części podziemnej muzeum. W październiku 2007 roku obiekt był gotowy do użytku. Scenariusz nowej ekspozycji muzealnej opracował autor niniejszego tekstu, wówczas starszy kustosz Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Wyznaczono również termin ponownego otwarcia muzeum na początek 2008 roku. 15 maja 2008 roku nastąpiło otwarcie Muzeum Górnictwa Rud Żelaza ze stałą ekspozycją „Dzieje górnictwa rud żelaza”. Niepowtarzalność oraz walory muzeum zostały docenione przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. We wrześniu 2009 roku zostało ono wpisane do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Po burzliwym okresie powstawania muzeum, staraniach władz miejskich i częstochowskiego muzeum, byłych górników – pasjonatów historii górnictwa zlikwidowanych kopalń rudnych, zrzeszonych w miejscowym SiTG – nastąpił 10-letni okres „stabilizacji”.
Dnia 20 grudnia 2018 roku w Sali Reprezentacyjnej częstochowskiego Ratusza miała miejsce uroczystość związana z obchodami 50-lecia Muzeum Górnictwa Rud Żelaza. Na uroczystości, której gospodarzami byli dyrektor i pracownicy Muzeum Częstochowskiego, nie zabrakło wśród zaproszonych gości Prezydenta Miasta Krzysztofa Matyjaszczyka, przedstawicieli władz miejskich oraz dużej grupy seniorów – dawnych górników zlikwidowanych instytucji i kopalń rud żelaza. Ta „Stara Szczecha”, ubrana w górnicze galowe mundury, pobrzękiwała medalami przyznanymi jej za zasługi jeszcze za czasów PRL-u.
Cały artykuł Tadeusza Lostera pt. „50 lat Muzeum Górnictwa Rud Żelaza” znajduje się na s. 12 lutowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 56/2019, gumroad.com.
„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach, a także co sobota na Jarmarkach WNET w Warszawie przy ul. Emilii Plater 29 (na tyłach hotelu Marriott), w godzinach 9–15.
Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
