Latynoskie legendy i opowiadania na Día de los Muertos i nie tylko

Veladoras en ofrenda - Tzintzuntzan; MaloMalverde; flickr.com; CC BY-SA 2.0

Legendy i inne opowiadania są nieodłączną częścią folkloru latynoamerykańskiego. W dzisiejszym wydaniu República Latina przedstawimy niektóre z nich, związane m.in. ze światem zmarłych.

Legendy i opowiadania związane z przenikaniem się świata żywych i zmarłych znane są chyba na całym świecie. Opowiadane są one także w Ameryce Łacińskiej.

Niektóre z tych legend (zwłaszcza z Meksyku) związane są z obchodami Meksykańskiego Święta Zmarłych. Związane są one w szczególności z mityczną Krainą Umarłych Mictlán, ale i z czczeniem pamięci o zmarłych przodkach. Inne legendy z kolei przedstawiają fantastyczne stworzenia, w większości antropoidalne. La Llorona, el Charro Negro, Zakonnik bez głowy, el Silbón, la Sayona, la Sinaguaba, la Xtabay i wiele innych od dekad mrożą krew w żyłach nie tylko dzieciom.

W dzisiejszym wydaniu República Latina pochylimy się nad tymi legendami i przedstawimy niektóre z nich.

Zapraszamy już dziś na godz. 22H00!

Día de los Muertos w meksykańskim folklorze/El Día de los Muertos en el folklore mexicano

Día de los Muertos; HarshLight; flickr.com; CC BY 2.0

W najbliższym wydaniu República Latina opowiemy o meksykańsm Święcie Zmarłych, czyli Día de los Muertos od strony meksykańskiego folkloru.

Meksykańskie Święto Zmarłych to z pewnością jedno z najciekawszych corocznych wydarzeń związanych z kulturą tego pięknego latynoamerykańskiego kraju.

Jest to bowiem Święto dużo bardziej wychodzące poza ramy naszych obchodów Dnia Wszystkich Swiętych oraz Dnia Zadusznego. W zależności od części kraju obchody Día de los Muertos mogą trwać nawet kilka dni, podczas których wspominane są poszczególne kategorie zmarłych.

Día de los Muertos to również świetny przykład synkretyzmu kulturowego i religijnego. Tradycyjne, prekolumbijskie obrzędy i wierzenia zmieszały się bowiem z elementem chrześcijańskim. Obchody Día de los Muertos to także element kultury i folkloru meksykańskiego. I to właśnie na tym aspekcie skupimy się w dzzisiejszym wydaniu República Latina.

Wraz z naszym dzisiejszym gościem, Danielą Castillo opowiemy o folklorystycznej warstwie meksykańskiego Święta Zmarłych. Skupimy się przede wszystkim na warstwie muzycznej i tanecznej, by pokazać, jak wygląda to w poszczególnych częściach Mekksyku.

Zapraszamy już dziś na godz. 22H00! Będziemy rozmawiać po polsku i hiszpańsku!

Y la versión en castellano:

El Día de los Muertos de México es sin duda uno de los acontecimientos anuales más interesantes asociados a la cultura de este lindo país latinoamericano.

De hecho, es una celebración que va mucho más allá de las celebraciones polacas del Día de Todos los Santos y del Día de los Difuntos. Dependiendo de la zona del país, las celebraciones del Día de los Muertos pueden durar varios días, durante los cuales se recuerdan diferentes categorías de difuntos.

El Día de los Muertos es también un gran ejemplo del sincretismo cultural y religioso. En México los rituales y creencias tradicionales precolombinos se han mezclado con el elemento cristiano. La celebración del Día de los Muertos también forma parte de la cultura y el folklore mexicanos. Y es en este aspecto nos centraremos en la edición de hoy de República Latina.

Junto con nuestra invitada de hoy, Daniela Castillo, hablaremos de la capa folclórica de la Fiesta de los Muertos mexicana. Nos centraremos particularmente en la capa musical y de danza para mostrar cómo es en las diferentes partes de México.

¡Les invitamos para escucharnos hoy a las 22H00! Vamos a hablar polaco y español.

 

Día de los Muertos w sztuce Meksyku / El Día de los Muertos en arte de México

Meksykańskie Święto Zmarłych, czyli Día de los Muertos jest ważnym tematem również w sztuce Meksyku. Ważnym zarówno z punktu widzenia współczesnej meksykańskiej sztuki, jak i tworzących ją artystów.

Czym jest Día de los Muertos w Meksyku, mieliśmy się okazję dowiedzieć tydzień temu podczas rozmowy z naszymi meksykańskimi gośćmi. A co z Día de los Muertos w sztuce Meksyku?

Przede wszystkim meksykańskie Święto Zmarłych ma nie tylko wymiar duchowy: połączenia świata żywych i zmarłych. To również bardzo ważny element w sztuce Meksyku. Co więcej, jest to bardzo ważny element również z punktu widzenia samej sztuki i artystów. Bo choć tradycyjne symbole śmierci, takie jak chociażby czaszki wywodzą się z tradycji i wierzeń kultur ludów prekolumbijskich Meksyku, to już ich interpretacje niekoniecznie. Kartonowe czaszki, figury alebrijes, czy wizerunki las Catrinas to elementy Día de los Muertos, które powstały dzięki inwencji artystów meksykańskich wielu dziesięcioleci.

Co oznacza Día de los Muertos dla artysty związanego z tematyką obchodów tego święta? Przede wszystkim dużo pracy, ale i satysfakcji i to nie tylko materialnej. Trzeba tu dodać, że wiele z tych prac bierze udział w konkursach: lokalnych i krajowych. Jedno dobre alebrije potrafi „unieśmiertelnić” artystę. Ponadto tematyka śmierci nie jest niczym rzadkim we współczesnej  meksykańskiej sztuce. Jej przykładów szukać możemy wręcz w zajęciach plastycznych organizowanych w meksykańskich szkołach dla najmłodszych.

W najbliższym wydaniu República Latina razem z zaproszonymi gośćmi pochylimy się nad tematyką Día de los Muertos w meksykańskiej sztuce. I to zarówno współczesnej, jak i tej nieco starszej. Opowiemy sobie o artystach meksykańskich: tych bardziej i tych mniej znanych, którzy spopularyzowali motyw tego święta i samej śmierci w sztuce swojego kraju. Pretekstem do tej rozmowy jest sam profil zaproszonych gości. José Luís Massey niejedne zęby zjadł na tworzeniu alebrijes, zaś jego artystyczne dokonania zaowocowały zaproszeniem artysty do Polski przez Ambasadę Meksyku w Warszawie na serię warsztatów propagujących tworzenie tych kartonowych figur. Alejandra Pérez Peña gościła w República Latina dwa miesiące temu. Tym razem opowie nam nie tylko o swoim doświadczeniu z tematyką Día de los Muertos w swojej sztuce, ale również i o tym, jak temat ten pojawia się w nauczaniu dzieci sztuk plastycznych. Spróbujemy się również dowiedzieć co nieco na temat tegorocznych obchodów Día de los Muertos w stolicy Meksyku.

Na polsko – meksykańską rozmowę o wpływie Día de los Muertos na sztukę zapraszamy w najbliższy poniedziałek, 28 października 2019, jak zwykle o 21H00! Będziemy rozmawiać po polsku i hiszpańsku!

¡República Latina – sztuka żywych!

Resumen en castellano: el tema del Día de los Muertos en el arte de México es un tema muy amplio eimportante. Aunque los motivos tradicionales relacionados con esta fiesta vienen de la época prehispánica, sus interepretaciones son el fruto del arte mexicano. Las calaveras del cartón, las Catrinas, figuras de alebrijes etc son los elementos relacionados con el Día de los Muertos gracias a la invención de los artistas mexicanos desde las décadas.

El Día de los Muertos para un artista relacionado con este tema significa mucha chamba, pero también mucha satisfacción. Muchas de las obras participan en varios concursos. Las obras mejores se encuentran en museos y galerías de todo el mundo. Pero el motivo del Día de los Muertos y la muerte misma aparece ta,bién en la educación artística de los niños en las escuelas.

Junto con nuestros invitados vamos a hablar sobre ambos motivos en el arte mexicano: tal contemporáneo, como histórico. José Luís Massey – nuestro primer invitado – un artista jóven mexicano ya es famoso por su arte con el tema de los alebrijes. Gracias a la invitación de la Embajada de México en Varsovia ahora también nuestros invitados pueden escucharlo. Con nuestra segunda invitada – Alejandra Pérez Peña, ubicada en CDMX vamos a hablar sobre la educación del arte para los niños y el motivo del Día de los Muertos. También vamos a probar charlar un poquito sobre las celebraciones del Día de los Muertos en la capital de México este año.

Les invitamos para escucharnos este lunes, como siempre a las 21H00 UTC+1! Vamos a hablar polaco y castellano!

“Oswoić” śmierć po meksykańsku: Día de los Muertos / “Domesticar” la Muerte a la mexicana: Día de los Muertos

Czy można nie bać się śmierci? Czy można „oswoić śmierć?” Być może są tacy ludzie, którzy znają odpowiedź na to pytanie. Mieszkają w Meksyku i opowiedzą nam o obchodach Día de los Muertos.

Śmierć jest naturalnym stanem rzeczy i każdego z nas czeka. Niezależnie od tego, czy tego chcemy, czy nie. Również strach przed śmiercią jest całkiem naturalny. Chociaż rozmaite religie i wierzenia sugerują nam rozmaite Prawdy Ostateczne, to czy naprawdę wiemy czy i co czeka na nas „po drugiej stronie”? Czy w ogóle można zrozumieć śmierć? A jeśli tak, to czy da się „oswoić” śmierć? I jak miało by to wyglądać? Przypadek Meksyku pokazuje, że zawsze można spróbować.

Meksykańskie obchody Święta Zmarłych, czyli Día de los Muertos z pewnością są fenomenem na skalę światową. Zwrócić tu jednak należy uwagę, że Día de los Muertos to nie tylko znane z katolickiej tradycji Dzień Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny. W zależności od części kraju Święto Zmarłych może trwać nawet i tydzień. Co więcej, każdy dzień dedykowany jest innym grupom Zmarłych np. duszom dzieci, duszom topielców etc. Obchody Meksykańskiego Święta Zmarłych to z jednej strony zaduma, jednak z drugiej to także radość i feeria kolorów. W tych dniach Meksykanom rzeczywiście udaje się „oswoić” śmierć.

Skąd zatem ta radość, muzyka grana na cmentarzach i wielogodzinne rodzinne rozmowy nad grobami bliskich, połączone z ucztowaniem? Meksykańskie Święto Zmarłych to czas, w którym zmarli powracają do świata żywych, by móc z nimi się spotkać. Dlatego też bardzo często grane są utwory muzyczne, ulubione przez zmarłych oraz przygotowywane potrawy i napitki, w których zmarły gustował. Zdaniem Meksykanów w ciągu tych kilku dni udaje się „oswoić” śmierć i poobcować ze zmarłymi. Zaś światła płonące w olbrzymich ilościach na meksykańskich cmentarzach są kierunkowskazem dla dusz zmarłych do naszego świata.

Meksyk jest krajem, w którym niestety śmierć i przemoc widoczne są niemal na każdym kroku. Wysokie statystyki przestępcze czynią ten kraj jednym z najniebezpieczniejszych miejsc świata. Śmierć towarzyszy Meksykanom niemalże na każdym kroku. Stąd też jest bardzo ważne, by móc „oswoić” śmierć, by nie tylko była zagrożeniem, ale by wręcz była przyjaznym towarzyszem życia.

O tym w jaki sposób udało się Meksykanom „oswoić” śmierć opowiedzą nasi goście: pochodzący z Meksyku Mayra Martínez Mota oraz Alejandro Ruíz de Chávez. W rozmowie ze Zbyszkiem Dąbrowskim nasi goście opowiedzą o obchodach meksykańskiego Święta Zmarłych. Nie tylko w sferze folklorystycznej, ale również pokazując całą kosmowizję wierzeń. Nasi goście spróbują również opowiedzieć o tym, jaką rolę odgrywa śmierć w życiu przeciętnego Meksykanina, a także jak Meksykanie żyją ze śmiercią na co dzień.

Na meksykańskie rozmowy o śmierci i zmarłych zapraszamy w najbliższy poniedziałek, 21 października 2019 roku, jak zwykle o godz. 21H00! Będziemy rozmawiać po polsku i hiszpańsku! Nasza audycja będzie również zaproszeniem do wzięcia udziału w tegorocznej edycji Día de los Muertos, która będzie miała miejsce w najbliższą niedzielę, 27 października o godz. 16H20 w Staromiejskim Domu Kultury w Warszawie. Serdecznie zapraszamy!

¡República Latina w świecie żywych i zmarłych!

Resumen en castellano: la Muerte es el estado natural de cada uno de nosotros. Tenemos miedo de ella. Pero podemos  probar “domesticarla”? En que modo? El Día de los Muertos en México no es sólo el folclor. También es la respuesta a la pregunta de “domesticar” la Muerte. Es el tiempo,cuando los espíritus de los Muertos vuelven a la tierra. Y es el tiempo, cuando nos podemos unir con ellos y festejar su presencia entre nosotros.

La Muerte es la compañera de la vida de muchos Mexicanos. El nível alto de crimen y violencia es el dibujo de varias partes de este país. Por eso muchos de ellos están probando “domesticar” la Muerte para poder hacerla más “amistosa”. Sobre los metodos van a contarnos nuestros invitados: Mayra Martínez Mota y Alejandro Ruíz de Chávez. Con nuestros invitados vamos también a hablar sobre la cosmovision de las creencias en México, relacionadas con la Muerte. Y de la vida con la Muerte de muchos Méxicanos.

Les invitamos para escucharnos el lunes, 21 de octubre, como siempre a las 21H00 UTC+2! Vamos a hablar polaco y castellano! Les invitamos también muy cordialmente para participar en otra edición del evento sobre Día de los Muertos. Esta vez vamos a celebrarlo el domingo 27 de octubre, a las 16H30 UTC+2, en la Casa de Cultura del Casco Antiguo de Varsovia!

Indiańskie tradycje Día de Muertos w Chiapas / Las tradiciones indígenas del Día de Muertos en Chiapas

Día de Muertos, czyli meksykańskie Święto Zmarłych, to jedno z najciekawszych świąt Meksyku. Tym razem opowiemy o indiańskich korzeniach jego obchodów w południowomeksykańskim stanie Chiapas.

Chiapas jest z pewnością jednym z najpiękniejszych i najciekawszych stanów Meksyku. Jest to stan o interesującej historii, przepięknej przyrodzie oraz ciekawej mieszance etniczno–kulturowej.

Chiapas należy do stanów o największym odsetku ludności indiańskiej w całym Meksyku. Żyje tutaj wiele ludów indiańskich posługujących się językami z dwóch rodzin indiańskich: zoque oraz maya. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć wspomniany już język zoque i języki z grupy maya: przede wszystkim: tzotzil, tzeltal, chol, tojolabal, mame, lacandón. Każdym z ludów posługujących się wymienionymi językami wykształcił swoją niepowtarzalną kulturę przejawiającą się w m.in. w strojach, muzyce, obyczajach i rytuałach związanych z pozostałościami pierwotnych wierzeń, a także obchodami świąt kalendarza chrześcijańskiego.

Jednym z nich jest z pewnością Día de Muertos, czyli obchodzone na przełomie października i listopada meksykańskie Święto Zmarłych, będące mieszanką świąt z chrześcijańskiego kalendarza: Dnia Wszystkich Świętych i Dnia Zmarłych, z wierzeniami indiańskimi pochodzącymi z epoki przedchrześcijańskiej. Chiapas nie jest tu wyjątkiem, bowiem na tych terenach znajdowały się wspaniałe państwa-miasta Majów z przebogatą kulturą i architekturą. I choć po przepychu i bogactwie tych państw niewiele pozostało, to jednak dawne wierzenia Majów często widoczne są po dziś dzień w obyczajach współczesnych ludów indiańskich zamieszkujących te tereny. Intensywność występowania dawnych wierzeń zależy oczywiście od stopnia wpływów Kościołów katolickiego i od niedawna również neoprotestanckich.

A jak to wygląda w przypadku świętowania Día de Muertos w Chiapas? Czy dawne tradycje indiańskie nadal się trzymają, czy może uległy już komercyjnemu spłaszczeniu? Ile dni świętowane jest Día de Muertos w Chiapas? Czy wszyscy świętują po równo, czy też są różnice pomiędzy poszczególnymi ludami, a nawet wioskami? Co znajdziemy na ołtarzu w górskim San Cristobal de las Casas, co w okolicach Tuxtla Gutierrez, co w rejonie Soconusco, a co w pokrytym selwą Dolnym Chiapas nieopodal Palenque? Na ile Chiapanecos związani są ze swoimi zmarłymi? A przede wszystkim – co wyróżnia obchody Día de Muertos w Chiapas od obchodów w innych częściach kraju? Na te i inne pytania odpowie nam nasz dzisiejszy gość – pochodząca z Chiapas Cinthia Aparicio. W rozmowie ze Zbyszkiem Dąbrowskim nasz gość nie tylko przedstawi tradycje związane z obchodami Día de Muertos w Chiapas, ale również opowie o tym, jak świętowane są te dni w jej rodzinnym domu i czy któreś z tych tradycji przeniosła na grunt Polski.

Aby dowiedzieć się więcej szczegółów, zapraszamy do wysłuchania naszej audycji w poniedziałek 30 października jak zwykle o 21.00. Będziemy rozmawiać po polsku i hiszpańsku.

¡República Latina – gdyby zmarli mogli nas słuchać, to by nas słuchali!

Resumen en castellano:

Día de Muertos es la fecha muy importante para todos los Mexicanos. Estos días se celebra la memoria de los muertos que entonces están volviendo para este mundo para poder encontrarse con sus familias que todavía viven y festejar con ellos este tiempo. Unas tradiciones muy similares se puede encontrar también en Chiapas: uno de los estados más bonitos e interesantes en todo México. Chiapas pertenece a los estados con el procento de los pueblos ingigenas en toda la población. Los Indios Chiapanecos etc. (Los Tzotziles, los Tyeltales, los Choles, los Lacandones etc.) es la gente que viene de los antiguos Mayas de los tiempos pre-colombinos y que ha guardado muchas creencias, e historias sobre el Día de Muertos.. Y que tipo de las historias son? Más detalles sabe nuestra invitada – Cinthia Aparicio, que viene de Chiapas.En la entrevista hecha por Zbyszek Dąbrowski nuestra huespéd no sólo nos cuenta de las historias oficiales, pero también nos comentará sobre las tradiciones que recuerda de su casa y que le gustaía importar a Polonia.

Les invitamos para nos escuchen el lunes 30 de octubre, como siempre a las 21H00 EST (UTC+1). Vamos hablar polaco y castellano