„Powtórne przyjście” – poetycka zapowiedź W.B. Yeatsa końca cywilizacji w przekładzie Henryka Krzyżanowskiego

Nie traćmy ducha, bowiem wielkie kryzysy nie są czymś wyjątkowym w historii. Oto jeden z najsłynniejszych wierszy XX wieku, który taki właśnie cywilizacyjny zakręt opisuje i zapowiada.

Henryk Krzyżanowski

Pandemia, wojna kultur z tzw. Strajkiem Kobiet i wojowniczym aborcjonizmem, agresywny antyklerykalizm i antychrystianizm, konflikt ustrojowy rozdzierający Unię Europejską, masowe migracje – otaczająca nas rzeczywistość nie nastraja do spokojnego świętowania.

A z drugiej strony – nie traćmy ducha, bowiem wielkie kryzysy nie są czymś wyjątkowym w historii. Jeden z najsłynniejszych wierszy XX wieku, Powtórne przyjście W.B. Yeatsa, taki właśnie cywilizacyjny zakręt opisuje i zapowiada. Napisany około 1920 roku wiersz jest reakcją na Wielką Wojnę, która dla sytego i spokojnego Zachodu była paroksyzmem szaleństwa i bezsensowną jatką milionów młodych mężczyzn. Za to nam przyniosła niepodległość.

Ten wiersz, którego trzecia linijka stała się w angielskim przysłowiowa, podobnie jak zakończenie pierwszej zwrotki, nie tylko opisuje apokalipsę, ale również zwiastuje jej dalszy ciąg – Lenin i towarzysze dopiero niedawno rozpoczęli swoje krwawe dzieło, a Hitler miał objąć władzę za lat kilkanaście. Jak widać, wielcy poeci bywają prorokami.

Tłumacząc, starałem się przede wszystkim oddać niezwykły dynamizm tego wiersza, tak aby recytowany po polsku zachował melodię oryginału. Dotychczasowe przekłady częściowo ów dynamizm traciły na rzecz rozlewności, np. „Kołując coraz szerszą spiralą” w pierwszej linijce jest spokojniejsze od oryginału, brzmi trochę jak fraza z Sonetów krymskich. Nawet tytuł, jeśli ma zachować dobitność oryginału, powinien oddać jego rytmikę – proponowane przez innych tłumaczy Drugie przyjście ją zatraca. Na ile udało mi się zrealizować swoje zamierzenie – oceń sam, Czytelniku. Ale czytaj na głos, jak każdą poezję.

William Butler Yeats (1865–1939)

POWTÓRNE PRZYJŚCIE

W koło i w koło! Coraz szerszym kręgiem;
już nie słyszy sokolnika sokół.
Świat się wali; wszelka moc truchleje;
wnet anarchii potop skryje nas.
Krwawa piana na fal grzywach, i wszędzie
krew, gdzie dotąd niewinności kult.
Gdy szlachetnym brak wiary, łajdaków
pcha do czynu żarliwa zła moc.

Patrz, wnet prorok się objawi nam;
Patrz, Powtórne Przyjście jest tuż tuż.
Powtórne Przyjście! ledwiem to wymówił,
gdy zjawa wielka z księgi astrologa
oko trwoży: Gdzieś w piaskach pustyni
coś jak lew, ale z głową człowieka,
wzrok jak słońce: pusty, bez litości,
wolno rusza zdrętwiałe kończyny,
a nad nim taniec rozeźlonych ptaków.
Teraz znów ciemno; ale wiem już przecież,
że dwa millenia snu, co był jak kamień,
zmąciło w zmorę nową skrzypienie kołyski.
Więc cóż za bestia, gdy przyszła jej pora,
wolno sunie, by się narodzić w Betlejem?

The Second Coming
Turning and turning in the widening gyre
The falcon cannot hear the falconer;
Things fall apart; the centre cannot hold;
Mere anarchy is loosed upon the world,
The blood-dimmed tide is loosed, and everywhere
The ceremony of innocence is drowned;
The best lack all conviction, while the worst
Are full of passionate intensity.

Surely some revelation is at hand;
Surely the Second Coming is at hand.
The Second Coming! Hardly are those words out
When a vast image out of Spiritus Mundi
Troubles my sight: somewhere in sands of the desert
A shape with lion body and the head of a man,
A gaze blank and pitiless as the sun,
Is moving its slow thighs, while all about it
Reel shadows of the indignant desert birds.
The darkness drops again; but now I know
That twenty centuries of stony sleep
Were vexed to nightmare by a rocking cradle,
And what rough beast, its hour come round at last,
Slouches towards Bethlehem to be born?

Felieton Henryka Krzyżanowskiego pt. „Czy zmierzch cywilizacji?” znajduje się na s. 2 grudniowo-styczniowego „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 78/2020–79/2021.

 


  • Świąteczny, grudniowo-styczniowy numer „Kuriera WNET” (wydanie ogólnopolskie, śląskie i wielkopolskie wspólnie) można nabyć kioskach sieci RUCH, Garmond Press i Kolporter oraz w Empikach w cenie 9 zł.
  • Wydanie elektroniczne jest dostępne w cenie 7,9 zł pod adresami: egazety.pl, nexto.pl lub e-kiosk.pl.
  • Czytelnicy gazety za granicą mogą zapłacić za nią PayPalem lub kartą kredytową na serwisie gumroad.com.
  • Prenumerata 12-miesięczna wersji elektronicznej: 87,8 zł.
  • Wydania archiwalne „Kuriera WNET” udostępniamy gratis na www.issuu.com/radiownet.
Felieton Henryka Krzyżanowskiego pt. „Czy zmierzch cywilizacji?” na s. 2 grudniowo-styczniowego „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 78/2020–79/2021

Dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego