Gość wyjaśnił skąd pochodzi data Święta Bożego Narodzenia i jaka jest geneza zwyczaju stawiania choinek. Zdementował też dość popularne „legendy” na temat genezy Święta i związanych z nim zwyczajów.
W Poranku WNET Antoni Opaliński rozmawiał z księdzem profesorem Józefem Naumowiczem, historykiem literatury wczesnochrześcijańskiej, autorem książek „Narodziny Bożego Narodzenia” i „Historii świątecznej choinki”.
Data Bożego Narodzenia jest wybrana przez Kościół i ma znaczenie symboliczne, tak samo jak data największego i najbardziej pierwotnego święta chrześcijańskiego – Wielkanocy. Wielkanoc została wpisana w pory roku – ma miejsce wiosną, jej data związana jest z pełnią księżyca i równonocą wiosenną. Chronologicznie drugie święto – Boże Narodzenie – musiało również zostać wpisane w symboliczny moment roku. Wybrano przesilenie zimowe, kiedy światło zwycięża nad ciemnością. Pomaga to zrozumieć, czym jest przyjście Zbawiciela na świat.
Święto Bożego Narodzenia istnieje od początku IV wieku, kiedy Kościół uzyskał wolność działania. Wtedy w Betlejem, wybudowana została bazylika nad grotą Narodzenia Pańskiego. Wtedy też powstało święto Narodzenia Jezusa, które bez nakazu z góry przyjęło się w świecie chrześcijańskim. Po stu latach św. Augustyn powiedział, że wydaje się jakby istniało od początku chrześcijaństwa.
Zwyczaj stawiania na Święta Bożego Narodzenia w kościołach i domach żywych, zielonych drzew ma pochodzić z krajów niemieckich, z kręgów protestanckich. Ksiądz profesor zdementował jednak ten pogląd. Zwyczaj ten nie może mieć pochodzenia protestanckiego. Okazuje się, że powstał on jeszcze przed reformacją. „Czystą legendą” jest to, że ta tradycja pochodzi od Marcina Lutra. Pierwsze świadectwo o stawianiu choinek pochodzi bowiem z 1492 roku ze Strasbourga. Zachowały się zapisy dokumentujące zakup przez katedrę jodeł z przeznaczeniem do wszystkich kościołów w Strasbourgu na Boże Narodzenie. Podobnie fikcją jest to, że zwyczaj stawiania choinek na Święta to przedchrześcijańska, germańska tradycja, zaadaptowana przez chrześcijan. Teza ta to antychrześcijański dziewiętnastowieczny wymysł.
Jakie zatem jest znaczenie chrześcijańskiego zwyczaju stawiania choinek? Ksiądz Józef Naumowicz wyjaśnił, że chodzi w nim oto, że 24 grudnia – w dzień Adama i Ewy – wnosi się do domów zielone drzewo, symbolizujące Drzewo Rajskie. Wspomina się przy tym Pierwszych Rodziców, wypędzonych z Raju i czeka się z nimi na przyjście Zbawiciela, otwierającego ponownie drogę do Raju. Wspomnienie to dotyczy nie tylko ich, ale też samego Drzewa Rajskiego, Drzewa Życia. Stąd choinki obsypywane są owocami, światłem, ozdobami.
Innym nieprawdziwym, acz popularnym, poglądem jest to, że Święto Bożego Narodzenia powstało tylko po to, żeby zastąpić święto słońca, narodzin Mitry czy też inne pogańskie święto. „To jest wielka bzdura” – powiedział stanowczo ks. prof. Naumowicz. Święto Bożego Narodzenia powstało z czysto chrześcijańskich racji. W całej starożytności nie ma żadnej relacji na temat wielkiego święta 25 grudnia. Przy czym nie byłoby niczym złym, gdyby chrześcijanom chodziło o chrystianizację wcześniejszego, pogańskiego święta.
JS
Cała rozmowa w części szóstej Poranka WNET w środę 20 grudnia 2017 roku. W rozmowie także o genezie Adwentu, jako okresu przygotowującego do Bożego Narodzenia.
