Klaudiusz Wesołek: Międzymorze Jagiellońskie czy Jagiełłowe?

Seria felietonów Klaudiusza Wesołka, dotycząca historii idei Międzymorza na portalu wnet.fm w każdy wtorek

Seria felietonów Klaudiusza Wesołka, dotycząca historii idei Międzymorza na portalu wnet.fm w każdy wtorek.

Prawdziwe Międzymorze stworzył Jahajło Olgierdowicz z litewskiej dynastii Giedyminowiczów, później, jako polski król, zwany Władysławem Jagiełłą. Stworzył dwugłowe (w jakimś sensie nawet trójgłowe) mocarstwo, wpływające na losy całej Europy i świata.

Możecie sobie mówić co chcecie, ale zarówno przedtem jak i po upadku Rzeczypospolitej, wszystkie środkowoeuropejskie państwa niewiele znaczyły. Polska, Litwa i Ruś Kijowska miewały „swoje 5 minut” ale nigdy nie stworzyły trwałego mocarstwa. Swoisty „podkład” pod tę budowę, jak pisałem wcześniej, stworzył Władysław Łokietek, ale między chrześcijańską monarchią a poganami, trwałego związku być nie mogło. Dla Litwinów katolicyzm początkowo był nie do przyjęcia jako religia, która była dla nich „krzyżacka” i jej przyjęcie oznaczałoby w praktyce podporządkowanie się Krzyżakom.

Czytaj także: Klaudiusz Wesołek: Międzymorze idea i historiaPrzodkowie Jagiełły uznali, że tylko twarde trzymanie się pogaństwa jest gwarancją litewskiej suwerenności. Jagiełło to odwrócił, kiedy stwierdził, że nie musi przyjmować katolicyzmu od Krzyżaków, że do tej misji gotowa jest Polska. Wcześniej myślał o przyjęciu prawosławia, które dominowało w ruskiej części Wielkiego Księstwa Litewskiego. Już za Giedymina, dziadka Jahajły, monarchia litewska składała się z dwóch części – pogańskiej Litwy etnicznej i z prawosławnych ziem ruskich.

W obu częściach panowały różne prawa, przy czym trochę więcej wolności było w części ruskiej. Jednak dopiero po unii z Polską zaczęło się przenoszenie tam zachodnich praw i wolności. Krzyżacy byli zdumieni, że to nie oni (niby do tego powołani) ale Polska ma chrystianizować Litwę. Wytrącono im misję z ręki. Wytoczyli więc dwie wojny – orężną i  propagandową. Jedną przegrali pod Grunwaldem a drugą na soborze w Konstancji. Polska przejęła misję chrystianizacji Litwy i to w parze z przenoszeniem tam wolności i swobód a nie krzyżackiego knuta.
W ten sposób powstało nowe europejskie mocarstwo, które pozostawało przez długi czas luźnym ale liczącym się związkiem dwóch odrębnych państw.  Mówi się „Polska Jagiellońska” ale był to związek państw, w którym oprócz Polaków,
aktywnie uczestniczyli nie tylko Litwini ale i Rusini. Zaraz jacyś lewacy z jednej a etnonacjonaliści z drugiej zaczną się pluć, że to były tylko wyższe warstwy społeczne. No cóż, wtedy tylko warstwy wyższe się liczyły i to w całej Europie. Poza tym zacząłem się zastanawiać – „Jagiellońska” czy „Jagiełłowa”?, bo ta potęga właśnie za Jagiełły została stworzona. Kolejni władcy, w najlepszym wypadku, jeno podtrzymywali ją a niektórzy nawet psuli.
Klaudiusz Wesołek

Zubek, Grelok: Górale zawsze szukali swojego Jagiełły. Śmiało można powiedzieć, że dziś jest nim Andrzej Duda

– Górale od dawna potrzebowali lidera, szukali swojego Jagiełły. Dziś jest nim Andrzej Duda, którego wspieraliśmy, wspieramy i wspierać będziemy – mówią Marcin Zubek i Maciej Motor Grelok.

Marcin Zubek, prezes Związku Podhalan w Zakopanem i Maciej Motor Grelok, była głowa tego ugrupowania, opowiadają o organizacjach zakładanych przez polskich górali. Pierwszy z gości Poranka mówi, że przesłanką do ich tworzenia było odwieczne przywiązanie górali do patriotyzmu i wartości. Pierwszym ugrupowaniem założonym przez tę grupę było Towarzystwo Tatrzańskie, które rozpoczęło swoją działalność w 1873 r. W jego ramach wyodrębnił się w 1904 r. Związek Górali. W tym roku natomiast, a dokładnie 4 sierpnia, stulecie istnienia obchodzić będzie Związek Podhalan. Obchody rocznicowe, na które obydwaj goście Poranka serdecznie zapraszają, odbędą się tego dnia w Nowym Targu.

Zubek przybliża historię ostatniej z wymienionych organizacji:

„To źródło właśnie tu wypłynęło, tu, pod Giewontem, pod tym krzyżem, rozlało się na całe Podhale. I właśnie kiedy nastąpiła wolność, kiedy przyszedł 1918 r. górale już myśleli o tym, aby powołać organizację, która służyłaby dobru Góralszczyzny i Polsce. I właśnie tam powstało, zacni nasi ludzie Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Władysław Orkan, Jakub Zachemski, Feliks Gliszcz. Każda ta postać związana jest też i osobno z walką o niepodległość Polski”.

Grelok mówi natomiast o konieczności posiadania przez górali swojego przywódcy.

„Jak dawno potrzebowali górale lidera i obzierając teraz na ten pomnik pogromcy Krzyżaków, szukali takiego Jagiełły. No i tak śmiało można powiedzieć, że takim Jagiełłą dzisiejszym jest prezydent nasz Andrzej Duda, którego my wspieraliśmy, wspieramy i wspierać będziemy”.

Wysłuchaj całej rozmowy już teraz!

A.K.

Dr Zbigniew Kuźmiuk, Jarosław Sachajko, Zdzisław Szwed, Zbigniew Lubaszewski – Poranek WNET – 2 lipca 2019 r.

Poranka WNET można słuchać od poniedziałku do piątku w godzinach 7:07 – 9:07 na: www.wnet.fm, 87.8 FM w Warszawie i 95.2 FM w Krakowie. Zaprasza Krzysztof Skowroński.

Goście Poranka WNET:

Jakub Banaszek — Prezydent Miasta Chełm,

Zbigniew Lubaszewski – historyk

Jarosław Sachajko – poseł, klub Kukiz ’15

Dr Zbigniew Kuźmiuk – eurodeputowany, PiS,

Zdzisław Szwed – Członek Zarządu Województwa Lubelskiego,

Mariusz Matera — rolnik i muzyk mieszkający w Chełmie.

 


Prowadzący: Krzysztof Skowroński

Wydawca: Jaśmina Nowak

Realizator: Paweł Chodyna


 

Część pierwsza:

 

Zespół pokatedralny, Góra Zamkowa (Chełmska) – wzniesienie kredowe w centrum / Fot. Karol Nycz & Ola Wosk/ CC BY-SA 3.0

Zbigniew Lubaszewski wprowadził słuchaczy w skomplikowaną historię Chełma sięgającą X wieku. Lubaszewski mówi o tym, że większość informacji o Chełmie sięga jednak XIII wieku, kiedy to książę Daniel Romanowicz założył w Chełmie swoją siedzibę. W dniu 14 stycznia 1392 r. Jagiełło nadał miastu prawa magdeburskie, a po bitwie pod Grunwaldem postawił Kościół Rozesłania św. Apostołów, mający upamiętniać zwycięstwo odniesione nad Krzyżakami.

Przed II wojną światową, jak mówi Lubaszewski, Chełm liczył 35 tys. mieszkańców, z czego połowę stanowiła ludność żydowska. Ta niemal w całości została wymordowana w czasie Holocaustu, w obozie w Sobiborze. Samo miasto ucierpiało także w wyniku prowadzonych bombardowań.

 

Jarosław Sachajko / Fot. Jaśmina Nowak

Jarosław Sachajko mówi o trwających rozmowach koalicyjnych i potencjalnej koalicji z Polskim Stronnictwem Ludowym.  Jak dodaje, osoby zajmujące się polityką muszą być realistami. Z braku innych możliwości, sojusz z PSL jest możliwy. Jak twierdzi, klub Kukiz’15 przygotował 150 projektów ustaw, które czekają na ich zaprezentowanie.

Gość „Poranka WNET” odniósł się także do informacji o powstaniu Polskiego Holdingu Spożywczego, mający być instytucją, która ma zapobiegać spadkom cen w momencie nadmiaru danego produktu spożywczego na rynku w celu zabezpieczenia interesów rolników. Jarosław Sachajko określa zapowiedzi powstania holdingu działaniem pozorowanym ze strony PiS-u. Poseł Kukiz’15 krytykuje również brak polityki dotyczącej gospodarki wodnej, która może w przyszłości doprowadzić do dużych problemów m.in. w rolnictwie. Jak dodaje, odpowiednie rozwiązania są znane i od lat wdrażane na całym świecie, chodzi głównie o budowę zbiorników retencyjnych zatrzymujących wodę.

 

Część druga:

Prezydent Chełma Jakub Banaszek / fot. Jaśmina Nowak

Jakub Banaszek, Prezydent Miasta Chełm mówi o dużym bezrobociu, które jest sporym problemem w zarządzanym przez niego mieście. W Urzędzie Miasta trwa restrukturyzacja, podczas której prezydent musi podejmować niepopularne i trudne decyzje: „nie było wyjścia, bez tego naszemu miastu  groziła katastrofa finansowa”.

Jakub Banaszek zlecił wykonanie audytu, który wykazał znaczącą niegospodarność jego poprzedniczki: „wyszła katastrofa. To znaczy, miasto przez lata wydawało więcej, niż miało. To doprowadziło do sytuacji, w której mieliśmy najniższą nadwyżkę operacyjną w Polsce, czyli możliwość tak naprawdę spłaty swoich zobowiązań”. Jak dodaje prezydent, jego celem jest wprowadzenie programu naprawczego mającego naprawić fundusze miasta, a następnie pozyskanie dodatkowych pieniędzy na realizacje kluczowych przedsięwzięć.

 

Część trzecia:

Zbigniew Kuźmiuk / Fot. Wikimedia Commons, Adrian Grycuk

Dr Zbigniew Kuźmiuk prosto z Brukseli mówi o walce Grupy Wyszechradzkiej nazywanej również V4, o lepszą przyszłość Unii Europejskiej. Grupa, w skład której wchodzą Polska, Czechy, Słowacja i Węgry sprzeciwia się kandydaturze Fransa Timmermansa. Jak dodaje rozmówca Krzysztofa Skowrońskiego, Timmermans to najgorsze co może spotkać Unię Europejską i nasze interesy: „nie jest to człowiek koncyliacyjny, to człowiek myślący dosyć jednostronnie i uparty. Jeżeli rzeczywiście Ci wielcy przeforsują go na stanowisko szefa Komisji Europejskiej, w Unii Europejskiej nastaną złe czasy”.

O godzinie 11 powinniśmy już wiedzieć, jaki będzie efekt tych działań. W Parlamencie Europejskim ma dojść do rozstrzygnięć co do stanowiska przewodniczącego Unii Europejskiej.

 

Marszałek Zdzisław Szwed / Fot. Jaśmina Nowak

Zdzisław Szwed przypomina działania poprzedników nowego prezydenta, które postawiły przed nim duże wyzwania: „to dwanaście lat zaniedbań i zmarnowanego potencjału”. Chełm zmaga się z 12% bezrobociem, a sama Chełmszczyzna jest jednym z najbiedniejszych regionów w Europie.

Trwa budowa dróg szybkiego ruchu, które jak mówi Zdzisław Szwed: „mają przybliżyć nas do świata. Przez wiele lat nie inwestowano tutaj w drogi, a to najlepszy sposób na ściągnięcie inwestorów. Drogi to podstawowa rzecz i staramy się kłaść na nie jak największy nacisk”. Prowadzone są rozmowy z województwem podkarpackim, w celu wybudowania drogi, mającej połączyć te dwa województwa.

 

Część czwarta:

Mariusz Matera / Fot. Jaśmina Nowak

Mariusz Matera, autor utworu „Cały świat to jeden wielki Chełm” opowiada o muzyce, którą tworzy, będącej często powrotem do lat dzieciństwa spędzonego w Chełmie. Gość „Poranka WNET” nie chce pozwolić odejść w zapomnienie historii Chełma, którą opowiadała mu jego babcia, a którą stara się przenieść do swoich piosenek. Przypomina również tragiczne historie Chełmskich żydów, którzy stanowili 30% mieszkańców przed II wojną światową. O tym również stara się wspominać w swoich utworach.

O 9:00 przegląd prasy prowadził Kazimierz Gajowy.

Na zakończenie Stefan Truszczyński zachwala historię i różnorodność Chełma.


Posłuchaj całego „Poranka WNET”!