Olga Tokarczuk laureatką literackiej Nagrody Nobla

Do grona, teraz już pięciorga, Polaków, którzy otrzymali literacką Nagrodę Nobla dołączyła Olga Tokarczuk. W pierwszym od dwóch lat rozdaniu nagród laureatami została polska pisarka i Peter Handke.

W ciągu 118 lat istnienia Nagrody Nobla w dziedzinie literatury wyróżnionych zostało czworo polskich pisarzy: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980) i Wisława Szymborska (1996). W środę do tego grona dołączyła autorka „Ksiąg Jakubowych” i „Prowadź swój pług przez kości umarłych”.

Informację o decyzji Akademii Szwedzkiej przekazał jej nowy sekretarz Mats Malm. W uzasadnieniu możemy przeczytać, że Olga Tokarczuk otrzymała Nobla za „narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako formę życia”.

W maju 2018 r. Olga Tokarczuk została wyróżniona nagrodą International Man Booker Prize za powieść „Bieguni”.

Jestem pierwszą polskojęzyczną pisarką, która wygrywa tę międzynarodową nagrodę. Wierzę jednak, że literatura jest stworzeniem, które rodzi się w jednym języku i może być przeniesiona na inny język.

Komentowała Tokarczuk tamten werdykt w 2018 r. Od tego czasu wzmogły się spekulacje na temat nagrody Nobla dla pisarki.

Wartość Nagrody Nobla w każdej dziedzinie to 9 mln koron (ok. 780 tys. euro). Ceremonia wręczenia nagród odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Nominacje do nagród Nobla oraz przebieg głosowania członków Akademii pozostają tajne przez 50 lat. O tym, kto może otrzymać literackiego Nobla, spekulują jednak w skandynawskich mediach literaturoznawcy oraz dziennikarze działów kultury.

W zeszłym roku nie doszło do wręczenia nagrody ze względu na oskarżenia o molestowanie seksualne, jakie 18 kobiet skierowało wobec męża jednej z członkiń z Akademii. W reakcji część członków kapituły poddała się do dymisji, przez co zabrakło wymaganego kworum.

A.P.

Żarska: W uzdrowisku w Szczawnicy bywało wiele wybitnych osób, w tym Henryk Sienkiewicz

O historii uzdrowiska w Szczawnicy i rekonstrukcji ośrodka mówi Agnieszka Żarska, dyr. ds. Kultury Pijalni Wód „Szczawnica”.

Agnieszka Żarska opowiada o dziejach uzdrowiska w Szczawnicy.

Historia uzdrowiska zaczyna się już na początku XIX w. i tutaj kluczową rolę odegrało małżeństwo węgierskie Stefan i Józefina Szalejowie, którzy wybudowali pierwsze ujęcie zdrojów szczawnickich.

Jak mówi, ośrodek rozkwitał za czasów syna jego założycieli Józefa. Uzdrowisko zostało zbudowane, nawiązując do zachodnich form, m.in. do elementów muru pruskiego. Miejscowi górali wzorowali się na nich przy budowie swoich willi. Na początku XX w. uzdrowisko wykupił polski ziemianin 27-letni Adam Stadnicki.

Przyświecała mu idea, by dobra galicyjskie trafiały do polskich właścicieli, miał bardzo dużą pieczę, by nie trafiały w ręce obce.

Do Szczawnicy przybywało pod koniec XIX w. wiele osobowości, w tym Henryk Sienkiewicz. Z czasem jednak ośrodek popadł w zapomnienie.

11 lat temu, dzięki inwestycji państwa Mańkowskich, obecnych właścicieli pijalnia wróciła na swoje miejsce.

Jeszcze w 2005 r., jak zauważa Żarska, miejsce to było mocno zaniedbane. W jednym z budynków brakowało piętra. Jak mówi, do 2029 r. chcą do końca zrekonstruować dawny wygląd ośrodka. Obecnie w pijalni odbywają się liczne wydarzenia kulturalne.

Wysłuchaj całej rozmowy już teraz!

A.P.

607. rocznica Bitwy pod Grunwaldem. Zwycięstwo znane Polakom dzięki artystom – Matejce i Sienkiewiczowi

Dzisiaj mija 607. rocznica bitwy pod Grunwaldem. Do symboli popkultury przeszły dwa nagie miecze i nie ma chyba Polaka, który nie wiedziałby nic o tym wspaniałym zwycięstwie, a  nie zawsze tak było.

Grunwald to jedna z największych bitew średniowiecza, wymieniana przez historyków tuż obok Poitiers i Hastings. Zakończona błyskotliwym i całkowitym zwycięstwem, wprowadziła państwo Jagiellonów do grona mocarstw.

Po klęsce krzyżackiej Europa oniemiała: oto armia, którą zasilił kwiat europejskiego rycerstwa, przegrała z państwem funkcjonującym dotychczas na obrzeżach Starego Kontynentu.

Zwycięstwo na polach Grunwaldu, mimo że nie zostało w pełni wykorzystane, to jednak złamało potęgę Zakonu Krzyżackiego. Ustalona kontrybucja wojenna wpędziła Zakon w nie lada tarapaty finansowe, z których Krzyżacy nie podnieśli się aż do momentu złożenia hołdu pruskiego w 1525 roku. Ponadto sukces ten utwierdził polskie rycerstwo i możnowładców w przekonaniu o konieczności utrzymywania aliansu z rozsądku, jakim była Unia z Litwą.

Bitwa ta miała również kolosalne znaczenie dla losów polskiego oręża. Gdy Władysław Jagiełło obejmował tron, dyplomatyczny grunt do walnej rozprawy z Krzyżakami był przygotowany. Zakon dysponował najlepszym wojskiem w ówczesnej Europie, natomiast polska armia nie miała doświadczenia i dopiero była formowana. Król Władysław stworzył z niej prawdziwą potęgę.

Bitwa pod Grunwaldem jest jednym z najlepiej znanych wydarzeń z dziejów Polski. Dziś mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że jeszcze 200 lat temu wiedziały o niej jedynie osoby, które zajmowały się historią. Najczęściej, mówiąc o starciach polskiego oręża z zakonem krzyżackim, wymieniano bitwę pod Płowcami, notabene tak naprawdę nierozstrzygniętą.

Polacy poznali historię bitwy dopiero za sprawą Jana Matejki w 1878 roku. Pierwszy właściciel obrazu Dawid Rosenblum zakochał się w tym dziele życia największego polskiego batalisty, gdy było ono jeszcze na sztalugach. Zapłacił za nie zawrotną sumę 45 tysięcy złotych reńskich. „Bitwa” zjeździła pół Europy i ukształtowała wyobrażenia o tym zwycięstwie całych pokoleń Polaków, dla których stała się swego rodzaju ikoną.

Arcydzieło to było przedmiotem rokowań i znalazło się jako jeden z zapisów traktatu ryskiego po wojnie polsko-bolszewickiej. Gdy Niemcy weszli do Warszawy w 1939 roku, szaleli w poszukiwaniu płótna. Nawet milion marek nagrody za informację nie pomogło.

 W 490. rocznicę Bitwy pod Grunwaldem Henryk Sienkiewicz przed wciąż jeszcze wiszącym w Sukiennicach obrazem Jana Matejki publicznie odczytał ostatni rozdział opublikowanych dopiero co „Krzyżaków”. Powieść sprawiła, że Bitwa pod Grunwaldem zapadła nie tylko w pamięć, ale i serca zgnębionego latami niewoli narodu, który 18 lat później zdołał się wybić na niepodległość.

Dziś dzieło to możemy podziwiać w całej krasie w Muzeum Narodowym w Warszawie, bowiem kilka lat temu przeszło gruntowną renowację. Na polach Grunwaldu, jak co roku już od 20 lat, odbyła się kolejna XX już inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem. Jak za każdym razem i 21 raz wygrali Polacy.

Monika Rotulska