Powojenne dekady w Niemczech to stopniowe dźwiganie się ze zniszczeń wojennych, powolny wzrost gospodarczy, a wraz z nim rosnące wpływy polityczne. Rozpędzającej się niemieckiej gospodarce brakowało jednak jednego solidnego fundamentu – odpowiedniej liczby rąk do pracy. Wojenna depopulacja narodu niemieckiego miała swoje dalekosiężne skutki. W sukurs tej palącej potrzebie przyszli Turcy, którzy także ze względu na uwarunkowania historyczne sojuszy niemiecko-tureckich mieli sprzyjający „krajobraz polityczny”, aby masowo wyjeżdżać do bogacących się Niemiec. Szczególnie lata 60. ubiegłego wieku, to prawdziwy boom inwestycyjny powstających nowoczesnych autostrad i wielu innych znaczących przedsięwzięć infrastrukturalnych.
Rozrastająca się stopniowo mniejszość turecka w Niemczech, ale także przedstawicieli innych narodowości odmiennych kulturowo od tradycji europejskiej, zaczęła stawać się coraz bardziej widoczna w dość jednolitym „krajobrazie narodowościowym” Niemiec.
Społeczeństwo multi-kulti
Państwo niemieckie, które po II wojnie światowej było określane przez wielu mianem „państwa poza historią” potrzebowało radykalnej zmiany wizerunku po bestialstwach reżimu hitlerowskiego. Ideologiczne otwarcie się na przedstawicieli innych narodowości i wyznań znakomicie wpisywało się w tę ogromną potrzebę zaprezentowania światu odmiennego oblicza Niemców. W ten to oto sposób zaczęły krystalizować się podstawy społeczeństwa wielokulturowego tzw. multi-kulti. Z jednej strony było to dobrze odbierane w całym cywilizowanym świecie i stanowiło świadectwo radykalnego odejścia powojennych Niemiec od polityki rasistowskiej, deprecjonującej i niszczącej przedstawicieli innych narodowości i wyznań, z drugiej zaś ideologia multi-kulti była także stworzona na potrzeby polityki wewnętrznej Niemiec. Stanowiła doskonałe wytłumaczenie coraz liczniejszej obecności obywateli niemieckich obcego pochodzenia.
Rewolucja kulturalna
Mechanizm ten może i przetrwałby próbę czasu, ale na zmieniającą się strukturę społeczną Niemiec nałożył się kolejny problem. Rok 1968 zaznaczył się silnym wstrząsem kulturowym, którego udziałem było także społeczeństwo niemieckie. Niczym nie ograniczona wolność, którą piewcy rewolucji kulturalnej mieli na swoich sztandarach, stała się nośnym hasłem oddziałującym szczególnie na młode pokolenie, które nie pamiętało już czasów wojny. W praktyce obróciło się to jednak przeciwko jego wyznawcom. Zamiast swobody i nieprzebranego szczęścia, masa młodych ludzi uwikłała się w sieć nieuporządkowanych pragnień i pożądań, a porzucenie odpowiedzialności za skutki swojego postępowania zaczęło przekładać się na narastający od końca lat 60. kryzys rodziny i podstawowych wartości, które ukształtowały kontynent europejski. W konsekwencji przyniosło to lawinowo wzrastającą liczbę tzw. związków partnerskich degradujących instytucję małżeństwa i wartość rodziny. Kolejnym następstwem takiego stanu rzeczy była spadająca dzietność, z którą szczególnie boryka się państwo niemieckie. Kryzys małżeństwa i demograficzna zapaść zbiera w Niemczech tak duże „żniwo”, ponieważ rewolucja kulturalna znalazła tam wyjątkowo sprzyjające podłoże.
Być może te procesy były spotęgowane wzrastającą potęgą ekonomiczną Niemiec, która zapewniała coraz wyższy standard życia; poczucie sytości zaś zmniejszało wewnętrzną dyscyplinę i zdrowy osąd rzeczywistości. Koniec końców, eksperci szacują obecnie, że rozpędzonej gospodarce niemieckiej brakuje ponad 1 mln. rąk do pracy, mimo kilkumilionowej rzeszy mniejszości muzułmańskiej, głównie narodowości tureckiej.
Problem imigracji
Rząd Angeli Merkel zdecydował się przed kilku laty na podobny manewr jak to miało miejsce w przeszłości. Serdecznie witamy przedstawicieli obcych narodowości i wyznań. „Zapraszamy wszystkich” – brzmiał niezwykle nośny komunikat, który dzięki współczesnym możliwościom technologicznym dotarł do wszystkich krańców ziemi. Kanclerz Merkel uznała tę strategię za niezwykle skuteczną; Niemcy przypomną światu jak bardzo odeszli od ideologii rasistowskiej, a niemiecka gospodarka dostanie silny zastrzyk w postaci nowej siły roboczej.
Angela Merkel nie wzięła jednak pod uwagę kilku istotnych czynników. Współczesny świat, dzięki Internetowi, przekazuje informacje w sposób błyskawiczny. Narody świata też posługują się nośnikami informacji, które pozwalają im na bieżąco śledzić sytuację na świecie. Niemcy – światowy symbol potęgi gospodarczej – są niezwykle silnym magnesem przyciągającym rzesze ludzkie, które chciały poprawić swój ziemski byt.
Przerażona skalą migracji Europa, zawęziła zaproszenie kanclerz Merkel „Herzlich wilkommen” do uchodźców wojennych, głównie z terytorium Syrii. Trudno było jednak „wyłowić” z tej ludzkiej masy owych uchodźców szukających schronienia przed kataklizmem wojny.
Elity niemieckie i pozostające pod ich nieprzemożnym wpływem elity europejskie zdecydowały się, wychodząc naprzeciw skali problemu, „eksportować” nadliczbowych przybyszów na inne obszary UE, szczególnie do państw Europy Środkowo-Wschodnej. Ta jednak konsekwentnie wzbraniała się przed przymusowym „importem” zdając sobie sprawę z konsekwencji takich decyzji. Czas pokazał, że było to stanowisko słuszne, a nasz region, grając zespołowo, stworzył taką presję na europejskiej arenie międzynarodowej, że w dłuższej perspektywie czasowej ugięły się także potężne Niemcy.
Kanclerz Merkel nie przewidziała także nowego zjawiska naszych czasów, mianowicie współcześni migranci, którzy masowo szturmowali granice, aby dostać się do „niemieckiego raju”, nie przybyli z zamiarem ciężkiej pracy, jak to czynili ich przodkowie, ale ze swoich smartphonów zdobyli informacje ile wynoszą niemieckie zasiłki społeczne i okazało się to wyjątkowo skuteczną „przynętą”. Skutkiem tego jest plaga bezrobotnych przybyszów, którzy zamierzają żyć na koszt niemieckiego podatnika i ani myślą o podjęciu pracy. Brak zajęcia i poczucie wyobcowania w obcym kulturowo świecie stają się źródłem społecznych niepokojów i zagrożeń m.in. zamachów terrorystycznych.
Odzwierciedleniem nastrojów, jakie panują w społeczeństwie niemieckim, jest wzrastająca popularność antyimigranckiego ugrupowania AfD, które stało się znaczącą siłą polityczną w państwie, a niechęć wobec polityki Angeli Merkel doprowadziła do jej rezygnacji z ubiegania się o przywództwo CDU w najbliższych wyborach.
Dzisiaj Niemcy szykują odwrót od całej strategii przyjmowania migrantów. Proponują nawet przybyszom pokrycie kosztów podróży do krajów pochodzenia i dwuletnie utrzymanie. Państwo niemieckie stać na takie posunięcia, ale świadczy to o wielkiej determinacji i przeświadczeniu, że Niemcy za daleko zabrnęły w swoich „eksperymentach inżynierii społecznej”. Decydenci polityczni stoją dzisiaj przed wielkim wyzwaniem, jakie niesie przyszłość.
Anna Tokarska
