Sławny Dywizjon 303 i jego zapomniany bohater Aleksander Herbst, czyli historia, która sama chciała się opowiedzieć

Zawsze szukałem ludzi, którzy niosą ze sobą nieopowiedziane historie – mówi Sławomir Ciok, reżyser, który zdążył w kadrach uchwycić życie Aleksa Herbsta tuż przed jego śmiercią.

25 maja 2017 roku w wieku 99 zmarł kapitan Witold Aleksander Herbst, pilot dywizjonów 303 i 308. Po wojnie pozostał  na emigracji w Wielkiej Brytanii, by potem, już na stałe, przenieść się do Stanów Zjednoczonych. Kiedy Sławomir Ciok poszukiwał ciekawego materiału na film, okazało się, że „istnieje taki człowiek i bardzo chce opowiedzieć swoją historię”.
– Był to człowiek o fascynującej osobowości – wspomina reżyser. – Aby urzeczywistnić ten film, musiałem przypomnieć o nim wszystkim mniej lub bardziej ważnym ludziom w naszym kraju. Było tak, że przez długie lata w Polsce zupełnie nikt nie był zainteresowany pomaganiem mi w tym projekcie. Lecz niezależnie od tego, ile osób się z niego wycofało bądź stawiało mi jakieś przeszkody, wierzyłem, że ma to sens.

Pytaliśmy o przyczyny, dla których tak niewielu ludzi pamiętało, że w USA wciąż żyje jeden z pokolenia wielkich polskich lotników – bohaterów II wojny światowej.

[related id=”9450″]- W trakcie wojny stracił całą rodzinę, więc nie za bardzo miał do czego wracać. Poza tym wiedział, czym groził powrót do Polski pod koniec lat czterdziestych. Nie miał ochoty iść do więzienia czy ryzykować nawet wyrok śmierci. Poza tym niewiedza o wciąż żyjącym bohaterze może wynikać z tzw. patriotyzmu deklaratywnego – wyjaśniał Sławomir Ciok. Bardzo wielu ludzi wykrzykuje patriotyczne hasła, lecz kiedy przychodzi moment działania, nic się nie dzieje. […] Natomiast ludzie tamtych czasów nie szastali słowem „patriotyzm”. To w pewnym sensie było słowo tabu. Oni to czuli, ale głośno o tym nie mówili. Oczywiście byli wychowani na literaturze romantycznej – mówił reżyser.

Piloci myśliwców stanowili wtedy elitę nawet w samym środowisku lotniczym, byli solidnie i wszechstronnie wykształceni. Czy dzisiejsi lotnicy poradziliby sobie tak samo dobrze? – Gdyby posadzić współczesnego pilota do ówczesnego Spitfire’a, to prawdopodobnie nie byłby w stanie określić nawet pasa, na którym siedzi – żartował Herbst.

Jednakże w filmowym dokumencie „Alex Herbst. Na zawsze pilot” twórca i jego bohater nie skupiają się tylko historii wojennej. – Opowiadamy o wojnie kilkadziesiąt lat później i robimy to z dzisiejszej perspektywy, dla dzisiejszych zwykłych ludzi, nie dla historyków – mówił dokumentalista.

Sławomir Ciok opowiada zarówno o samym bohaterze, jak i o przyjaźni między nimi. Z relacji reżysera wyłania się obraz człowieka, który cenił sobie dystans i z ironią podchodził do nadmiernej fascynacji wojną. Mimo ciężaru historycznych przeżyć potrafił odbudować życie na obczyźnie i do końca zachować pogodę ducha.


Sławomir Ciok – reżyser, dokumentalista i scenarzysta, absolwent UW i PWSFTviT w Łodzi. Obecnie pracuje przy produkcji filmu fabularnego o Dywizjonie 303.
Film dokumentalny „Alex Herbst: na zawsze pilot” był pokazywany m.in. na towarzyszącym festiwalowi filmowemu w Cannes Doc Corner. Obecnie czeka na dystrybucję w Polsce.


Zapraszamy do wysłuchania rozmowy.

LK/AO