Teofil Paczyński – założyciel Ruchu Chorzów. Urodzony w Wielkopolsce Ślązak, polski patriota i działacz społeczny

Teofil Paczyński pod koniec lat 30. ponownie się ożenił i przeniósł się do Poznania. Nie udało się ustalić jego losów po wrześniu 1939 r. Pozostają do odkrycia przez pasjonatów historii Wielkopolski.

Roman Adler

Teofil Paczyński | Fot. domena publiczna

Urodził się 27 kwietnia 1876 r. w wielkopolskim Śremie jako syn Jana i Katarzyny z d. Łukomskiej. Miał brata Stanisława. Jan (Johann Paczynski) był synem Mateusza (Mathiasa) i Katarzyny (Kathariny) z d. Deptulskiej (wg „Księgi Parafialne Prus Wschodnich”). Po ukończeniu szkoły ludowej uczył się w śremskim gimnazjum do 6 klasy, jednak problemy finansowe rodziny zmusiły go do przejścia do szkoły handlowej. Od 1896 r. odbywał służbę wojskową w pruskim 47. Pułku Piechoty w Poznaniu. Po zakończeniu służby był kupcem tekstylnym w Śremie.

W 1903 r. przeniósł się na Górny Śląsk, a w 1905 r. osiadł w Bismarckhűtte (w dawnych Górnych Hajdukach) w mieszkaniu przy Kolmannstraße 17, w biało-niebieskiej – jak barwy założonego przez niego Klubu Sportowego „Ruch” – kamienicy (dziś – ul. 16 Lipca 19). W tym rejonie prowadził tekstylną działalność kupiecką, a także gospodę. Do dziś przy rogu ulic 16 Lipca i Hutniczej działa lokal „Pod Lustrami”, który powstał na miejscu jego dawnej restauracji. (…)

Kamienica Paczyńskiego | Fot. ze zbiorów autora

Do I wojny światowej Teofil Paczyński działał aktywnie w Towarzystwie Śpiewaczym „Słowik” i lokalnym gnieździe Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a nawet sam zorganizował w Hajdukach oddział Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. (…) Kiedy w listopadzie 1918 r. wybuchła rewolucja niemiecka, w Gdańsku współtworzył Związek Żołnierzy Polaków, który wydelegował go 2 grudnia na Zjazd Dzielnicowy w Poznaniu. Po Zjeździe wrócił na Śląsk i jeszcze w grudniu założył Radę Ludową w Wielkich Hajdukach. Z początkiem 1919 r. w bytomskim „Ulu” przed Józefem Dreyzą, Adamem Całką oraz Wincentym Wizą złożył przysięgę i wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Następnie w Hajdukach Wielkich i Świętochłowicach werbował do niej członków, gromadził broń i prowadził działalność wywiadowczą, jednocześnie nadal działając propagandowo poprzez Radę Ludową. (…)

Przed wybuchem powstania T. Paczyński wrócił nielegalnie do Świętochłowic i tam brał udział w walkach powstańczych. Po upadku I powstania śląskiego przedostał się ponownie do Sosnowca, gdzie wrócił do wcześniejszej pracy i awansował na podporucznika. Po październikowej amnestii wrócił w grudniu 1919 r. do Wielkich Hajduk, gdzie na początku 1920 r. został zgodnie z decyzją bytomskiego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego kierownikiem miejscowego PKPleb. i na jego czele organizował oraz koordynował lokalnie polską akcję plebiscytową, jednocześnie działając w POW GŚl.

Gdy 27 stycznia 1920 r. PKPleb. z inicjatywy śląskiego działacza sportowego Alojzego Budnioka wystosował apel o tworzenie nowych klubów sportowych na Górnym Śląsku, za zorganizowanie klubu w Hajdukach (z ramienia Komisariatu) odpowiadał T. Paczyński. (…)

Prawdopodobnie pochodził ze starego górnośląskiego rodu, który władał w okresie ponad dwustu lat Hajdukami Górnymi. Ostatni z owych hajduckich Paczyńskich, Ignacy, był ich właścicielem do 1790 r.

T. Paczyński namówił kilku graczy i działaczy sportowych do wystąpienia z klubu Bismarckhütter Ballspiel Club i dzięki jego staraniom 22 lutego na zebraniu nowo powstających klubów w bytomskim hotelu „Lomnitz” (siedzibie PKPleb.) pojawił się Bernard Skop reprezentujący Hajduki/Bismarkhutę. (…)

T. Paczyński był pierwszym faktycznym prezesem klubu „Ruch” Bismarkhuta/Wielkie Hajduki. Po wywołanej II powstaniem przerwie jesienią 1920 r. klub zwyciężył w rozgrywkach o mistrzostwo obwodu królewskohuckiego, awansując tym samym do tworzonej właśnie 14-zespołowej Klasy A.

W styczniu 1921 r. w związku z przygotowaniami do ostatecznej konfrontacji o Górny Śląsk T. Paczyński zrezygnował z funkcji prezesa „Ruchu”. Podczas III powstania był komendantem placu w Wielkich Hajdukach/Bismarkhucie, a 26 czerwca 1922 r., już jako ławnik gminny, przed wielkohajduckim ratuszem witał obejmujący Wielkie Hajduki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej pododdział Wojska Polskiego.

Cały artykuł Romana Adlera pt. „Wielkopolanin na Śląsku. Teofil Paczyński” znajduje się na s. 6 marcowego „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 57/2019, gumroad.com.

 


„Kurier WNET”, „Śląski Kurier WNET” i „Wielkopolski Kurier WNET” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach, a także co sobota na Jarmarkach WNET w Warszawie przy ul. Emilii Plater 29 (na tyłach hotelu Marriott), w godzinach 9–15.

Wersja elektroniczna aktualnego numeru „Kuriera WNET” jest do nabycia pod adresem gumroad.com. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera WNET” wraz z wydaniami regionalnymi, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.

Artykuł Romana Adlera pt. „Wielkopolanin na Śląsku. Teofil Paczyński” na s. 6 marcowego „Wielkopolskiego Kuriera WNET” nr 57/2019, gumroad.com

Dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Komentarze