Zenon Szmidtke
„Skarboferm” to skrótowa nazwa spółki polsko-francuskiej założonej w celu dzierżawy państwowych kopalń węgla na Górnym Śląsku, przejętych przez rząd polski od władz pruskich. Jej pełna nazwa brzmiała: „Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku, Spółka Dzierżawna, Spółka Akcyjna w Katowicach” (Société Fermière des Mines Fiscales de l’ Etat Polonais en Haute-Silésie, Société Anonyme à Katowice).
Choć formalnie spółka została założona 25 II 1922 r., porozumienie w sprawie jej utworzenia zostało podpisane jeszcze przed plebiscytem na Górnym Śląsku, mianowicie 1 III 1921 r. w Paryżu. Było ono wyrazem koncesji gospodarczych poczynionych przez rząd polski na Górnym Śląsku dla przemysłu francuskiego w zamian za poparcie Francji dla sprawy polskiej przynależności państwowej Górnego Śląska.
To specyficzne przedsiębiorstwo funkcjonowało do czasu wybuchu II wojny światowej. Dla rządu polskiego zasadniczego celu jego powstania i funkcjonowania nie stanowiły korzyści ekonomiczne, lecz obrona i utrwalanie polskiej racji stanu. Rzecz jasna, finansowy zysk był pierwszoplanowym motywem zaangażowania się w spółkę grupy francuskich przemysłowców, jednakże przez cały czas swej działalności w niej nie zapominali oni o respektowaniu polskiej racji stanu, do czego obligowało ich powstanie spółki na mocy umowy międzyrządowej w określonym momencie dziejowym.
W różnych okresach funkcjonowania Skarbofermu w Radzie Nadzorczej spółki znalazło się wielu Polaków i Francuzów, którzy byli przede wszystkim znanymi politykami okresu międzywojennego, dysponującymi jednak niezbędną wiedzą i doświadczeniem z zakresu działalności gospodarczej, bądź przede wszystkim znanymi działaczami gospodarczymi, w dużym stopniu zaangażowanymi w życie polityczne. (…)
Spośród kopalń górnośląskich właśnie w kopalniach Skarbofermu zaznaczył się w okresie międzywojennym największy wzrost wydajności pracy. Kardynalną przyczyną przewagi Skarbofermu nad innymi koncernami była systematyczna modernizacja kopalń. Powszechne zainteresowanie kopalń Zagłębia Górnośląskiego wzbudziły 2 skipy (przenośniki czerpakowe do wyciągania urobku) uruchomione w 1932 r. przez Skarboferm w nowo zbudowanym szybie „Prezydent Mościcki”, który pierwotnie nosił nazwę „Wielki Jacek”. Nazwa „Prezydent Mościcki” została mu nadana w trakcie uroczystego poświęcenia w dniu 21 X 1933 r., z udziałem prezydenta RP Ignacego Mościckiego.
Od nazwy szybu nazwę «Prezydent Mościcki» nadano 15 II 1937 r. również całej kopalni. Obecnie obiekt ten znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego pod nazwą „Wieża wyciągowa szybu Prezydent wraz z kompleksem zabudowań Sztygarka w Chorzowie”. Sprawność wyciągowa tego szybu wynosiła 530 ton węgla na godzinę, a dla porównania: ówczesna przeciętna sprawność wyciągowa szybu wydobywczego w polskich kopalniach wynosiła 166 t/h.
Cały artykuł Zenona Szmidtke pt. „O Skarbofermie – dorodnym owocu współpracy polsko-francuskiej” można przeczytać na s. 8 kwietniowego „Śląskiego Kuriera Wnet” nr 34/2017, wnet.webbook.pl.
„Kurier Wnet”, „Śląski Kurier Wnet” i „Wielkopolski Kurier Wnet” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach, a także co sobota na Jarmarkach Wnet w Warszawie przy ul. Emilii Plater 29 (na tyłach hotelu Marriott), w godzinach 9–15.
Wersja elektroniczna „Kuriera Wnet” jest do nabycia pod adresem wnet.webbook.pl. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera Wnet” wraz z regionalnymi dodatkami, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
