Stefan Truszczyński
Na dnie mórz ciągle jest wiele do odkrycia, a nawet wydobycia. Natomiast martwi, wręcz bardzo boli dno, jakie osiągnęła nasza gospodarka morska. Zniszczenie przemysłu stoczniowego na żądanie Unii Europejskiej, utopienie Polskich Linii Oceanicznych (mieliśmy 174 statki handlowe), Polskiej Żeglugi Morskiej, Polskiej Żeglugi Bałtyckiej przez nieudaczników i złodziei – zdumiewa. Jak to się stało? bardzo boli, jakie nasza gospodarka morska osiągnęła dno. Mieliśmy – a nie mamy prawie nic. Pozostały ruiny i wraki – na lądzie i… pod wodą. W naszej morskiej strefie gospodarczej na Bałtyku jest ich kilkaset, w tym kilkadziesiąt wielkich złomowisk. Niektóre wraki – tak samo jak zatopiona amunicja, bomby, gazy bojowe w rdzewiejących pojemnikach – są groźne. Może z nich wypłynąć nagle czarna maź, ropa naftowa, która rozkłada się w wodzie powoli. Jest zbita w grudy, lepka, cuchnąca. Uśmierca florę i faunę morską. Niedawno pękło w Gdańsku na Motławie, szambo wylało się do zatoki. Potem walnęła oczyszczalnia ścieków w Warszawie. Winnych nie ma.
Na co czekamy? Zatoka Gdańska może zostać zniszczona. Niebezpieczeństwo jest realne. (…)
13 grudnia 2017 r., wieczór
Stoję na końcu falochronu, teraz opuszczonego i niszczonego przez fale. Rujnują go także złomiarze i złodzieje kabli. Niedawno jeszcze należał do portu Marynarki Wojennej. Przyjeżdżam tu raz lub dwa razy w roku, od kilku lat. Robię zdjęcia. Dokumentacja rujnacji rośnie. Dewastacja postępuje.
Na Helu nie ma już garnizonu wojskowego, zlikwidowano tu Marynarkę Wojenną. Jej dowództwo przeniesiono z Gdyni do Warszawy (a kilka miesięcy temu z powrotem, ale w praktyce tylko tabliczki na budynku przy Skwerze Kościuszki. To, co popsuto, z trudem się naprawia). (…)
Dziś domorośli sprzedawcy majątku narodowego sprzeniewierzyli już co się tylko dało za marne pieniądze. Spróbujmy więc sprzedać i to, co jest Polsce zbędne. Na przykład U-Boota, wbitego od lat w helski półwysep. To ostatni U-Boot spośród kiedyś najbardziej licznego wśród typów podwodnych okrętów niemieckich. Teraz jest wypełniony wodą, ale waży zaledwie 800 ton. Znajduje się bardzo blisko brzegu. (…)
Sierpień 2018 r.
Jadę na Hel, by zachęcić do zrealizowania pomysłu, który w ciągu ostatniego półwiecza wielokrotnie wzbudzał zainteresowanie: sprzedać Niemcom U-Boota. Zadłużony po uszy Hel liczy dziś nieco ponad 3 000 mieszkańców i szuka rozpaczliwie pieniędzy. Zamknięto i zniszczono wielkie hale produkcyjne przedsiębiorstwa rybnego Koda, które było tam głównym pracodawcą.
Od lat cały teren jest w ruinie. Wygląda jak po wojennym ataku. Ludzie z Helu wyjeżdżają, szukając pracy. Exodus trwa. Nie ma też na półwyspie jednostki wojskowej. Dawała zatrudnienie również cywilom. Miasto ożywa tylko latem. Na krótko. Zresztą, jak będzie w tym roku – wiadomo, że nie wiadomo.
W reportażach telewizyjnych i artykułach prasowych od lat namawiałem: trzeba spróbować sprzedać Niemcom U-Boota. To ostatni, będący w całości okręt typu VII C. Leży pod wodą od kilkudziesięciu lat, wbity jak cierń w półwysep na wysokości Góry Szwedów. Hel może na tym zarobić. Dotychczas nikt nie potrafił doprowadzić tego interesu do końca. Choć próbowała to zrobić niezwykle ważna instytucja międzynarodowego… handlu, jaką był Cenzin. Wybuchł stan wojenny, zginął negocjator. Myślę, że przynajmniej milion euro można by wziąć za ten relikt wojennej morskiej historii. Niech to obce nam ciało dłużej już nie dźga polskiej ziemi. U-Boot, choć wypełniony wodą, przedstawia się doskonale. Przy dzisiejszych możliwościach wydobywczych podniesienie tych ośmiuset ton z głębokości 54 metrów nie powinno stanowić poważnego problemu.
27 sierpnia 2019 r. Objeżdżam helskie królestwo
Ulica Kuracyjna, prowadząca wśród drzew na cypel, pięknie teraz chroniony poprzez zamontowanie kratkowych pomostów nad wydmową roślinnością. Nikt już nie depcze oryginalnych roślin. Wydmy mają się dobrze. Unia dała, beneficjent dopłacił.
Wśród drzew przy ulicy Kuracyjnej uwagę przykuwa jedno – nazywają je „płaczące” i rzeczywiście natura przyozdobiła pień w ludzką twarz, która w dodatku ślozy leje. Nad kim to? – zastanawiam się smutnie. To śliczne miasteczko (mogłoby nim być), ta unikalna rybacka osada ma tuż obok setki od lat niezagospodarowanych hektarów. „Gniją” teraz po wycofaniu się z Helu garnizonu. Na Helu było kilka tysięcy wojskowych. Ludzie żyli przy wojsku i z wojska. Po przedstawicielach armii, którzy zostali stąd wyeksmitowani przed 10 laty, ani śladu. Dyrygował nami Układ Warszawski, a teraz najwidoczniej decyduje o wszystkim sojusznik z Zachodu. Minimalny dystans między bazami wojskowymi to 150 kilometrów, a od Helu do Bałtyjska w obwodzie kaliningradzkim jest bliżej. Tak się umówił „Wschód” z „Zachodem”. Kosztem Polski.
(…) W momencie przyłączenia Helu do państwa polskiego mieszkały tu 603 osoby, z czego tylko 13 było Polakami. Zaczęli jednak napływać. W 1923 r. władze samorządowe przy wsparciu centrali rozpoczęły budowę kolonii rybackiej dla ludności polskiej. Wybudowano 60 domów, w tym kilka wielorodzinnych. W Banku Gospodarstwa Krajowego uruchomiono długoterminowe kredyty dla okolicznych polskich rybaków osiedlających się na terenie miasta. Po roku funkcjonowania programu Hel liczył 900 mieszkańców – 400 Polaków i 500 Niemców. W kolejnych latach władze polskie inwestowały. W doktrynie wojennej RP uznano strategiczne położenie półwyspu. W 1928 r. rozpoczęto budowę portu wojennego oraz innych urządzeń wojskowych. Jednak dekret o utworzeniu rejonu umocnionego zahamował rozwój turystyczny Helu. Każda inwestycja cywilna wymagała zgody władz wojskowych. Skorzystały na tym Jastarnia i Jurata.
W dniu wybuchu ostatniej wojny Hel spełnił pokładane nadzieje. Gdy Polskę zaatakowali dwaj nasi zaprzysięgli od wieków wrogowie, a „sojusznicy” nie dotrzymali umów, żołnierze i ich bezpośredni dowódcy walczyli tak długo, jak było to możliwe. A nawet dłużej. Potem jednak Niemcy wykorzystali polski potencjał wojskowy. Podczas okupacji port wojenny stał się bazą U-Bootów. (…)
29 sierpnia 2019 r. „Pralnia” i „rejon rakietowy”
– Chce pan zobaczyć, jaki był początek Solidarności? – pyta mnie mój helski cicerone, rybak, szyper.
– Jasne, że chcę!
Przyjeżdżamy na teren portu wojennego, który – myślałem – dobrze znam. Jednak przedtem widziałem niewiele. Wskazują mi murowany parterowy pawilon w kształcie litery C. Ma kilkadziesiąt pomieszczeń. Przez szpary widać, że w środku jest całkiem zdewastowany. Była to dobrze wyposażona pralnia wojskowych mundurów i gaci.
– Powinna być tu tablica. – mówi szyper. – Ponieważ stąd właśnie zabrano do Stoczni Gdańskiej Lecha Wałęsę. Motorówką Janczyszyna. To był wówczas dowódca Marynarki Wojennej. Motorówka była jak odrzutowiec. Śmignęła przez Zatokę i w stoczni była po kilkudziesięciu minutach. Lech wyskoczył na ląd. Od strony wody żadnego płotu nie było. Tak to się wszystko zaczęło.
Idziemy dalej przez ogromny, dawniej wojskowy teren. Przedtem nie udało mi się go „zwiedzić”. Przez kilka lat utrzymywano jakieś tam warty. Dzięki temu obiekty nie są jeszcze rozdrapane. Dziesiątki bloków, magazynów, rozjazdy kolejowe, kilometry płotów. Nawet jest porządek, tylko zupełnie nikogo tu nie ma. Podobno jeszcze w okresie boomu naftowego, nawet po głosowaniach czerwcowych 1989 r., pod nabrzeże podchodziły tankowce z ropą. Przepompowywano ją na cysterny i jechało to gdzieś w Polskę. Tak rodziły się fortuny zdymisjonowanej władzy. Gdyby ktoś dziś naprawdę chciał, mógłby odszukać ludzi, którzy wtedy zamieniali władzę na pieniądze. Naród budził się z niewoli. Odkrywał zbrodnie komunizmu sowieckiego i rodzimego. Oni zaś mieli pełne ręce roboty. Czas był dla nich na wagę złota.
Cały artykuł Stefana Truszczyńskiego pt. „Dno” znajduje się na s. 16 i 17 czerwcowego „Kuriera WNET” nr 72/2020.
- Już od 2 lipca „Kurier WNET” na papierze w cenie 9 zł!
- Ten numer „Kuriera WNET” można nabyć jedynie w wersji elektronicznej (wydanie ogólnopolskie, śląskie i wielkopolskie wspólnie) w cenie 7,9 zł pod adresem: e-kiosk.pl, egazety.pl lub nexto.pl.
- Czytelnicy gazety za granicą mogą zapłacić za nią PayPalem lub kartą kredytową na serwisie gumroad.com.
- Prenumerata 12-miesięczna wersji elektronicznej: 87,8 zł.
- Wydania archiwalne „Kuriera WNET” udostępniamy gratis na www.issuu.com/radiownet.
O wszelkich zmianach będziemy Państwa informować na naszym portalu i na antenie Radia Wnet.
