Domorośli sprzedawcy majątku narodowego sprzeniewierzyli już co się tylko dało za marne pieniądze. Spróbujmy więc sprzedać i to, co jest Polsce zbędne, np. U-Boota, wbitego od lat w helski półwysep
Stefan Truszczyński
Na dnie mórz ciągle jest wiele do odkrycia, a nawet wydobycia. Natomiast martwi, wręcz bardzo boli dno, jakie osiągnęła nasza gospodarka morska. Zniszczenie przemysłu stoczniowego na żądanie Unii Europejskiej, utopienie Polskich Linii Oceanicznych (mieliśmy 174 statki handlowe), Polskiej Żeglugi Morskiej, Polskiej Żeglugi Bałtyckiej przez nieudaczników i złodziei – zdumiewa. Jak to się stało? bardzo boli, jakie nasza gospodarka morska osiągnęła dno. Mieliśmy – a nie mamy prawie nic. Pozostały ruiny i wraki – na lądzie i… pod wodą. W naszej morskiej strefie gospodarczej na Bałtyku jest ich kilkaset, w tym kilkadziesiąt wielkich złomowisk. Niektóre wraki – tak samo jak zatopiona amunicja, bomby, gazy bojowe w rdzewiejących pojemnikach – są groźne. Może z nich wypłynąć nagle czarna maź, ropa naftowa, która rozkłada się w wodzie powoli. Jest zbita w grudy, lepka, cuchnąca. Uśmierca florę i faunę morską. Niedawno pękło w Gdańsku na Motławie, szambo wylało się do zatoki. Potem walnęła oczyszczalnia ścieków w Warszawie. Winnych nie ma.
Na co czekamy? Zatoka Gdańska może zostać zniszczona. Niebezpieczeństwo jest realne. (…)
13 grudnia 2017 r., wieczór
Stoję na końcu falochronu, teraz opuszczonego i niszczonego przez fale. Rujnują go także złomiarze i złodzieje kabli. Niedawno jeszcze należał do portu Marynarki Wojennej. Przyjeżdżam tu raz lub dwa razy w roku, od kilku lat. Robię zdjęcia. Dokumentacja rujnacji rośnie. Dewastacja postępuje.
Na Helu nie ma już garnizonu wojskowego, zlikwidowano tu Marynarkę Wojenną. Jej dowództwo przeniesiono z Gdyni do Warszawy (a kilka miesięcy temu z powrotem, ale w praktyce tylko tabliczki na budynku przy Skwerze Kościuszki. To, co popsuto, z trudem się naprawia). (…)
Dziś domorośli sprzedawcy majątku narodowego sprzeniewierzyli już co się tylko dało za marne pieniądze. Spróbujmy więc sprzedać i to, co jest Polsce zbędne. Na przykład U-Boota, wbitego od lat w helski półwysep. To ostatni U-Boot spośród kiedyś najbardziej licznego wśród typów podwodnych okrętów niemieckich. Teraz jest wypełniony wodą, ale waży zaledwie 800 ton. Znajduje się bardzo blisko brzegu. (…)
Sierpień 2018 r.
Jadę na Hel, by zachęcić do zrealizowania pomysłu, który w ciągu ostatniego półwiecza wielokrotnie wzbudzał zainteresowanie: sprzedać Niemcom U-Boota. Zadłużony po uszy Hel liczy dziś nieco ponad 3 000 mieszkańców i szuka rozpaczliwie pieniędzy. Zamknięto i zniszczono wielkie hale produkcyjne przedsiębiorstwa rybnego Koda, które było tam głównym pracodawcą.
Od lat cały teren jest w ruinie. Wygląda jak po wojennym ataku. Ludzie z Helu wyjeżdżają, szukając pracy. Exodus trwa. Nie ma też na półwyspie jednostki wojskowej. Dawała zatrudnienie również cywilom. Miasto ożywa tylko latem. Na krótko. Zresztą, jak będzie w tym roku – wiadomo, że nie wiadomo.
W reportażach telewizyjnych i artykułach prasowych od lat namawiałem: trzeba spróbować sprzedać Niemcom U-Boota. To ostatni, będący w całości okręt typu VII C. Leży pod wodą od kilkudziesięciu lat, wbity jak cierń w półwysep na wysokości Góry Szwedów. Hel może na tym zarobić. Dotychczas nikt nie potrafił doprowadzić tego interesu do końca. Choć próbowała to zrobić niezwykle ważna instytucja międzynarodowego… handlu, jaką był Cenzin. Wybuchł stan wojenny, zginął negocjator. Myślę, że przynajmniej milion euro można by wziąć za ten relikt wojennej morskiej historii. Niech to obce nam ciało dłużej już nie dźga polskiej ziemi. U-Boot, choć wypełniony wodą, przedstawia się doskonale. Przy dzisiejszych możliwościach wydobywczych podniesienie tych ośmiuset ton z głębokości 54 metrów nie powinno stanowić poważnego problemu.
27 sierpnia 2019 r. Objeżdżam helskie królestwo
Ulica Kuracyjna, prowadząca wśród drzew na cypel, pięknie teraz chroniony poprzez zamontowanie kratkowych pomostów nad wydmową roślinnością. Nikt już nie depcze oryginalnych roślin. Wydmy mają się dobrze. Unia dała, beneficjent dopłacił.
Fot. Stefan Truszczyński
Wśród drzew przy ulicy Kuracyjnej uwagę przykuwa jedno – nazywają je „płaczące” i rzeczywiście natura przyozdobiła pień w ludzką twarz, która w dodatku ślozy leje. Nad kim to? – zastanawiam się smutnie. To śliczne miasteczko (mogłoby nim być), ta unikalna rybacka osada ma tuż obok setki od lat niezagospodarowanych hektarów. „Gniją” teraz po wycofaniu się z Helu garnizonu. Na Helu było kilka tysięcy wojskowych. Ludzie żyli przy wojsku i z wojska. Po przedstawicielach armii, którzy zostali stąd wyeksmitowani przed 10 laty, ani śladu. Dyrygował nami Układ Warszawski, a teraz najwidoczniej decyduje o wszystkim sojusznik z Zachodu. Minimalny dystans między bazami wojskowymi to 150 kilometrów, a od Helu do Bałtyjska w obwodzie kaliningradzkim jest bliżej. Tak się umówił „Wschód” z „Zachodem”. Kosztem Polski.
(…) W momencie przyłączenia Helu do państwa polskiego mieszkały tu 603 osoby, z czego tylko 13 było Polakami. Zaczęli jednak napływać. W 1923 r. władze samorządowe przy wsparciu centrali rozpoczęły budowę kolonii rybackiej dla ludności polskiej. Wybudowano 60 domów, w tym kilka wielorodzinnych. W Banku Gospodarstwa Krajowego uruchomiono długoterminowe kredyty dla okolicznych polskich rybaków osiedlających się na terenie miasta. Po roku funkcjonowania programu Hel liczył 900 mieszkańców – 400 Polaków i 500 Niemców. W kolejnych latach władze polskie inwestowały. W doktrynie wojennej RP uznano strategiczne położenie półwyspu. W 1928 r. rozpoczęto budowę portu wojennego oraz innych urządzeń wojskowych. Jednak dekret o utworzeniu rejonu umocnionego zahamował rozwój turystyczny Helu. Każda inwestycja cywilna wymagała zgody władz wojskowych. Skorzystały na tym Jastarnia i Jurata.
W dniu wybuchu ostatniej wojny Hel spełnił pokładane nadzieje. Gdy Polskę zaatakowali dwaj nasi zaprzysięgli od wieków wrogowie, a „sojusznicy” nie dotrzymali umów, żołnierze i ich bezpośredni dowódcy walczyli tak długo, jak było to możliwe. A nawet dłużej. Potem jednak Niemcy wykorzystali polski potencjał wojskowy. Podczas okupacji port wojenny stał się bazą U-Bootów. (…)
29 sierpnia 2019 r. „Pralnia” i „rejon rakietowy”
– Chce pan zobaczyć, jaki był początek Solidarności? – pyta mnie mój helski cicerone, rybak, szyper.
– Jasne, że chcę!
Przyjeżdżamy na teren portu wojennego, który – myślałem – dobrze znam. Jednak przedtem widziałem niewiele. Wskazują mi murowany parterowy pawilon w kształcie litery C. Ma kilkadziesiąt pomieszczeń. Przez szpary widać, że w środku jest całkiem zdewastowany. Była to dobrze wyposażona pralnia wojskowych mundurów i gaci.
– Powinna być tu tablica. – mówi szyper. – Ponieważ stąd właśnie zabrano do Stoczni Gdańskiej Lecha Wałęsę. Motorówką Janczyszyna. To był wówczas dowódca Marynarki Wojennej. Motorówka była jak odrzutowiec. Śmignęła przez Zatokę i w stoczni była po kilkudziesięciu minutach. Lech wyskoczył na ląd. Od strony wody żadnego płotu nie było. Tak to się wszystko zaczęło.
Idziemy dalej przez ogromny, dawniej wojskowy teren. Przedtem nie udało mi się go „zwiedzić”. Przez kilka lat utrzymywano jakieś tam warty. Dzięki temu obiekty nie są jeszcze rozdrapane. Dziesiątki bloków, magazynów, rozjazdy kolejowe, kilometry płotów. Nawet jest porządek, tylko zupełnie nikogo tu nie ma. Podobno jeszcze w okresie boomu naftowego, nawet po głosowaniach czerwcowych 1989 r., pod nabrzeże podchodziły tankowce z ropą. Przepompowywano ją na cysterny i jechało to gdzieś w Polskę. Tak rodziły się fortuny zdymisjonowanej władzy. Gdyby ktoś dziś naprawdę chciał, mógłby odszukać ludzi, którzy wtedy zamieniali władzę na pieniądze. Naród budził się z niewoli. Odkrywał zbrodnie komunizmu sowieckiego i rodzimego. Oni zaś mieli pełne ręce roboty. Czas był dla nich na wagę złota.
Cały artykuł Stefana Truszczyńskiego pt. „Dno” znajduje się na s. 16 i 17 czerwcowego „Kuriera WNET” nr 72/2020.
Już od 2 lipca „Kurier WNET” na papierze w cenie 9 zł!
Ten numer „Kuriera WNET” można nabyć jedynie w wersji elektronicznej (wydanie ogólnopolskie, śląskie i wielkopolskie wspólnie) w cenie 7,9 zł pod adresem: e-kiosk.pl, egazety.pl lub nexto.pl.
Czytelnicy gazety za granicą mogą zapłacić za nią PayPalem lub kartą kredytową na serwisie gumroad.com.
Prenumerata 12-miesięczna wersji elektronicznej: 87,8 zł.
Janusz Waś o tym, dlaczego oczyszczalnia Czajka zrzuca ścieki do Wisły przy okazji opadów deszczu.
Janusz Waś powraca do tematu warszawskiej oczyszczalni ścieków. Przypomina, że już 10 lat temu oceniając wraz z zespołem projekt oczyszczalni Czajka alarmował, że w jej przepustowości nie uwzględniono wód deszczowych. W rezultacie
Co pada deszcz w Warszawie, to w sposób niekontrolowanych jest zrzucana do Wisły mieszanina opadów i ścieków.
Odbywa się to z 16 kolektorów. Sprawą tą, jak mówi, zajęły się Wody Polskie. Zarzuca, że kobieta, która mówiła w imieniu oczyszczalni „ewidentnie kłamie” mówiąc, że do Wisły jest zrzucana wyłącznie deszczówka bez ścieków. Nie da się ich bowiem rozdzielić.
Jak można ludziom wciskać taką ciemnotę? Czy oni mają nas wszystkich za idiotów?
Inżynier odnosi się do podnoszonego argumentu, że Czajka była projektowana już w 2005 r. Podkreśla, że na projekty weryfikuje się w przy procesie ich realizacji, tak, że mogą zajść w nich duże zmiany zanim zostaną wdrożone w życie
W miejscowości Argachtach doszło do wycieku ze 160 tonowego zbiornika oleju napędowego, używanego w miejscowej elektrowni. Trwają pracę nad zapobiegnięciem skażenia większego obszaru.
Jak informuje portla Biznesaalert. pl, który powołuje się na ministerstwa ds. sytuacji nadzwyczajnych Republiki Sacha (Jakucji) do gleby dostało się pięć ton ze 160 tonowego zbiornika oleju napędowego. Na rzecz ograniczenia skażenie działają pracownicy koncernu SachaEnergo, do której należy wspomniana elektrownia. Rzecznik prasowy Republiki poinformował portal Sputnik. pl, że
Według służby prasowej rosyjskiego Ministerstwa Sytuacji Kryzysowych, olej napędowy jest obecnie pompowany z uszkodzonego zbiornika do trzech 160-tonowych zbiorników i dwóch 25-tonowych zbiorników.
Jak możemy przeczytać na oficjalniej stronie Republiki Sacha, nie doszło do skażenia przepływającej przez miasto rzeki Ałezji. Akcja oczyszczania jest, jak podają, na ukończeniu:
W likwidację zaangażowanych było 23 specjalistów: 10 pracowników SachaEnergo JSC, 4 specjalistów zespołu ratownictwa awaryjnego Służby Bezpieczeństwa Przemysłowego, 6 przedstawicieli administracji morskiej, 3 przedstawicieli Ministerstwa ds. Sytuacji Awaryjnych w Jakucji oraz 6 urządzeń.
Na zachdozie ziemia jeszcze nie przesiąkła wodą, i obok suszy hydrologicznej mamy także suszę rolniczą – mówi rzecznik prasowy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
Grzegorz Walijewski mówi o wydanych przez IMGW ostrzeżeniach hydrologicznych. Zapowiada gwałtowne wzrosty stanu rzek.
Masa powietrza która przyniosła nam bardzo wilgotne powietrze cały czas zalega nad Polską i mamy intensywne zjawiska pogodowe. Towarzyszy im grad do 4 cm.
Porywy wiatru mogą dziś sięgnąć 80-100 km/h. Jak dodaje rozmówca Adriana Kowarzyka:
W niektórych regionach kraju mamy do czynienia z suszą hydrologiczną. W zachodniej części kraju opadów jest jak na lekarstwo, i to pomimo, że zarówno Zielona Góra, jak i Gorzów Wielkopolski, są zalane wodą. Również stan Wisły w Warszawie wciąż sytuuje się w sferze wody niskiej.
Zdaniem gościa Kuriera w samo południe dzisiejszy dzień będzie bardzo istotny dla rozwoju sytuacji przedpowodziowej w Polsce.
Hydrolog mówi o pewnych symptomach poprawy sytuacji związanej z suszą. Relacjonuje, że, w centralnej Polsce wierzchnia warstwa ziemi jest już wilgotna.
Po 100 latach obecności na Ziemi tworzyw sztucznych znajdywane są one nawet na biegunach, obecne są w stratosferze, w opadach atmosferycznych, w organizmach morskich, lądowych, w tym w tkankach ludzi.
Jacek Musiał, Karol Musiał, Michał Musiał
Tworzywa sztuczne a środowisko
Ten artykuł nie ma na celu potępienia plastików. Tworzywa sztuczne to materiały cechujące się unikalnymi właściwościami i łatwością obróbki. Inne surowce: metale, drewno i ceramika również wnoszą negatywny wkład do środowiska. Postulowane przez ekologistów wycofanie tworzyw, które przecież trzeba by czymś zastąpić, może spowodować znacznie większe szkody.
Tworzywa sztuczne, popularnie zwane plastikiem, to najczęściej polimery uzyskiwane z ropy naftowej, gazu ziemnego lub gazu syntezowego w dziale przemysłu chemicznego, zwanym wielką syntezą, i w większości są pochodnymi węglowodorów. Część tych związków chemicznych spotykana jest naturalnie w przyrodzie, choć w znikomych ilościach. Obok metali, drewna i ceramiki, tworzywa sztuczne są podstawowym i tanim surowcem z wielorakimi zastosowaniami.
Jak się szacuje, do dnia dzisiejszego na świecie wyprodukowano około 10 mld ton tworzyw sztucznych. Z czasem wszystkie materiały i przedmioty z tworzyw sztucznych ulegają zużyciu technicznemu lub tzw. moralnemu i trafiają na wysypiska. Z uwagi na niezbyt dużą gęstość (masę właściwą), a szczególnie tzw. gęstość nasypową tworzyw sztucznych (proszę sobie wyobrazić w tym miejscu górę nawet sprasowanych butelek lub innych opakowań z tworzyw sztucznych), są one niezwykle dokuczliwe na wysypiskach śmieci. Drugim problemem, jaki stwarzają masowo produkowane tworzywa, są zanieczyszczenia pyłowe (mikroplastik) oraz uwalniane do atmosfery gazowe produkty ich rozpadu. Dokonuje się to podczas celowego ich spalania w instalacjach bądź na wysypiskach jako zdarzenie niezamierzone lub przestępcze. Z jednej strony do poważnych szkód ekologicznych prowadzi utylizacja tworzyw sztucznych. Z drugiej strony, począwszy od etapu wydobycia gazu ziemnego lub ropy naftowej do uformowania ostatecznej, plastikowej rzeczy, pojawia się cały szereg innych zagrożeń, może nawet jeszcze większych. O pomijanych, niewygodnych faktach tego początkowego etapu będzie innym razem.
Zamiatanie problemu pod dywan
Eksport odpadów z tworzyw sztucznych jest klasycznym zamiataniem problemu pod dywan, choć mniejszym niż przenoszenie fabryk do innych krajów z powodu emisji CO2 (jakby ten znał granice międzypaństwowe w atmosferze).
Eksport plastikowych odpadów to albo prosty transfer tworzyw z wysypisk krajów bogatych na wysypiska krajów biednych, albo… w przypadku transportu morskiego odpady te nie zawsze docierają do oficjalnego kraju przeznaczenia, lecz znikają po drodze i stanowią cegiełkę w budowaniu tzw. wielkiej oceanicznej wyspy śmieci, obecnie już prawie 2 razy większej od Polski.
Dopiero niedawno Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza przez statki (MARPOL, zał. V z 31.12.1988 r.) oficjalnie zakazała wyrzucania odpadów z tworzyw ze statków do morza, lecz jej przestrzeganie jest trudne do weryfikacji. Obecnie główny spływ tworzyw sztucznych w postaci makro- i mikroplastiku odbywa się rzekami. Prym wiodą rzeki azjatyckie (Chiny, Indie, Indonezja, Filipiny, Wietnam). Według szacunków Scientific American, Chiny odpowiadają za zrzut do oceanów przynajmniej 30% zanieczyszczeń plastikiem w ilości 2,5 mln ton rocznie, zaś bardziej pesymistyczne dla Chin szacunki podają, że sama Jangcy wprowadza co oceanu 2,75 mln ton, co miałoby stanowić ponad 50% tworzyw sztucznych wprowadzanych do oceanów. W Europie największymi eksporterami plastików do krajów biedniejszych w 2018 roku były Niemcy (700 tys. ton), Francja i Belgia (po ponad 400 tys. ton).
Wszechobecny mikroplastik
Najbardziej widowiskowe i rozpoznawalne społecznie są prezentacje, w których ekolodzy przedstawiają duże zwierzę morskie, np. żółwia, które zadławiło się większym kawałkiem makroplastiku. Makroplastik to tylko wierzchołek góry lodowej problemu tworzyw sztucznych w środowisku. Większym problemem są tryliony tych mniejszych, czasem niewidocznych gołym okiem fragmentów tworzyw sztucznych – mikro- i nanoplastiku. Zgodnie z przyjętą na świecie definicją, za mikroplastik uważa się fragmenty tworzyw sztucznych o arbitralnie przyjętych rozmiarach, których długość nie przekracza 5 mm. Mniejsze kawałeczki plastiku, poniżej 1 mikrometra [μm], określa się mianem nanoplastiku (gdyż wymiary jego podaje się w nanometrach [nm]).
Mikroplastiki dzieli się na pierwotne i wtórne. Pierwotne to takie, które już jako małe wprowadzane są do środowiska, na przykład w kosmetykach, pastach do zębów, jako mikrokuleczki nadające pożądane właściwości produktowi. Mikroplastiki wtórne to te, które już w środowisku powstają z procesów wietrzenia lub rozdrabniania większych kawałków. Szacuje się, że w oceanach obecnie znajduje się kilkaset tysięcy ton mikroplastiku w postaci kuleczek lub włókien, który, przypominając plankton, spożywany jest przez organizmy wodne kolejnych ogniw pokarmowych. Najważniejszym źródlem mikroplastiku w środowisku są zużywające się opony miliarda samochodów, uwalniające m.in. cząstki syntetycznego, styrenowo-butadienowego kauczuku. Źródłem podobnych cząstek jest też zużywające się obuwie noszone przez 7 miliardów ludzi na Ziemi. Drugim źródłem nieco innych drobin mikroplastiku są ścieki. Trafiają do nich włókna tkanin, obecnie często syntetycznych, oraz mikroperełki zawarte w mydłach, eksfoliantach, pastach do zębów, środkach do szorowania.
Wprawdzie oczyszczalnie wyłapują ponad 90% mikroplastiku, jednak pozostałość trafiająca do rzek i mórz jest pokaźna. Ponieważ osady z oczyszczalni wykorzystywane są do nawożenia gleb, wspomniane 90% wraz z osadami trafia na pola i stąd uwalniane jest do środowiska.
Mikroplastik wtórny uwalniany jest z legalnych i nielegalnych wysypisk śmieci, z budowli krytych farbami i zawierającymi syntetyczne żywice tynkami, z makroplastików trafiających do oceanów, w tym opakowań po środkach chemicznych. Zawiera na swoich powierzchniach zanieczyszczenia w postaci farb, smarów, resztek substancji toksycznych, np. pestycydów. W pomieszczeniach mieszkalnych stężenie mikroplastiku jest kilkadziesiąt razy większe niż poza domem. Jego źródłem jest odzież oraz fragmenty tworzyw pochodzących z procesu wietrzenia farb pokrywających ściany, meble i ze zużycia przedmiotów domowych wykonanych z tworzyw sztucznych. Należy wspomnieć, że współcześnie nie odnawia się ścian jak dawniej – warstwą wapna malarskiego, lecz pokrywa się łatwiejszymi w użyciu i trwalszymi kolorystycznie produktami syntezy chemicznej – farbami, będącymi w istocie tworzywami sztucznymi.
Nierozwiązanym i niedocenianym zagrożeniem są pyły tworzyw sztucznych. Zaledwie po 100 latach obecności na Ziemi tworzyw sztucznych znajdywane są one nawet na biegunach, obecne są w stratosferze, w organizmach morskich, lądowych, w tym w tkankach ludzi. Stwierdzane są w opadach atmosferycznych śniegu i deszczu. Pyły mikroplastiku, obok innych pyłów pochodzenia antropogenicznego, tworzą w atmosferze aerozol cząstek stałych o nieokreślonym wpływie na klimat. Podobnie też tworzą jądra kondensacji dla pary wodnej. Wpływ antropogenicznych aerozoli na pogodę, a w przypadku wieloletniego występowania – na klimat może być korzystny lub niekorzystny. Możliwe, że obserwowane pewne globalne ocieplenie, z którego dobrodziejstw korzystamy w ostatnich latach, jest właśnie skutkiem emisji pyłów przez człowieka. W sytuacji jednak, gdy połączone lobby gazu ziemnego, energetyki jądrowej i tzw. OZE, zgodnie ze starym przysłowiem: „kowal zawinił, Cygana powiesili”, wyznaczyły fikcyjnego sprawcę – dwutlenek węgla – lekceważy się wszystkie inne, bardziej prawdopodobne przyczyny globalnego ocieplenia.
Mikroplastik a zdrowie człowieka
Człowiek narażony jest na mikroplastik drogą kontaktową, pokarmową i wziewną. Przede wszystkim, stojąc na szczycie łańcucha pokarmowego, spożywa pokarmy roślinne i zwierzęce, w tym owoce morza, które wcześniej różnymi sposobami same włączyły mikroplastik w swoje organizmy. Człowiek spożywa mikroplastik zawarty w soli morskiej, ale również w pożywieniu, gdzie jego fragmenty trafiły w procesie produkcji z maszyn i opakowań. Fakt ten potwierdzono badaniami kału mieszkańców różnych krajów. Mikroplastik obecny jest w napojach w butelkach z tworzyw – powszechnie znana jest szkodliwość bisfenolu A (BPA). Woda pitna pochodząca z rurociągów wykonanych z tworzyw sztucznych, w początkowym okresie ich użytkowania również zawiera pewne ilości drobin tworzyw sztucznych.
Większe zagrożenie dla człowieka stanowi mikroplastik wchłaniany drogą oddechową. Szczególnie niebezpieczny wydaje się tu być tzw. nanoplastik, którego cząsteczki mogą migrować przez barierę włośniczkowo-pęcherzykową płuc do krążenia. Ten mikroplastik może na swojej powierzchni transportować przylepione o wiele bardziej toksyczne substancje.
Nie można wykluczyć, że powszechna i narastająca obecność mikroplastiku stała się przyczyną światowej eksplozji chorób alergicznych. Mikroplastik podejrzewa się również o wywoływanie chorób nowotworowych, chorób psychicznych i autyzmu.
Mikroplastik jest wszechobecny. Wydaje się (a może to tylko pozory), że populacyjnie jest jeszcze tolerowany. Ponieważ narażenie na mikroplastik jest w medycynie relatywnie nowe, na wnioski obserwacji naukowych przyjdzie nam jeszcze poczekać. Decydujące dla organizmu najpewniej okażą się dawka jednorazowa jak i dawka kumulacyjna.
Unikanie
Specjaliści od gospodarki odpadami od lat głowią się wspólnie z naukowcami, co zrobić z rosnącą górą odpadów tworzyw sztucznych. Najlepszym ekologicznie rozwiązaniem, proponowanym m.in przez Pawła Głuszyńskiego, przedstawiciela organizacji Zero Waste, jest tzw. unikanie lub zaniechanie, polegające na rozsądnym ograniczeniu własnych zachcianek, strojów, ozdób, ulegania chwilowej modzie, ideom hedonizmu, rezygnacja ze zbyt częstych zmian wyposażenia i malowania mieszkań i biur, częstsze zaś korzystanie z produktów trwałych, niejednorazowych.
Segregacja w granicach rozsądku
Po unikaniu, najważniejszym działaniem jest sortowanie odpadów. Wiele tworzyw sztucznych nadaje się do powtórnego wykorzystania, nawet 6-krotnego, choć za każdym razem w mniej odpowiedzialnych zastosowaniach, a najczęściej – jako dodatek do nowego surowca. Jednakże sortowanie ma swoje ograniczenia. Wiele tworzyw jest wielowarstwowych i niemożliwe jest ich rozdzielenie. Bywają trwale połączone z innymi materiałami, takimi jak papier lub metale.
Wiele współczesnych produktów jest (niestety) wielowarstwowych – mają dzięki temu np. dobre parametry wytrzymałościowe, ale są koszmarem dla recyklingu.
Segregacja nie jest procesem zautomatyzowanym – nie zbudowano dotychczas robota potrafiącego rozdzielać różne rodzaje tworzyw sztucznych, na dodatek często występujących w trwałych połączeniach, np. zgrzanych. Ciężka i niewdzięczna praca, w warunkach towarzyszącego odoru, wykonywana jest manualnie przez robotników, a i im trudno rozróżnić poszczególne rodzaje tworzyw. Idealnej segregacji nie można przeprowadzić także z powodu wspomnianej wielowarstwowości wyrobów. Na wszystko nakładają się jeszcze zanieczyszczenia. Im dokładniej chcielibyśmy posegregować tworzywa do recyklingu, tym znaczniej ponosi się koszt. Do powtórnego wykorzystania idealnie nadają się jednorodne, czyste odpady przemysłowe. Do depolimeryzacji do oligomerów paliw najlepsze są tworzywa poliolefinowe: polietylen, polipropylen i polistyren. Nie nadają się zaś np. PCV czy żywice syntetyczne. Zawsze pozostanie sterta tworzyw, które nie wiadomo jak posortować lub z powodu zanieczyszczeń nie można na nie znaleźć nabywcy. I to chcieliby opodatkować unijni urzędnicy – teoretycy, którzy, jak się wydaje, nigdy osobiście nie byli na pierwszej linii w sortowni odpadów. A może istnieją inne rozwiązania?
Paliwa z odpadów plastikowych
Skoro tworzywa sztuczne powstają z polimeryzacji węglowodorów, to być może da radę zamienić je na powrót w węglowodory? Jest to jak najbardziej możliwe poprzez depolimeryzację do oligomerów metodami znanymi pod nazwą krakingu. Niestety bywa to kosztowne i zależy od rodzaju i jednorodności utylizowanego tworzywa.
Na arenie europejskiej najlepiej o swój wizerunek recyklingu tworzyw sztucznych dba niemiecki koncern chemiczny BASF. Nie odbierając sławy tej firmie, należy zauważyć, że nie jesteśmy gorsi – od wielu lat odnośne technologie znane są też w Polsce.
Kilka polskich instytutów naukowych badało i skutecznie testowało to zagadnienie, szczególnie w czasach i kontekście obaw o znaczny wzrost cen gazu ziemnego i ropy naftowej. Z ekonomicznego punktu widzenia opłacalność procesu wystąpiłaby dopiero w przypadku kilkakrotnego wzrostu wspomnianych cen. W ostatnim dziesięcioleciu jednak ceny paliw płynnych mają tendencję zniżkową. W Polsce bardziej znanym posiadaczem patentu na technologię jest firma Handerek Technologies, oferująca jednocześnie zdolność do przerobu odpadów tworzyw sztucznych na paliwa silnikowe w rozsądnej cenie, choć wciąż wyższej od paliw z ropy naftowej. W obecnych realiach ekonomicznych z odpadów tworzyw sztucznych wytwarzane są dodatki/komponenty do paliw (ponadto dodatki do farb, lakierów, smarów).
Na większą skalę produkcja paliw płynnych z tworzyw byłaby do sfinansowania, tak w Polsce, jak i na świecie, tylko w przypadku znaczących dotacji, co mogłoby nastąpić drogą decyzji polityków. Pomimo szczytnych haseł działań „proekologicznych” byłoby to jednak wbrew zasadom ekonomii i profesjonalnej ekologii. Obecne (rok 2020) kalkulacje produkcji paliwa płynnego z odpadów tworzyw sztucznych można zobrazować tak, jakby ktoś chciał z 3 litrów ropy naftowej zrobić 1 litr. Ponieważ ekologiści i część polityków, w tym europejskich, wydają się być dalecy od rozumienia zasad ekonomii i techniki, wyobrażalny jest każdy scenariusz.
Kompostowanie tworzyw sztucznych
Do rozkładania tworzyw sztucznych można wykorzystać drobnoustroje i organizmy wyższe. W naturze obserwowana jest erozja biologiczna materiałów budowlanych z tworzyw sztucznych.
Zjawisko biologicznego rozkładu plastiku obserwuje się na wysypiskach i w zbiornikach wodnych. Dla celowej utylizacji nie nadających się do powtórnego wykorzystania tworzyw problemem jest powolność tych procesów.
Zaangażowane muszą być różne organizmy, ostatecznym produktem jest CO2 i (nie zawsze) metan lub wyższe węglowodory. Przemiana do CO2 nie jest pożądana i to nie z powodu histerii strachu przed dwutlenkiem węgla, który jakoby miał spowodować wieszczone przez Ala Gore’a śmiertelne globalne ocieplenie, lecz jest czystym marnotrawstwem energii. Opracowanie bioreaktorów zdolnych do szybkiego przetwarzania nie nadających się do recyklingu tworzyw sztucznych do metanu (lub innych paliw) jest przedmiotem intensywnych badań instytutów biotechnologii. Teoretycznym niebezpieczeństwem, jakie może w przyszłości być związane ze zmutowanymi drobnoustrojami zdolnymi do szybkiej destrukcji tworzyw sztucznych, jest ich wydostanie się z reaktorów do środowiska.
Spalanie odpadów
Jak przedstawiliśmy, produkcja paliw z odpadów tworzyw sztucznych jest i prawdopodobnie będzie przez najbliższe 20 lat nieopłacalna. (Nie można wszakże wykluczyć, że po tym czasie wzrost cen nośników energii, globalne oziębienie oraz postęp biotechnologii odwrócą sytuację). Pozostaje zatem spalanie odpadów tworzyw sztucznych. Przede wszystkim nie jest wtedy wymagane precyzyjne ich sortowanie. Przestają być problemem tworzywa mieszane i wielowarstwowe.
Nie przeszkadza, jeśli tworzywa są brudne, a nawet wymieszane z innego rodzaju odpadkami (śmieciami). Wartość energetyczna tworzyw sztucznych jest zbliżona do wartości energetycznej węgla. Są zatem pożądanymi surowcami energetycznymi.
Wraz z innymi odpadami wykorzystywane są w spalarniach działających na zasadzie kogeneracji, to znaczy dostarczających i energię elektryczną, i ciepło użytkowe, czyli pracujących jako elektrociepłownie. W XX wieku największy problem podczas spalania tworzyw sztucznych stwarzały groźne zanieczyszczenia gazowe, w tym dioksyny i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Przez lata stanowiły one zmorę spalarni i ich sąsiedztwa oraz barierę dla ich upowszechnienia (polecamy nasz artykuł o spalarniach odpadów, marcowy „Kurier WNET” 69/2020). Współcześnie budowane spalarnie to prawdziwe zakłady chemiczne, które skutecznie minimalizują zanieczyszczenia gazowe, powstające podczas spalania odpadów.
Skup odpadów tworzyw sztucznych
Pełni funkcję ekologiczną, przyczyniając się do ograniczenia rozproszenia tworzyw sztucznych w środowisku. Pełni rolę ekonomiczną. Poprzez recykling przyczynia się do zmniejszenia zapotrzebowania na nowy surowiec, zmniejsza parcie importowe, a po posortowaniu cenniejszych frakcji dostarcza surowca energetycznego do elektrociepłowni. Najbardziej pożądanym surowcem do recyklingu byłyby odpady poprodukcyjne, gdyż jest to materiał najczęściej jednorodny. Niestety lwią część odpadów stanowią te pochodzące od tysięcy mieszkańców, z pierwotnej lub wtórnej ich selekcji.
Cło – akcyza – podatek od tworzyw sztucznych – dotacje
Wymienione w podtytule powyżej narzędzia to podstawowe finansowe mechanizmy regulacyjne, jakimi dysponuje państwo. Pozostaje jeszcze system zakazów i nakazów. Forsowany niedawno w organach Unii Europejskiej pomysł podatku od niepodlegających recyklingowi tworzyw sztucznych już w swoim założeniu jest błędny. Dotychczasowe obserwacje gospodarki odpadami w świecie prowadzą do następujących wniosków: lobby surowców wtórnych naciska na polityków, by kierowali szeroki strumień dotacji właśnie do nich. Faktycznie ich działalność jest najczęściej pożyteczna dla środowiska. Skrajni liberałowie zaś postulują pełne urynkowienie obrotu surowcami wtórnymi – całkowitą eliminację wszelkich dotacji, co jest jednak mało realne. Cała sztuka roli nadzorczej państwa polega na dotowaniu w niezbędnych dziedzinach na minimalnym poziomie, a jeszcze lepiej – manewrując podatkami. Zbyt duże dotacje są prostą drogą do nadużyć: karuzel handlu odpadami, eksportu i importu fakturowego, a jeśli faktycznego, to wiąże się to z transportem, który pożera kolejne tysiące ton paliwa. Również podatek od niepodlegającego recyklingowi plastiku stwarza drogę do nadużyć. Można go nazwać „podatkiem na wyjściu”, w odróżnieniu od sensowniejszego „podatku na wejściu”. Ten ostatni mobilizuje do wspomnianego wcześniej unikania, czyli do redukcji strumienia wprowadzanych tworzyw sztucznych.
Podstawowy mechanizm regulacyjny powinien opodatkowywać tworzywa sztuczne już na początku, czyli surowce wychodzące z syntezy lub z importu. W gruncie rzeczy w Polsce istnieje podobny system podatkowy. Jest on od lat udoskonalany. Ma jeszcze pewne wady. Najważniejszą chyba stanowią zwolnienia z danin, tzw. wyjątki, które są skutkiem działania lobbystów, wśród nich także te populistyczne, dotyczące tworzyw dla zastosowań medycznych lub zabawek. Kolejną jest przypisanie akcyzy do ograniczonej liczby konkretnych wyrobów, naliczanej od sztuki, a nie od masy. Każdy produkt złożony zawierać może procentowo dużą, ściśle określoną masę tworzywa sztucznego, co w przypadku importu łatwo jest określić i opodatkować.
Jak cały system podatkowy w Polsce, także ten dotyczący tworzyw sztucznych wymaga upraszczania. Zalecał to już wiek temu Albert Einstein: „Wszystko należy upraszczać jak tylko można, ale nie bardziej”.
Odpowiednio konstruowane daniny od tworzyw sztucznych powinny być ważnym źródłem dochodu państwa, ochroną rynku własnego, działaniem mobilizującym do recyklingu we własnym zakresie – nie na zasadzie dotacji!
Po wyeksponowaniu w jednym z przyszłych artykułów argumentów o szkodach środowiskowych powstających jeszcze przed wytworzeniem tworzywa sztucznego jako surowca, potrzeba rozszerzania danin od tworzyw okaże się jeszcze pilniejsza (podatek Pigou).
Ironia losu
Pod koniec 2018 roku Parlament Europejski wyszedł z inicjatywą zakazu sprzedaży jednorazowych sztućców, talerzy, kubków, słomek i patyczków kosmetycznych, który w pełni ma wejść w życie w 2021 roku. Dyrektywa ta uderza ekonomicznie przede wszystkim w Chiny, głównego eksportera tych produktów. W związku z ogłoszeniem pandemii wirusa przeziębienia, w okresie 5 miesięcy 2020 roku (czyli rok przed wejściem dyrektywy w życie) cały spanikowany świat zaimportował z Dalekiego Wschodu kilkakrotnie więcej jednorazowych rękawiczek i maseczek, aniżeli jednorazowych sztućców rocznie.
Artykuł Jacka, Karola i Michała Musiałów pt. „Tworzywa sztuczne a środowisko” znajduje się na s. 3 i 4 czerwcowego „Śląskiego Kuriera WNET” nr 72/2020.
Już od 2 lipca „Kurier WNET” na papierze w cenie 9 zł!
Ten numer „Kuriera WNET” można nabyć jedynie w wersji elektronicznej (wydanie ogólnopolskie, śląskie i wielkopolskie wspólnie) w cenie 7,9 zł pod adresem: e-kiosk.pl, egazety.pl lub nexto.pl.
Czytelnicy gazety za granicą mogą zapłacić za nią PayPalem lub kartą kredytową na serwisie gumroad.com.
Prenumerata 12-miesięczna wersji elektronicznej: 87,8 zł.
Jacek Saryusz-Wolski o przyszłym spotkaniu Donalda Trumpa i Andrzeja Dudy, amerykańskiej obecności wojskowej w Europie i technologii, jaką możemy przejąć od USA, a także o budżecie unijnym i ekologii.
Jacek Saryusz-Wolski zauważa, że obecnie rozstrzygają się losy amerykańskiej obecności w Europie. Amerykanie wycofują część swoich sił z Niemiec.
USA zarzucają Niemcom to, że nie wypełniają swoich zobowiązań członkowskich w NATO […] To mądra polityka, na którą bardzo nerwowo reagują Niemcy.
Oznajmia, że powiększenie się amerykańskiego kontyngentu na terytorium Polski jest dla nas dobrą wiadomością. W rozmowach prezydentów Polski i Stanów Zjednoczonych ważnymi tematami będą też energetyka: gazowa i atomowa. Saryusz-Wolski podkreśla, że zatrzymanie niemiecko-rosyjskiego rurociągu Nord Stream II jest możliwe dzięki amerykańskim sankcjom. Zwraca uwagę na nerwowość reakcji niemieckich i rosyjskich. Ponadto europoseł dotyka tematu sieci 5G. Twierdzi, że Polsce jest bliżej do przyjęcia amerykańskiej technologii aniżeli dostawcy z innego kraju. Inną technologią jaką nasz kraj mógłby kupić od Amerykanów jest ta potrzebna do budowy pierwszej elektrowni atomowej w Polsce.
Europoseł zwraca uwagę na możliwość dalszej federalizacji Unii Europejskiej w kontekście unijnego budżetu. Wskazuje, że dojdzie do niej jeśli przyznawanie środków zostanie powiązane z oceną praworządności. Polityk PiS informuje o apelu pod jakim w kontekście Nowego Zielonego Ładu podpisał się jako prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski:
Czterech merów czterech miast Wyszegradu wystosowało list do Komisji Europejskiej by maksymalnie podnieść cele klimatyczne.
Podkreśla, że nasz kraj w którym węgiel stanowi znaczącą część miksu energetycznego będzie dążył do zeroemisyjności w innym trybie:
Polska wygrała dzięki Mateuszowi Morawieckiemu specjalną ścieżkę.
Saryusz-Wolski stwierdza, że polscy politycy, którzy tą ścieżkę negują fundują swojemu krajowi „strzał w plecy”. Sprzeciw wobec odmiennego tybu transformacji energetycznej w Polsce, wspieranej z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji:
To stanięcie po stronie fanatyków bardzo szybkiej bezemisyjnej transformacji gospodarczej.
Para sójek upodobała sobie kapliczkę na skraju lasu, postawioną parę lat temu przez ojca bywającej tam rodziny. U stóp św. Józefa pewnego dnia pojawiło się gniazdo… Oto historia sójek aż do dziś.
Zdjęcia i film Joanna Pulcyn
Kapliczka, do której wprowadziły się sójkiKtoś nakładł gałęzi obok Świętego Józefa… Może dzieci?
Ptaki, przyzwyczajone do tego, że ludzie o tej porze roku nie przyjeżdżają na dłużej, uznały, że miejsce jest świetne na założenie domu. Gniazdo zaczyna nabierać kształtów.Lokatorzy odlecieli na posiłek. Stworzyli mieszczuchom okazję do przeglądania książek i internetu, by stwierdzić, kto zamieszkał w kapliczce. Podejrzanym był m.in. dudek. Kilka dni później pojawiło się trzecie jajko.Świeżo wyklute pisklęta. Tutaj śpią, ale niżej widać, że nie tylko.
Rodziców nie udało się uwiecznić, ale już nie ma wątpliwości, że to sójki.Kapliczka w Boże Ciało 2020Pisklęta mają się dobrze i obiektyw wcale ich nie peszy.
Mateusz Kowalczyk o aplikacji Foodsi, jej działaniu i założeniach, tym w jakich miastach działa i jak odbiła się na niej obecna sytuacja.
Mateusz Kowalczyk wyjaśnia jak działa aplikacja Foodsi, której jest współzałożycielem:
To proste narzędzie pozwalające wyprzedawać nadwyżki jedzenia.
Pośredniczy ona między restauracjami, piekarniami i sklepami a klientami. Ci ostatni mogą za jej pośrednictwem po niższej cenie kupić „zbiór losowych produktów, które danego dnia się nie sprzedały”, a które kolejnego dnia nie byłyby już zdatne do spożycia. Pozwala to z jednej strony zaoszczędzić pieniądze, a z drugiej ograniczyć marnotrawstwo jedzenia.
Foodsi zwiększa swój zasięg na kolejne miasta. Obecnie jest ona dostępna w Warszawie, Wrocławiu, Lublinie i Zielonej Górze. Nasz gość mówi, że pandemia pokrzyżowała twórcom aplikacji trochę plany. Odbiór jedzenia odbywa się bowiem w restauracjach, do których ludzie już tak nie zaglądają, ze względu na koronawirusa. Mateusz Kowalczyk wyraża nadzieję, że lokale spożywcze, które ucierpiały na lock-downie wrócą szybko do życia.
Tomasz Deptuch o sytuacji na Białorusi przed wyborami prezydenckimi, o coraz mniejszych zapasach rubla w rosyjskim Skarbie Państwa i o wielkim wycieku ropy w Norylsku na Syberii.
Tomasz Deptuch zauważa, że u naszego wschodniego sąsiada jest coraz więcej środowisk, chcących „rzucić rękawice” prezydentowi Łukaszence. Tymczasem w kraju tym działają rosyjskie służby i funkcjonują rosyjskie struktury bezpieczeństwa. Istnieje ryzyko, że za opozycyjnymi kandydatami może stać Kreml. Obecnie bowiem prezydent Białorusi stara się obronić niezależn0ść swojego państwa od Rosji. W tym celu m.in. „posiłkował się pieniędzmi pozyskanymi w trybie natychmiastowym z Chin”. zastępca redaktora naczelnego miesięcznika „Układ Sił” ocenia:
Pewna doza stabilizacji może być korzystniejsza niż próba przewalczenia Łukaszenki przez kandydata, który może być inspirowany przez Moskwę.
Przyznaje, że polskiej polityki na Białorusi nie widać na zewnątrz. Być może działają tam jednak polskie służby, a przynajmniej taką ma nadzieję.
Ponadto Deptuch opowiada o wielkim wycieku ropy w Norylsku na Syberii. Wyciekło 20 000 ton paliwa i przedostało się do wód.
Sytuacja jest bardzo trudna i przez zimny klimat ta ropa może rozkładać się o wiele dłużej. Może dojść do skażenia czystego obszaru na Ziemi.
Rosjanie chcą podpalić tę ropę. Powodem katastrofy była stara infrastruktura. Gość „Poranka Wnet” zauważa, że notowania prezydenta Rosji są historycznie niskie. Popiera go zaledwie 25% Rosjan. Wynika to z problemów związanych z pandemią i rywalizacją na rynku surowców naturalnych. Na obu traci gospodarczo Rosja, co wywołuje niezadowolenia tak oligarchów, jak i szarych obywateli. Jest to dla nas z jednej strony dobrze, gdyż
Im słabsza gospodarczo jest Rosja, tym mniej będzie mieć pieniędzy na zbrojenia.
Z drugiej strony taki stan FR może spowodować nieoczekiwane działania ze strony Władimira Putina. Mogą one godzić w bezpieczeństwo Polski.
Urszula Hajn z Fundacji ADRA Polska o trudnej sytuacji w Indiach, które znów mierzą się z żywiołem w dobie epidemii koronawirusa oraz o tym, jak można pomóc ofiarom cyklonu.
[related id=113623 side=right] Urszula Hajn przedstawia sytuację w Indiach zmagających się z kolejnym cyklonem. W zeszłym miesiącu Zatokę Bengalską nawiedził cyklon Amphan. Jego skutkiem jest zerwanie łączy internetowych i problemy z elektrycznością i logistyką. Zerwana została w rezultacie łączność wielu rodzin, w których ojcowie pracują w innych stanach niż mieszka ich rodzina. Jednym ze stanów do jakich wyjeżdżają oni jest Maharasztra. Obecnie w stan ten uderzył cyklon Nisarga. Rozmówczyni Adriana Kowarzyka zauważa, uderzenie nastąpiło w regionie, gdzie jest największy współczynnik zachorowania koronawirusa.
[Bombaj] będzie mieć pierwszy raz od stulecia do czynienia z cyklonem i pierwszy raz w historii w okresie przedmonsunowym.
Z terenów zagrożonych przez cyklon ewakuowani zostali ludzie. Zostały tam jednak ich plony i inwentarz, z których się utrzymują, a także gliniane domy, które mogą nie przetrwać żywiołu. Działaczka fundacji Adra informuje, w jaki sposób organizacja wspiera potrzebujących we współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi:
W tym momencie jako fundacja ADRA pracuje nad tym żeby oszacować potrzeby i zdążyć z pomocą, tam gdzie ta pomoc jest najbardziej potrzebna.
Jedną z rzeczy, której brakuje, jest zdatna do picia woda. Dużo instalacji zostało bowiem zanieczyszczonych. Urszula Hajn informuje, że pomóc poszkodowanym przez żywioł można przez stronę fundacji, do której link znajduje się tutaj.
