Przywódcy państw Sojuszu Północnoatlantyckiego po raz pierwszy spotkali się na czwartkowym miniszczycie NATO w Brukseli z nowym prezydentem USA Donaldem Trumpem. Amerykański przywódca przed objęciem stanowiska krytykował państwa, które nie przeznaczają na obronność 2 proc. PKB, podając nawet w wątpliwość ich obronę przez USA.
Dlatego też podczas szczytu oczekiwano jego publicznej deklaracji o przywiązaniu Stanów Zjednoczonych do stanowiącego podstawę Sojuszu art 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. Ta jednak nie padła podczas jedynego wystąpienia amerykańskiego prezydenta w czasie odsłonięcia przez niego pomnika upamiętniającego ofiary zamachów z 11 września 2001 r. oraz art. 5 Traktatu.
Monument wykonany został z poskręcanego elementu stalowej konstrukcji nowojorskiego wieżowca, który runął po ataku terrorystycznym z 11 września 2001 r. Ma przypominać, że Sojusz po tych wydarzeniach po raz pierwszy skorzystał z art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. Mówi on o tym, że zbrojna napaść na jedną ze stron będzie uznana za napaść przeciwko wszystkim i dlatego każda z nich udzieli one pomocy stronie napadniętej, podejmując „niezwłocznie (…) działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego”.
[related id=”16711″]
Sekretarz generalny Sojuszu Jens Stoltenberg na konferencji prasowej po spotkaniu liderów Sojuszu starał się bagatelizować sprawę braku deklaracji Donalda Trumpa odnośnie do art 5 Traktatu. Twierdził, że amerykański prezydent w rozmowach z nim deklarował przywiązanie do NATO, a to samo przez się oznacza przywiązanie do art 5. Według PAP, ze słów Stoltenberga wynika jednak, że prezydent Trump nawet podczas zamkniętej sesji nie wygłosił w tej sprawie jasnej deklaracji.
Według Jensa Stoltenberga prezydent Donald Trump uroczyście odsłaniając pomnik poświęcony 11 września i art. 5, dał silny sygnał. Mocno potwierdził tym przywiązanie Stanów Zjednoczonych do NATO, do zbiorowego bezpieczeństwa, kolektywnej obrony i gwarancji bezpieczeństwa. „Zrobił to również podczas spotkań ze mną w Waszyngtonie, gdy spotkaliśmy się przed kilkoma tygodniami” – oświadczył Stoltenberg.
Przekonywał, że ważniejsze od słów są czyny, a administracja Donalda Trumpa zaproponowała w tym tygodniu wzrost wydatków na obecność militarną USA w Europie o 40 proc. „Sądzę, że to najmocniejszy z możliwych znaków przywiązania do NATO” – powiedział sekretarz generalny Sojuszu.
[related id=”19923″ side=”left”]
Zgodnie z zapowiedziami, szczyt zajął się kwestią podziału obciążeń między sojuszników, w tym wydatków obronnych państw wchodzących do NATO. Donald Trump, który mówił o tej sprawie jeszcze podczas kampanii wyborczej, wypomniał stojącym tuż obok niego w czasie publicznej uroczystości odsłonięcia pomnika przywódcom, że nie przeznaczają 2 proc. PKB na cele obronne.
„Dwadzieścia trzy z dwudziestu ośmiu krajów członkowskich ciągle nie płacą tego, co powinny, na obronę. To nie fair wobec podatników w Stanach Zjednoczonych. Wiele z tych krajów jest winnych ogromne sumy pieniędzy za ubiegłe lata” – oświadczył amerykański przywódca.
Jens Stoltenberg uważa, że Trump wyszedł z jasnym przesłaniem, iż wszyscy sojusznicy muszą wywiązać się z zobowiązań, które podjęli w sprawie zwiększenia wydatków na obronność. Dodał przy tym, że NATO wykonuje swoją pracę. „Wciąż mamy długą drogę do przebycia, jeszcze wiele do zrobienia, ale jest bardzo ważne, że po latach spadku wydatków na obronę w Europie i Kanadzie, nastąpił przełom w 2015 r. Zatrzymaliśmy cięcia, a w 2016 r. mieliśmy znaczący wzrost”.
Państwa NATO zgodziły się podczas szczytu na tworzenie corocznych planów dotyczących tego, jak będą dochodzić do celu 2 proc. PKB w wydatkach na obronność. „Plany krajowe będą pokrywały trzy główne obszary – wydatki, możliwości obronne oraz wkład w misje” – tłumaczył. Pierwszy zestaw raportów ma być gotowy do końca grudnia. Ministrowie obrony mają je przejrzeć do lutego.
[related id=”20911″]
Szefowie państw i rządów krajów sojuszniczych rozmawiali też o stosunku do Rosji. Jens Stoltenberg powiedział, przywódcy potwierdzili dwutorowe podejście – silną obronę w połączeniu z dialogiem. „NATO to sojusz obronny, NATO nie dąży do konfrontacji z Rosją”.
Wypomniał przy tym Moskwie, że wykorzystuje siły wojskowe, by zmieniać przebieg granic w Europie. Zwrócił w tym kontekście uwagę na agresję Rosji na Ukrainę i nielegalną aneksję Krymu. „NATO musiało zareagować. Nikt nie myślał o przemieszczaniu oddziałów bojowych do krajów bałtyckich i Polski przed aneksją Krymu przez Rosję”.
Sekretarz generalny Sojuszu zaznaczył, że NATO ma zamiar kontynuować silne partnerstwo z Ukrainą, dostarczając wsparcia politycznego temu krajowi.
Szefowie państw i rządów krajów NATO potwierdzili przystąpienie Sojuszu do międzynarodowej koalicji przeciw tzw. Państwu Islamskiemu (IS). Uzgodnili też plan działań, aby zwiększyć wysiłki w walce z terroryzmem. NATO będzie kontynuować szkolenie sił irackich i afgańskich, zwiększy wsparcie systemu rozpoznania AWACS dla koalicji przeciw IS. NATO nie zamierza jednak angażować się w działania bojowe.
Dodał, że wszyscy sojusznicy zgodzili się co do konieczności utrzymania misji szkolącej afgańskie siły bezpieczeństwa, w tym współpracy z afgańskimi siłami specjalnymi. Niektóre kraje zapowiedziały zwiększenie swojego zaangażowania. Konkretne liczby mają być podane jeszcze w tym roku.
NATO zamierza intensywniej wykorzystywać samoloty systemu rozpoznania i ostrzegania AWACS, zwiększając liczbę godzin w powietrzu i uzupełnianie paliwa podczas lotu. Sojusz ma utworzyć nową komórkę do wymiany informacji na temat siatek terrorystycznych, w tym tzw. zagranicznych bojowników, czyli mieszkańców krajów zachodnich, którzy przyłączyli się do dżihadystów.
Na przyłączenie NATO do liczącej 68 krajów koalicji przeciwko IS nalegały od ponad roku Stany Zjednoczone, które nią dowodzą. Choć wszystkie kraje członkowskie Sojuszu indywidualnie należą do koalicji, zaangażowaniu się NATO jako instytucji niechętna była część sojuszników, z Francją, Włochami i Niemcami na czele. Kraje te obawiały się konfrontacji NATO z Rosją w Syrii i wzbudzenia niechęci krajów arabskich wobec Sojuszu.
PAP/JN
