Ekspert ds. polityki międzynarodowej o starciach na granicy Kirgistanu i Tadżykistanu oraz o sytuacji w regionie.
Dr Mariusz Marszewskikomentuje starcia na granicy Kirgistanu i Tadżykistanu. Wskazuje, że oba kraje są członkami Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym.
Teraz doszło do starć pomiędzy dwoma członkami OUBZ. To trochę tak jakby doszło do starć między państwami NATO np. między Polską a Czechami.
Wyjaśnia, że o chodzi o jedną z enklaw tadżyckich w granicach Kirgistanu o którą od dawna toczy się spór graniczny. Ekspert ds. polityki międzynarodowej dodaje, że
Kraje Azji Centralnej są dosyć niestabilne, a Rosja tą niestabilność kontroluje i nią zarządza.
Kreml interweniuje, kiedy jest to w jego interesie, a gdy nie, to pozwala sprawom iść swoją drogą.
Dr Marszewski zaznacza, że nie można wrzucać wszystkich krajów środokowoazjatyckich do jednego worka. Turkmenistan jest dyktaturą porównywalną z Koreą Północną.
Kirgistan to jest kraj w którym władza zmienia się w wyniku przewrotu, czy rewolucji w podobny sposób jak w jakiejś mierze na Ukrainie. Tadżykistan jest krajem, który ewoluuje w stronę modelu turkmenistańskiego.
W najnowszym „Programie Wschodnim” eksperci mówili o sytuacji po wyborach w Kirgistanie i Kazachstanie oraz orzeczeniu ETPcz odnośnie Rosji. Nie zabrakło także akcentów muzycznych.
Gośćmi Programu Wschodniego byli:
Dr Mariusz Marszewski, analityk Ośrodka Studiów Wschodnich;
Dr Tomasz Lachowski, redaktor naczelny portalu „Obserwator międzynarodowy”;
Robert Czyżewski – Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie;
Таras Коmpanichenkо, muzyk, kompozytor i ukraiński bard;
Prowadzący: Paweł Bobołowicz
Realizator: Mikołaj Poruszek, Wiktor Timochin
Dr Mariusz Marszewski mówił o napiętej sytuacji w Kirgistanie. Sadyr Żaparow, który jeszcze w październiku siedział w
Dr Mariusz Marszewski / Fot. Konrad Tomaszewski, Radio WNET
więzieniu, miażdżącą przewagą został wybrany prezydentem Kirgistanu. Kraj zmieni ustrój z republiki parlamentarnej na prezydencką. Jak wskazuje ekspert wytworzył się tam „specyficzny rodzaj demokracji.”
Ten rodzaj wyborów który miał miejsce jest próbą wyjścia z paradygmatu anarhiuzujaco-demokratycznego, którym Kirgizi są rozczarowani – zaznaczył Marszewski.
Jak ocenił sam fakt, że człowiek, który jeszcze niedawno był więźniem, w tak krótkim czasie został prezydentem, pozostaje bez precedensu. Żaparow zyskał dużą popularność, co pozwoliło mu dojść do władzy. Przytoczył także okoliczności uwolnienia polityka.
Ludzie wyszli na ulicę i zdobyli parlament i kluczowe budynki w stolicy, podważając w ten sposób władzę urzędującego prezydenta. Uwolniono więźniów politycznych. (…) Najważniejszym z nich był Żaparow, który za pomocą umiejętnie prowadzonej kampanii w sieciach społecznościowych, a wcześniej opromieniony nimbem polityka niesprawiedliwie osądzonego, (…) zyskał nieprawdopodobną popularność.
W ocenie gościa „Programu Wschodniego” taka sytuacja jest nie do zaakceptowania przez Rosję.
Jednym z fundamentów polityki rosyjskiej na obszarze dawnego ZSRR i w dużej mierze na świecie, jest zasada, którą stosował car Mikołaj I, czyli bycia reakcyjną siłą utrzymującą stabilne, niedemokratyczne, despotyczne rządy. Tymczasem najbardziej prorosyjskie państwo w regionie jest zaprzeczenim tego modelu – zaznaczył.
Analityk odniósł się także do wyborów w Kazachstanie, które miały miejsce 10 stycznia. Prezydencka partia Nur Otan zdobyła aż 72 proc. głosów. Podczas głosowania dochodziło do wielu nadużyć.
Wybory były sterowane ale jednocześnie pokazały, że instytucje państwa kazachskiego są jednymi z silniejszych w Azji Centralnej – powiedział.
Zwrócił także uwagę na podejście Rosji do dawnej republiki ZSRR.
Kazachstan musi bardzo balansować i dbać o swoją stabilność polityczną. Nie jest to kraj do końca uznawany przez Rosje za zagranicę.
Dr Tomasz Lachowski mówił o uznaniu przez Europejski Trybunał Praw Człowieka skargi Ukrainy dot. łamania praw człowieka przez Rosję na Krymie w 2014 r.
To orzeczenie ETPcz jest niezwykle istotne. Trybunał uznał skargę Ukrainy za „częściowo dopuszczalną”. Najistotniejsze z perspektywy nie tylko prawnej ale także politycznej jest to, że podkreślono, że Rosja sprawowała efektywną kontrolę nad Półwyspem Krymskim już od 27 lutego 2014 roku, czyli od momentu, kiedy rosyjscy żołnierze tzw. zielone ludziki zajęły budynki parlamentu Republiki Autonomicznej Krymu – zaznaczył.
To potwierdzenie ze Rosja złamała prawo międzynarodowe i suwerenność Ukrainy – dodał.
Robert Czyżewski oraz Таras Коmpanichenkо mówili o wspólnych projektach muzycznych.
Marek Budzisz o planie politycznym Łukaszenki, białoruskiej elektrowni w Ostrowcu, koronawirusie w Rosji oraz konflikcie o Górski Katabach i sytuacji politycznej w Kirgistanie.
Marek Budzisz wskazuje na plan polityczny Alaksandra Łukaszenki, który spotkał się z więźniami politycznymi. Białoruski przywódca stwierdził, że konstytucji nie pisze się na Białorusi. Dzień wcześniej mówił on o Cichanouskiej jako o gospodyni domowej- matce i żonie, nie polityczce.
Łukaszenka chce wybrać z kim będzie rozmawiać.
Tymczasem Ministerstwo Energetyki Białorusi poinformowało o udanym wytworzeniu mocy minimalnej pierwszego bloku Elektrowni Ostrowiec. Budowa ma być zakończona w 2022 r. Budzisz mówi, że jest to inwestycja nietrafiona.
Założenia były takie, że nadwyżki z tej energii będą sprzedawane za granicę, co pomoże obniżyć koszty energii elektrycznej.
Jednak Polska i państwa bałtyckie już zapowiedziały, że nie są zainteresowane kupowaniem tej energii. Przy tym polskie przedsiębiorstwa odnoszą sukcesy za naszą wschodnią granicą. Ekspert ds. wschodnich mówi też o sytuacji w Rosji, gdzie
Liczba zachorowań dziennych na Covid-19 jest obecnie większa niż podczas pierwszej fali.
Ograniczenia mają charakter selektywny- osoby powyżej 60 lat mają zablokowane elektroniczne bilety do komunikacji miejskiej, gdyż powinny one siedzieć w domu.
Koronawirus ma wpływ także na sytuację w Kirgistanie, którego wielu obywateli normalnie pracuje za granicą, głównie w rosyjskim sektorze budowlanym. Teraz jednak ta możliwość wskutek pandemii została im odebrana.
To kraj, który opiera się na podziale na Północ i Południe. Polityka opiera się na rywalizacji klanów.
Trwają protesty przeciwko wyborom, w których, jak mówi nasz gość, miało miejsce kupowania głosów.
Budzisz komentuje także wojnę między Azerbejdżanem a Armenią. Wskazuje, że „sytuacja daleka jest od stabilizacji”.Zauważa, że
Azerbejdżan wykorzystał pewne osłabienie Armenii, spowodowane także Covidem.
Dr Mariusz Marszewski o sytuacji w Kirgistanie, gdzie odbywają się protesty związane z wyborami parlamentarnymi, kulturze politycznej tego kraju, jego podziałach wewnętrznych i polityce zagranicznej.
Dr Mariusz Marszewski wyjaśnia, że Kirgistan to niewielki, górzysty kraj zamieszkany przez kilka milionów turkojęzycznych muzułmanów i mniejszości rosyjskie i polskie.
Był nazywany wyspą demokracji. Teraz nazywany jest wyspą pluralizmu politycznego.
W kraju tym rządzi już piąty prezydent, co wyróżnia go na tle innych państw regionu. [W Kazachstanie, Tadżykistanie, Turkmenistanie i Uzbekistanie urzędujący prezydenci są drudzy z kolei- przyp. red.] Przeciwko kirgiskim prezydentom wybuchały dwie rewolucje. [Przeciwko pierwszemu, Askarowi Akajewowi w 2005 r. i jego następcy Kurmanbekowi Bakijewowi w 2010 r.- przyp. red.] Wśród kirgiskich głów państwa była także kobieta, Roza Otunbajewa, co stanowi, jak mówi nasz gość, potwierdzenie wysokiej pozycji kobiet w kirgiskim społeczeństwie.
Obecnie trwają w Kirgistanie demonstracje, w których protestujący nie zgadzają się z ogłoszonymi wynikami wyborów parlamentarnych. Oskarżają władze o fałszerstwo.
Prezydent Sooronbaj Dżeenbekow także próbuje budować system autorytarny.
Ekspert z OSW wyjaśnia, że Kirgistan dzieli się na rosyjskojęzyczną, bardziej słowiańską Północ oraz na uzbeckie kulturowo i chińskie gospodarczo Południe. Regiony te oddzielone są wysokimi górami i rywalizują od czasów ZSRR. Grupy południowe nastawione są bardziej na Chiny, zaś klany północne na Rosję.
Przedstawiciele Północy w porozumieniu z częścią klanów południowych […] zbuntowali się i w bardzo krótkim czasie zajęli budynki rządowe.
W kraju trwa kryzys związany z koronawirusem. Wielu młodych Kirgizów pracuje bowiem w Rosji i innych europejskich krajach. Teraz zaś możliwość pracy za granicą jest utrudniona wobec epidemii. Sytuacja ta ułatwia wyprowadzenie sfrustrowanych ludzi na ulice. Na stronę protestujących przechodziła część przedstawicieli władzy.
Został wypuszczony cały szereg wpływowych polityków, głównie z Północy, którzy odsiadywali głównie wyroki za korupcję.
Protestujący uwolnili z aresztu byłego prezydenta Ałmazbeka Atambajewa, a także byłego premiera Sapara Isakowa.
Dr Jolanta Hajdasz o rekordowo niskiej pozycji naszego kraju w rankingu Reporterów bez Granic, zideologizowaniu i niejasnej metodologii tych ostatnich oraz problemach dziennikarzy w Polsce.
Polska zajęła swoje 62. miejsce w rankingu publikowanym przez międzynarodową organizację Reporterzy bez Granic. To najniższe miejsce, jaką w nim zajęliśmy w ciągu jego 18-letniej historii.
To skandaliczna diagnoza nie mająca praktycznie nic wspólnego z rzeczywistością.
Według dr Jolanty Hajdasz powodem tak słabej pozycji jest zideologizowanie się organizacji. Przypomina, że jeszcze w 2015 r. byliśmy na 18. miejscu rankingu, gdy rok później było to miejsce 47. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich protestuje od tego czasu przeciw publikowanym co roku raportom podnosząc, że nie ma przesłanek do tak radykalnego spadku.
Jest to jeden z najważniejszych wskaźników dla ONZ wolności krajów.
Redaktor naczelna „Wielkopolskiego Kuriera WNET”, przypomina wagę tego rankingu dla postrzegania nas przez Narody Zjednoczone. Na jego podstawie „ocenia się dany kraj, nakazuje się danemu krajowi coś poprawić”. Przyznaje, że raport ten wydawał się być dobrym mechanizmem do wspierania m.in. wolności obiegu informacji w krajach Trzeciego Świata. Okazuje się jednak, że stoi za nim wątpliwej jakości metodologia.
Wyroki na reporterów prawicowych nie były przyczyną zainteresowania.
Przyznaje, że w Polsce jest sporo wyroków o zniesławienie, które krępują swobodę wyrazu dziennikarzy. Problemy z art. 212 nie zaczęły, ani nie skończyły się jednak w 2015 r. Dr Hajdasz zauważa, że nie bierze się w analizie wolności prasy pod uwagę ilości tytułów i wielkości nakładów. Przypomina na koniec, że zgodnie z rankingiem jesteśmy pod względem wolności prasy na podobnym poziomie co „Mongolia [73], Etiopia [99], Kirgistan [82]”.
Jak traktować coś takiego poważnie?
Wyżej od Polski jest, chociażby Gruzja, gdzie wolność prasy jest, jak mówi, realnym problemem.
Ukraina zapowiada kroki dyplomatyczne przeciwko Kazachstanowi, którego prezydent powiedział, iż nie postrzega przyłączenia Krymu do Rosji jako „aneksji”.
We wtorkowym wywiadzie dla „Deutsche Welle” prezydent Kazachstanu powiedział, że jego kraj nie postrzega przyłączenia Krymu do Rosji jako aneksji:
Co się stało to się stało. Aneksja to zbyt ostre słowo w odniesieniu do Krymu.
Słowa te spotkały się z reakcją Ukrainy, która ma przekazać Kazachstanowi protest w tej sprawie. Cytowana przez „Rzeczpospolitą” Jekaterina Zelenko, rzeczniczka ukraińskiego MSZ napisała, że:
Jesteśmy bardzo zaniepokojeni medialnymi doniesieniami o tym, że prezydent Kasym-Żomart Tokajew zaprzeczył aneksji ukraińskiego Krymu przez Rosję.
Referendum z 2014 r. na podstawie którego inkorporowano Krym do Federacji Rosyjskiej uznały Afganistan, Kuba, Korea Północna, Kirgistan, Nikaragua, Sudan, Syria i Zimbabwe. Kazachstan wstrzymał się od głosowania nad rezolucją ONZ potępiającą referendum. Wśród krajów potępiających włączenie Krymu do Federacji Rosyjskiej na forum ONZ znalazły się m.in. Stany Zjednoczone, większość państw Unii Europejskiej, Kanada, Australia, Japonia czy Gruzja.
My, mieszkańcy Krymu, jesteśmy wdzięczni przywódcy Kazachstanu za ich stanowisko i pełne zrozumienie sytuacji (na Krymie).
We wpisie na portalu społecznościowym VKontakte pozytywnie do słów kazachskiego prezydenta odniósł się Siergiej Aksjonow, przewodniczący Republiki Krymskiej.
„Gdyby pani przeczytała jego książkę , to by pani wiedziała” – orzekł taksówkarz. Aleksandra Sołżenicyna nie czytał, „bo to jest straszny kłamca”.
W dzisiejszym Poranku WNET w rozmowie z Antonim Opalińskim Irena Lasota przedstawiła swoje refleksje z wizyty w Kirgistanie, mało znanej byłej republice sowieckiej. Jest to najdalej na wschód wysunięty, górzysty kraj Azji Centralnej, politycznie najżywszy i najbardziej liberalny w porównaniu z innymi krajami regionu. Najgorszy, jak powiedziała Irena Lasota, jest Turkmenistan, o którym tak naprawdę bardzo niewiele wiadomo, i Uzbekistan, który podobno zaczął się liberalizować – obecnie wypuszczani są tam więźniowie polityczni skazani na wieloletnie więzienia.
Sam Kirgistan ma jedynie od jednego do dwunastu więźniów politycznych, chyba że dodać do tego więźniów osadzonych pod pozorem, że należą do islamskich organizacji terrorystycznych, co sprawia, że nikt się za nimi nie wstawia.
Irena Lasota przebywała w Kirgistanie w czasie setnej rocznicy rewolucji październikowej. 7 listopada nazwano tam Dniem Pamięci Ofiar. Kraj ten odcina się od Związku Sowieckiego i bolszewizmu, chociaż większość ludności nie ma pojęcia czym był Związek Sowiecki i nie zna swojej historii. Jeszcze przed rewolucją, w 1916 roku, miał miejsce bunt Kirgizów, bardzo krwawo stłumiony przez władze carskie. Liczba ofiar jest trudna do ustalenia ze względu na to, że większość ludności Kirgistanu prowadzi koczowniczy tryb życia. Z kolei w latach 30. doszło do likwidacji inteligencji kirgiskiej. Sowieci starali się wytępić ludzi, którzy byli nauczycielami, znali języki, mieli jakiś autorytet, i zastąpić ich albo zbolszewizowanymi Kirgizami, albo Rosjanami. [related id=42110]
W Kirgistanie bardzo dużo ludzi mówi po rosyjsku. Niezmieniona pozostała większość nazw ulic, np. w Biszkeku nadal jest ulica Sowiecka czy Moskiewska. Taksówkarz, który przewoził Irenę Lasotę, zapytany przez nią, czy mu takie nazwy nie przeszkadzają, powiedział, że Związek Sowiecki, wbrew temu, co się mówi, był najwspanialszą strukturą na świecie. Według niego wszystko, co zrobił Stalin, było dobre. „Gdyby pani przeczytała jego książkę <Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR>, to by pani wiedziała” – orzekł. Na pytanie, czy czytał Aleksandra Sołżenicyna, odparł, że nie, bo to jest straszny kłamca i nie należy zwracać na niego uwagi.
ZSRR rozpadł się jakieś 30 lat temu, ale dekomunizacja w Kirgizji ma przed sobą długą drogę – uważa Irena Lasota. Kirgizi „nie złożyli do kupy” tego, co ich spotkało przez 70 lat komunizmu i tego, co się dzieje z resztą świata.
Korespondentka Radia WNET wypowiedziała się także na temat poglądu wyrażonego przez Donalda Tuska za pośrednictwemTwittera. Stwierdził on, że polskie władze prowadzą politykę na wzór Putina. Jej zdaniem podanie tak istotnej i całkowicie błędnej tezy przez szefa Rady Europejskiej jest skandaliczne. Jeśli tego rodzaju teza miałaby być przez niego ogłaszana, to nie w w kilkuzdaniowej wypowiedzi, ale w długim, dobrze udokumentowanym memorandum.
JS
Rozmowa z Ireną Lasotą jest w czwartej części poniedziałkowego Poranka WNET.
