Jarosław Szarek o początkach Solidarności, znaczeniu lipca 1980 r. i tym, jak Instytut Pamięci Narodowej chce je przypominać.
Jarosław Szarek opowiada o działaniach Instytutu Pamięci Narodowej w związku z 40. rocznicą powstania „Solidarności”. 1 lipca zostaną otwarte wystawy w 17 miejscowościach w całej Polsce, od Mielca po Koszalin. Drugie tyle wystaw zostanie otwartych za trzy tygodnie. Kolejne 17 miast doczeka się swych wystaw w połowie sierpnia. Więcej informacji na temat tych wydarzeń znajdziecie na stronie IPN (TUTAJ).
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej pokrótce opowiada, jaka byłą geneza powstania „Solidarności”. Przypomina, że to 1 lipca 1980 r. zaczęły się pierwsze strajki przeciwko podwyżkom cen żywności. Zwraca uwagę na film „Robotnicy ’80”. Pada tam pytanie jednego z robotników- weterana AK na temat znaczenia porozumienia z Sierpnia. Odpowiedział on wówczas, że „taki polski dzień się zaczął. Będziemy mieć trochę wolności”. Nasz gość wskazuje, że
Ten polski dzień się zaczął 1 lipca 1980 r. i to chcemy opowiadać, żeby ta pamięć o sierpniu 1980 roku nie była tylko pamięcią obecną w tych największych miastach centrach w Szczecinie, Gdańsku, Wrocławiu, Jastrzębiu, Dąbrowie Górniczej ale w tych dziesiątkach miasteczkach których rodziła się „Solidarność”.
Zauważa, że lipcowe strajki miały charakter spontaniczny. Pod ich wpływem władze musiały się wycofać z podwyżki. Niski urzędnik ministerialny ogłosił w prasie małym drukiem przeprowadzenie regulacji cen. Szarek tłumaczy, że ludzie mieli dość rzeczywistości w której Polska była oficjalnie 10. potęgą gospodarczą świata, a jednocześnie w sklepach brakowało towarów.
Jak ubecy trzymali ogórki tam, gdzie wcześniej więzili polskich patriotów? Jarosław Szarek o dziejach katowni NKWD i UB na warszawskiej Pradze oraz o upamiętnieniu jej ofiar.
Ok. 50 tys. zamordowanych, ponad milion 100 tys. przeszło przez więzienia i obozy w latach 1944-56.
Jarosław Szarek przypomina tragiczny bilans okupacji stalinowskiej, która przyszła na miejsce hitlerowskiej. Ofiary tej pierwszej katowane były w takich miejscach jak placówka przy ulicy Strzeleckiej 8.
Do 1948 roku było to miejsce siedzibą Urzędu Bezpieczeństwa, a potem zostało zasiedlone przez funkcjonariuszy UB.
Obecnie, w historycznej katowni NKWD i UB na warszawskiej Pradze Instytut Pamięci Narodowej tworzy nową placówkę edukacyjną. Otwarcie stałej wystawy i izby pamięci nastąpi 28 lutego. Prezes IPN dodaje, że mieszkańcy tego budynku nie zwracali uwagi na napisy katowanych po wojnie żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Kiedy w 2004 r. wszedł tam dr Tomasz Łapuszewski z Jackiem Pawłowiczem to zostali obrzuceni pomidorami:
Musieli tam wejść z asystą policji. Tam jeszcze mieszkały ostatnie wdowy po funkcjonariuszach bezpieczeństwa. […] Od tego momentu zaczęły się zmagania, by to miejsce Instytut Pamięci Narodowej przejął.
Nasz gość przyznaje, że podawane liczby ofiar powojennego terroru są jedynie szacunkowe, gdyż „cały czas badamy liczbę ofiar”. Podkreśla, że tak obszernym tematem jakim jest podziemie antykomunistyczne zajmuje się kilkudziesięciu badaczy w całej Polsce.
Kwestie podziemia antykomunistycznego bada jedynie Instytut Pamięci Narodowej. […] Poza nami tym tematem praktycznie nikt się nie zajmuje.
Rozległość tematu pokazują monografie na temat działalności podziemia w konkretnych powiatach. Nie obejmują one łącznie nawet całego Mazowsza. Ponadto prezes IPN komentuje retorykę opozycji, która częstokroć atakuje upamiętnianie Żołnierzy Wyklętych. Stwierdza, że:
Tą pamięć wspierał obóz obecnie rządzący i opozycja na tej zasadzie nie przyjmuje, atakuje niezłomnych żołnierz, traktując ich jak historię opowiadaną przez obóz rządzących.
Zwraca uwagę także na fenomen, jakim jest zainteresowanie się tematem Żołnierzy Niezłomnych przez młodych Polaków. Zaznacza, że jest to „zjawisko, które wymaga rzetelnych badań socjologicznych”.
Dzień 66. z 80/ Wieluń/ Poranek Wnet/ To naród niemiecki odpowiada za te wszystkie zbrodnie, naród, który dał się uwieść i poparł ideologię narodowosocjalistyczną Adolfa Hitlera – powiedział Szarek.
[related id=36345]- Wieluń był pierwszym miastem zaatakowanym, ale nie jedynym. Bomby tego dnia spadły na Warszawę, Kraków na dziesiątki innych miast – powiedział szef IPN Jarosław Szarek. – To było wyjątkowe bestialstwo, spadały bomby na niewinnych ludzi, to była zapowiedź tego zła, które nas czekało w następnych latach, że ta wojna będzie bezwzględna.
Przypomniał, że tylko na ziemi łódzkiej w trakcie kampanii wrześniowej zostało zbombardowanych 20 miast. Do kolejnych bestialstw, jakich się dopuścili Niemcy we wrześniu 1939 roku, zaliczył ostrzeliwania uciekającej ludności cywilnej na szosach przez myśliwce Luftwaffe.
– To wyjątkowo bestialska forma zabijania ludności cywilnej i złamanie wszelkich konwencji międzynarodowych, czy chociażby elementarnych zasad walki – ocenił Szarek. Jego zdaniem Niemcy „lubujący się w przypominaniu swej rycerskości”, w trakcie tej kampanii zachowywali się w sposób skrajnie barbarzyński. Przypomniał dramat warszawskiej Woli, gdzie Niemcy mordowali systematycznie, „kamienica po kamienicy”, 30 tysięcy cywilów w ciągu zaledwie dwóch dni.
– To jest pięć lat po Wieluniu, którego los był tylko przedsmakiem tego, co nastąpiło – powiedział Jarosław Szarek. Jego zdaniem nadal jest sens prowadzenia postępowań prokuratorskich w sprawach takich, jak wymordowanie ludności Wielunia w trakcie bombardowania, które rozpoczęło II wojnę światową. Szef IPN – jak przyznaje – miał początkowo sceptyczny stosunek do śledztw typu historycznego, ale przekonał się, że prokuratorzy mają możliwość dotarcia do źródeł, które historycy często pomijają albo wręcz nie mają do nich dostępu; procedury prawne dają o wiele większe możliwości.
– Musimy pamiętać, że elementem wymierzenia sprawiedliwości jest pamięć, nazwanie tych ludzi z imienia i nazwiska – powiedział Jarosłąw Szarek. Przypomniał, że w dyskursie publicznym w ostatnich latach odstąpiono od stygmatyzacji Niemców, nazywając zbrodniarzy nazistami czy hitlerowcami, a przecież były to zbrodnie niemieckie.
[related id=36444] To naród niemiecki odpowiada za te wszystkie zbrodnie, naród, który dał się uwieść i poparł ideologię narodowosocjalistyczną Adolfa Hitlera – podkreślił gość Poranka. – Straty Polski z czasów II wojny światowej odrabiane były przez wiele pokoleń, pamiętajmy, że my w trakcie II wojny światowej nie tylko straciliśmy budynki, ale przede wszystkim elity.
Szef IPN podkreślił, że Polacy mają w sobie wiele cech pozytywnych, bo skazani paktem Ribbentrop – Mołotow przez dwie potęgi militarne na nieistnienie, nie tylko zdołali przetrwać, ale dali światu papieża Jana Pawła II i Solidarność.
[related id=36322]Jarosław Szarek, pytany o śledztwo w sprawie Jedwabnego (gdzie pojawił się nowy świadek, co sprawiło powrót do tej tematyki w debacie publicznej), stwierdził:
– Prokuratura IPN-u odnalazła tego świadka, być może są jeszcze inni, bo naszym celem jest dążenie do prawdy.
W audycji również o Lechu Wałęsie i uroczystościach w Lubinie z okazji podpisania porozumień sierpniowych i powstania Solidarności, a także o uczczeniu pamięci ofiar zbrodni lubińskiej, zohydzaniu pamięci działaczy opozycyjnych i lekceważeniu, z jakim działacze ci spotkali się ze strony środowiska związanego z Wałęsą w latach 90.
Operacja polska to apogeum polskiego cierpienia na terenie Związku Sowieckiego – powiedział rosyjski historyk Nikołaj Iwanow podczas piątkowego spotkania w warszawskim centrum Przystanek Historia.
Spotkanie z Nikołajem Iwanowem, autorem publikacji Zginęli, bo byli Polakami. Koszmar „operacji polskiej” NKWD 1937-1938 i prezesem Instytutu Pamięci Narodowej odbyło się w warszawskim Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki. Zdaniem rozmówców ta operacja stała się niezwykle ważnym elementem tworzenia „człowieka sowieckiego” w wyniku „złamaniu kręgosłupa rosyjskiej ludności”.
„To rzecz niezwykła. 100 tysięcy, niektórzy mówią, że 200 tysięcy naszych rodaków zamordowano. Ale ofiar jest więcej – to bliscy, którzy pozostają z pamięcią i cierpieniem. Dlaczego wiedza o tym nie przedostała się do świadomości? To rok 1937. Polaków mordowano, represjonowano od samego początku. Nie tylko Polaków zresztą – mordowano wszystkich, którzy sprzeciwiali się bolszewizmowi. Późniejsze zbrodnie niemieckie przykryły tamte mordy. Dziś nie ma powszechnej świadomości tych wydarzeń” – powiedział prezes IPN,. Na celowniku byli także duchowni.
Dodał, że „był to czas, gdy zachodni intelektualiści byli przywożeni do Moskwy, to czas zafascynowania tym systemem. Także wśród części polskiej inteligencji. Kilka lat później, po 17 września we Lwowie, część polskiej inteligencji poszła na kolaborację. Skala tych zbrodni była tak wielka, że trudno przyjąć ją do świadomości”.
Jak przypomniano, w latach 1937-38 w Związku Radzieckim doszło do zamordowania ponad 200 tysięcy Polaków przez NKWD. Egzekucje poprzedzały przesłuchania, przeradzające się w tortury, których celem było wydobycie fałszywych zeznań lub przyznanie się do fikcyjnych zbrodni. Autor publikacji podkreślił, że wszystko to działo się na rozkaz Józefa Stalina, a jedyną winą ofiar operacji była ich narodowość.
„Popatrzmy na tych żołnierzy, którzy wykonywali egzekucje, strzelali. Czy to są kaci? To są również ofiary – nikt z nich nie przeżył. Praktycznie wszyscy zostali zamordowani. Tak działał ten nieludzki system” – powiedział Iwanow podczas spotkania w Centrum Edukacyjnym IPN. „Operacja polska to apogeum polskiego cierpienia na terenie Związku Sowieckiego, ale represje to cały okres międzywojnia” – zaznaczył.
„Zamknijmy oczy i wyobraźmy sobie młodego mężczyznę, powiedzmy że 35-letniego, mającego napisane w paszporcie, że jest narodowości polskiej. W 1937 r. nie ma szansy przeżycia. Jedyne, co może zrobić, to uciec do lasu i spróbować przejść przez granicę. Nieważne, czy miał faktycznie coś wspólnego z Polską Organizacją Wojskową. Wystarczyło, że jest Polakiem. Dla Jeżowa i Stalina to był potencjalny wróg. Czy ktokolwiek mógł zagrozić Stalinowi w 1937 roku? Kto z nią graniczył? Estonia, Łotwa, Finlandia… no i Polska. Pamięć o 1920 r., o porażce w bitwie o Warszawę spowodowała, że Polska była dla Stalina idealnym straszakiem do rozpętania terroru i wyczyszczenia Związku Sowieckiego z potencjalnych wrogów” – zauważył autor „Zginęli, bo byli Polakami”.
Eksterminację Polaków przeprowadzono na podstawie rozkazu operacyjnego nr 00485, który szef NKWD Nikołaj Jeżow wydał 11 sierpnia 1937 roku. Rozkaz, przed jego wydaniem, zaakceptowało Biuro Polityczne Komitetu Centralnego WKP(b) z Józefem Stalinem na czele. W ocenie niektórych historyków w wyniku operacji funkcjonariusze NKWD zamordowali od 140 do 200 tys. osób narodowości polskiej.
Podczas spotkania głos zabrał również Robert Malicki, członek zarządu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, która jest mecenasem tego albumu. Stwierdził, że mimo swojego zainteresowania historią o tych wydarzeniach dowiedział się przed rokiem. Kilka słów powiedział też Tomasz Szponder z wydawnictwa Rebis.
Na koniec spotkania, odpowiadając na pytania publiczności, autor stwierdził między innymi, że nie ma zbyt dużych szans na dostęp do rosyjskich archiwów.
