Jakub Słoniowski
Działalność Sądu Najwyższego jest bardzo ważna dla całego wymiaru sprawiedliwości, z wyłączeniem kontroli legalności działalności organów administracji publicznej, bo tym zajmują się – jak wspomniałem – sądy administracyjne z NSA na czele.
Co zatem leży w tym zakresie? Sprawy, z którymi spotyka się lub może spotkać każdy Polak. Sprawy życia codziennego lub związane z działalnością gospodarczą, najczęściej cywilnoprawne, a więc o zapłatę rachunku czy faktury, o odszkodowanie, sprawy pracownicze, a także inne, jak sprawy spadkowe, rozwody itp. Co oprócz tego? Sprawy karne, czyli sprawy o przestępstwa i o wykroczenia. Zarówno bardzo poważne, np. o morderstwa, korupcję, jak i błahe, o wykroczenia, np. drogowe, jeśli nie przyjmie się mandatu. (…)
Rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego nie mają mocy precedensowej w takim sensie, jaki znamy z USA albo systemu prawnego Unii Europejskiej. Jednakże ich wpływ na to, jak wyrokują sądy powszechne, od sądów rejonowych wzwyż, jest tak duży, że nieco upraszczając, mówi się, że w Polsce mamy do czynienia z precedensami nie de iure, ale de facto. (…)
Dlaczego o tym piszę? Otóż dlatego, że ustawa dotycząca Sądu Najwyższego, która ogniskuje uwagę opinii publicznej i wzbudza liczne protesty, nie jest ustawą wyłącznie zmieniającą przepisy w tym zakresie, o którym mówią media.
Ustawa ta nie dotyczy więc jedynie tego, że dotychczasowi sędziowie SN przechodzą w stan spoczynku (art. 87), a pozostają ci, których wskaże Prezydent (lub – jak było w pierwszym projekcie zgłoszonym do laski marszałkowskiej – Minister Sprawiedliwości), ale – przynajmniej według deklarowanych intencji popierających ją parlamentarzystów koalicji rządzącej – nadaje Sądowi Najwyższemu nowy ustrój. (…)
Nie zamierzam teraz wchodzić w spór co do słuszności i zgodności z konstytucją przeniesienia w stan spoczynku sędziów SN i innych kwestii z tym związanych (np. tego, kto ma decydować o tym, którzy spośród nich pozostaną). Nie chcę też prezentować samego ustroju Sądu Najwyższego proponowanego przez nową ustawę.
Pragnę natomiast zwrócić uwagę na to, że (1) albo uzasadnienie ustawy w tym aspekcie jest prawdziwe w tym sensie, że rzeczywiście następuje bardzo istotna zmiana i „Sąd Najwyższy stanie się de facto zupełnie nowym sądem, tak w charakterze ustrojowym, jak funkcjonalnym”, (2) albo też tak naprawdę uchwalenie całej ustawy jest jedynie pretekstem do dokonania zmian personalnych w Sądzie Najwyższym, a rozwiązania, które ustawa zawiera, w istocie niewiele zmieniają w działaniu tego sądu (np. nadane zostają nowe nazwy izbom SN i dodana nowa – dyscyplinarna). (…)
Ustawa o Sądzie Najwyższym została przyjęta przez parlament. Prezydent skorzystał jednak z prawa weta i zapowiedział, że przygotuje nowy projekt. Bez względu na to, czy sędziowie SN zostaną przeniesieni w stan spoczynku, i na to, kto będzie decydować o tym, którzy z nich pozostaną w stanie czynnym, wprowadzone zostaną nowe rozwiązania dotyczące organizacji Sądu Najwyższego. Jeśli będą obowiązywać przez dłuższy czas, będą znacząco wpływać na sprawy, którymi na co dzień zajmują się sądy, a więc sprawy zwykłych obywateli. Za jakiś czas być może nie będziemy pamiętać o sporze o zasadność zmian personalnych w Sądzie Najwyższym, a sądy, w sprawach zupełnie niemedialnych, będą nadal będą musiały zmagać się z wątpliwej jakości przepisami. Na to nawet stuprocentowa wymiana kadry sędziowskiej nie wpłynie. (…)
Przepisy często są nieprzemyślane, niespójne, źle zredagowane, nieprzeanalizowane pod kątem tego, czy są w ogóle potrzebne. W efekcie sędziowie, wyrokując, muszą w drodze wykładni odnajdywać w nich jakiś sens, często daleko wychodząc poza ich językowe brzmienie. Obywatel „podsądny” nie może potem zrozumieć, dlaczego przegrał sprawę. Nie może też zrozumieć zawartych w uzasadnieniu wyroku litanii cytatów z orzecznictwa Sądu Najwyższego lub ciągu ich sygnatur.
Oczywiście nie jest to jedyny problem wymiaru sprawiedliwości ani też wytłumaczenie wszystkich rozstrzygnięć sądowych, nieraz słusznie bulwersujących opinię publiczną, lub nielicujących z powagą urzędu wskazywanych przez media zachowań pewnych sędziów. Podam więc teraz jeszcze inne przyczyny, za które już raczej można winić samych sędziów (choć same przepisy też mają w tym udział).
Cały artykuł Jakuba Słoniowskiego pt. „Na marginesie sporu o nową ustawę o Sądzie Najwyższym” znajduje się na s. 1 i 13 sierpniowego „Kuriera Wnet” nr 38/2017, wnet.webbook.pl.
„Kurier Wnet”, „Śląski Kurier Wnet” i „Wielkopolski Kurier Wnet” są dostępne w jednym wydaniu w całej Polsce w kioskach sieci RUCH, Kolporter i Garmond Press oraz w Empikach, a także co sobota na Jarmarkach Wnet w Warszawie przy ul. Emilii Plater 29 (na tyłach hotelu Marriott), w godzinach 9–15.
Wersja elektroniczna „Kuriera Wnet” jest do nabycia pod adresem wnet.webbook.pl. W cenie 4,5 zł otrzymujemy ogólnopolskie wydanie „Kuriera Wnet” wraz z regionalnymi dodatkami, czyli 40 stron dobrego czytania dużego (pod każdym względem) formatu. Tyle samo stron w prenumeracie na www.kurierwnet.pl.
