Radio Solidarność – wydanie specjalne w 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego
Gościem Andrzeja Gelberga jest Leszek Dymarski, wieloletni działacz opozycyjny w okresie PRL.
Kategoria: Historia
Jan Martini: stan wojenny był przeprowadzony dość kulturalnie jak na zwyczaje komunistów
Publicysta „Wielkopolskiego Kuriera WNET” o stanie wojennym: swojej działalności opozycyjnej, procesie i o związku służb z pierestrojką.
Jan Martini wspomina stan wojenny. Jak stwierdza,
Zawdzięczam generałowi Jaruzelskiemu fakt, że nie umarłem z przepracowania.
Zauważa, że pracując w regionalnej „Solidarności” nie zrezygnował z etatów w teatrze. Dzień dzielił między pracę w Regionie i w teatrze. Po mowie na zebraniu Regionu niektórzy chcieli go wybrać na przewodniczącego. On jednak nie chciał zostać przewodniczącym związku stwierdzając, że powinien być nim ktoś mający kontakt z robotnikami. Tak też się stało- został nim inżynier z największej fabryki w Koszalinie. Martini został przewodniczącym komisji informacji, oświaty i kultury.
Wydawaliśmy gazetkę. To było nawet dobrze zorganizowane.
Członek opozycji antykomunistycznej wyjaśnia, że nie został internowany od razu. Wynikało to z tego, że
Listy proskrypcyjne zostały przygotowane po porozumieniach sierpniowych.
On zaś zaczął działać w maju 1981 r. Po wprowadzeniu stanu wojennego, 17 grudnia przyszli do niego do domu na rozmowę. Zobowiązał się do przestrzegania prawa w czasie stanu wojennego.
Miałem rozmowę profilaktyczną.
Rozmówca Krzysztofa Skowrońskiego podkreśla, że wbrew temu, co się czasami sądzi, podpisanie tzw. lojalki nie było równoznaczne z podpisaniem zgody na współpracę. Dodaje, że
Część ludzi, która podpisała lojalki została internowana, a część którzy nie podpisali nie została.
W ten sposób komuniści dezorientowali swych przeciwników. Martini zaangażował się w wydawanie od lutego w wydawanie gazety „Grudzień 1981”. W maju w czasie rewizji znaleźli u niego bibułę. Nasz gość siedział 11 miesięcy, z czego trzy w areszcie śledczym. Wskazuje, że
Nie udowodniono mi, że komukolwiek przekazywałem te materiały.
Dziwi się, że śledztwo było tak łagodne. Nie naciskali na niego w sprawie tego skąd się wzięły u niego gazety.
Stan wojenny był przeprowadzony dość kulturalnie jak na zwyczaje komunistów.
Zauważa, że był to fragment pierestrojki. Komuniści nie mogli sobie pozwolić na zbytnią brutalność. Martini wskazuje na pracę Jerzego Targalskiego „Służby specjalne i pieriestrojka”.
To był bardzo długi proces uwiarygadniania dysydenta.
Posłuchaj całej rozmowy już teraz!
A.P.
Józef Maria Ruszar: komunizm był jednocześnie i straszny, i śmieszny
Opozycjonista z czasów PRL opowiada o czasach stanu wojennego, podczas którego został internowany.
Józef Maria Ruszar wspomina, że komunizm był jednocześnie straszny i śmieszny. Wspomina jak został internowany w czasie stanu wojennego. Na początku próbowano go podstępem zmusić do otwarcia drzwi. Nasz gość jednak nabrał podejrzeń i nie otworzył drzwi. Gdy stało się jasne, że to milicja, stwierdził, że
Kodeks Postępowania Karnego mówi, że nie można robić rewizji między 22 a 6 rano.
Po przygotowaniu się na bycie aresztowanym otworzył drzwi. Został zawieziony na komendę na Malczewskiego. Był tam wielki tłum. Na komendzie
Wysłuchaliśmy przemówienia Jaruzelskiego.
Ruszar ponadto ubolewa nad brakiem rozliczeń komunistów oraz nad moralnym zamazaniem winy. Nie chodzi, jak podkreśla o odwet, tylko o niezamazywanie winy.
Żeby było pojednanie ktoś musi powiedzieć „ja jestem winny”, a tu winnych „nie ma”.
Grzegorz Surdy: przeżyliśmy duży szok, że komunistom potężna operacja się powiodła
Opozycjonista z czasów PRL o złudzeniach odnośnie siły „Solidarności”, oporze wobec stanu wojennego, skutkach stanu i jego upamiętnieniu.
Grzegorz Surdy wspomina wprowadzenie stanu wojennego. Dobrze zapamiętał ten moment. O wprowadzeniu stanu wojennego dowiedział się od kolegi, który przyszedł do niego rano.
Pierwsza myśl: w ciągu tygodnia komuniści padną na kolana, bo 10-milionowa „Solidarność” szybko zrobi z tym porządek.
Opozycjonista z czasów PRL wskazuje, że wielu ludzi nie poradziło sobie z tym, co przeżyli w latach stanu wojennego. Wspomina, że
Przeżyliśmy duży szok, że komunistom potężna operacja się powiodła.
Z jednej strony nastąpiło przygnębienie, z drugiej pojawił się wówczas duży opór społeczny. Surdy stwierdza, że w grudniu 1981 r. mieliśmy do czynienia z masową konspiracją.
Pojawiły się druki, podziemne radio.
Udało się przełamać rządowy monopol informacyjny. Nasz gość przedstawia plan krakowskich obchodów 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego.
Jutro odbywa się koncert w Filharmonii.
16 grudnia odbywa się odsłonienie pomnika poświęconego kapłanom wspierających wolnościowe dążenia społeczeństwa.
Wysłuchaj całej rozmowy już teraz!
c
A.P.
Andrzej Gwiazda: Komuniści stanem wojennym wygrali 25 lat dominacji. Po 40 latach jednak mamy Polskę niepodległą
Pacyfikacja „Solidarności”, sterroryzowanie ludzi i uwłaszczenie się obrońców socjalizmu. Andrzej i Joanna Gwiazdowie o stanie wojennym: jego celach i skutkach.
Andrzej Gwiazda wskazuje, że gen. Kiszczak na spotkaniu ministrów spraw wewnętrznych Układu Warszawskiego stwierdził, iż
Jedynym celem stanu wojennego jest zmiana kierownictwa „Solidarności”.
W listopadzie Stanisław Geremek przyznał w rozmowie z ambasadorem NRD, że rozwiązanie siłowe jest nieuniknione. Dodał, że „S” będzie można przywrócić, gdy sytuacja się uspokoi, ale bez programu gdańskiego. Gwiada stwierdza, że komuniści osiągnęli swój bieżący cel, ale nie ostateczny.
Po 40 latach jednak mamy Polskę niepodległą.
Mówi, że od sześciu lat mamy rząd realizujący polskie interesy. Stwierdza, że komuniści dzięki stanowi wojennemu
Wygrali te 25 lat przedłużenia władzy.
Dygnitarze partyjni i funkcjonariusze służb uwłaszczyli się na majątku państwowym. Pomniejsi służbiści założyli mafie.
Joanna Gwiazda wskazuje na strach, jaki wywołał w ludziach stan wojenny. Podkreśla, że
Nie było potrzeby, żeby wyciągać ludzi o 12 w nocy z łóżek.
Jak ocenia, udało się nastraszyć ludzi. Odnosi się do porozumienia między komunistycznymi władzami a opozycją demokratyczną.
Był taki podział na opozycję konstruktywną i niekonstruktywną.
Joanna Gwiazda stwierdza, że widzieli w jaką stronę „żeglują” Adam Michnik, czy Jacek Kuroń.
Oni chyba mieli jakieś przesłuchy na temat pierestrojki.
Była to taka forma transformacji władzy, która stanu materialnego klasy rządzącej nie uszczuplała. Andrzej Gwiazda stwierdza, że pierestrojka była planowana od 1968 r.
Wiadomo było, że będzie to przekształcenie zarządców we właścicieli.
Było zaplanowane, że klasa rządząca stanie się właścicielską. Była to jedyna metoda, żeby przekonać aparat siłowy.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
A.P.
Adam Borowski: Mamy wolną Polskę. To jest nasza nagroda
Działacz opozycji antykomunistycznej o stanie wojennym: strajkach, pacyfikacjach, ucieczkach i internowaniu.
Adam Borowski wspomina dzień wprowadzenia stanu wojennego. Stwierdza, że poprzedzające go dni były napięte. Z tego powodu
Ten 13 grudnia nie zrobił na mnie wielkiego wrażenia.
Gdy usłyszał o wprowadzeniu stanu wojennego pojechał do siedziby Regionu Mazowsze Solidarności. Zaczęli wyrzucać nieprawomyślne książki.
Tylnym wyjściem ostatnie maszyny do pisania wynosiliśmy.
Działacze opozycji antykomunistycznej chcieli strajkować. Na Śląsku stanęły prawie wszystkie kopalnie. Na Mazowszu zastrajkował Ursus, Warszawa, ale nie cały region. Ludzie się przestraszyli.
Mój zakład, Miejskie Przedsiębiorstwo Usług Elektrycznych stanęło.
Przemawiając w zakładzie podkreślił, że mają obowiązek obrony związków. Nie mieli jednak możliwości strajku okupacyjnego ze względu na niezwartą strukturę zakładów. Poszedł więc do zakładu VIS, aby razem ze swoją załogą przyłączyć się do ich strajku okupacyjnego. Nie zdążyli jednak tego zrobić, gdyż VIS został w nocy spacyfikowany.
Huta była już spacyfikowana, Ursus był spacyfikowany.
Nasz gość został internowany w grudniu. Opisuje swoją ucieczkę. Ukrył się w bloku. Wszedł do losowego mieszkania. Zgodzili się go przenocować. Przed 12 Służba Bezpieczeństwa wdarła się do pokoju. Wyszedł w 1984 r.
Mówiono o karze śmierci albo o 25 latach. Od takich gróźb wychodzili.
Borowski opowiada o okupacji odbicia Jana Narożniaka z rąk służb. Chłopak został postrzelony na Placu Komuny Paryskiej (ob. Wilsona). Znalazł się w szpitalu na Banacha. „Solidarność” miała kontakty w szpitalu. Przenieśli go do prosektorium, a następnie wywieźli ze szpitala karetką pogotowia.
Mamy wolną Polskę. To jest nasza nagroda.
A.P.
Piotr Jegliński: w czasie stanu wojennego Francuzi żywiołowo zakładali komitety pomocy Solidarności
Działacz opozycji demokratycznej w PRL o wystawie przypominającej francuskie wsparcie dla Polaków w czasie stanu wojennego.
Merci France. Taki tytuł taki tytuł nosi wystawa którą zorganizowała Fundacja Vision Spotkania razem z Instytutem Polskim w Paryżu.
Wystawę w siedzibie Mouvement Démocrate (ul. l`Université 133, Paryż) można zwiedzać od 6 grudnia, choć oficjalne otwarcie nastąpi 13. W dniu otwarcia o 18.30 będzie pokaz filmu „Robotnicy 80”. Na pokazie będzie reżyser obrazu Andrzej Chodakowski.
Piotr Jegliński wskazuje, że Polakom w czasie stanu wojennego pomagał nie tylko rząd w Paryżu, ale też francuskie społeczeństwo. Samorzutnie powstawały społeczne komitety pomocy „Solidarności”. Ówczesny mer francuskiej stolicy Jacques Chirac udostępnił dwa-trzy budynki w których mogli zamieszkać przybysze z Polski.
Miasto Paryż zorganizowało konwój stu ogromnych ciężarówek. kilkudziesięciotonowych, które pojechały do Polski.
Ciężarówki były prowadzone przez przedsiębiorców, często szefów wielkich francuskich firm.
Władze francuskie musiały wymóc na władzach PRL-u otwarcie granic dla tego konwoju.
Był to pierwszy taki konwój. Nasz gość mówi także o paryskim Komitecie Koordynacyjnym Solidarności, którego był współzałożycielem.
Myśmy niejako mieli taką rolę doradczą przy różnych inicjatywach które wtedy powstawały
Komitet zebrał kilkanaście milionów franków. Rozmówca Krzysztofa Skowrońskiego wspomina ciągłe manifestacje w rocznice wprowadzenia stanu wojennego.
Spotykaliśmy się na sali tuż przed symbolicznym krzyżem poświęconym ofiarom kopalni Wujek.
Film został wyświetlony w 13 grudnia 1985 r. między nogami wieży Eiffla. Było to możliwe dzięki zgodzie Jacquesa Chiraca.
Manifestacje z okazji powstania Solidarności i w rocznice wprowadzenia stanu wojennego były przeprowadzane co roku. Francuzom przypominano o łamaniu praw człowieka w Polsce.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
A.P.
Gawęda historyczna – 07.12.2021 r. – prowadzi dr Krzysztof Jabłonka
Dalszy ciąg cyklu audycji o represjach przeciwko Polakom w Związku Sowieckim.
Prof. Polit: w ciągu 13 minut Amerykanie ponieśli większe straty niż w ciągu wszystkich prowadzonych przez siebie wojen
Gościem „Kuriera w samo południe” jest prof. Jakub Polit – historyk, który mówi o ofensywie japońskiej na Pearl Harbour 7 grudnia 1941 roku, w 80 rocznicę tych istotnych wydarzeń.
Profesor Jakub Polit wypowiada się na temat japońskiej ofensywy na Pearl Harbour, która miała miejsce 7 grudnia 1941 roku. Jak zaznacza, tego typu działania w wykonaniu Japończyków oznaczały wydanie na siebie wyroku.
Los Japończyków został przypieczętowany.
Głównym celem armii japońskiej było pozbawienie Amerykanów jak największej części zaplecza lotniczego.
Chodziło o zniszczenie amerykańskiego zaplecza lotniczego.
W wyniku zmasowanego ataku śmierć poniosło około 2300 żołnierzy amerykańskich. Były to straty, jakich armia amerykańska nie doświadczyła od wielu lat.
W ciągu 13 minut Amerykanie ponieśli większe straty niż w ciągu wszystkich prowadzonych przez siebie wojen od czasu epoki pary.
Zdaniem historyka w tym przypadku doszło do pewnego rodzaju zlekceważenia umiejętności i potencjału militarnego przeciwnika.
Na Amerykanach zemściło się ich niskie mniemanie na temat japońskiego sprzętu i umiejętności lotników Kraju Kwitnącej Wiśni.
Profesor dostrzega jednak pewien element szczęścia w nieszczęściu, dla Stanów Zjednoczonych.
Stany Zjednoczony miały szczęście, że na Hawajach nie stacjonowały ich lotniskowce, które odegrały kluczową rolę.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
P.K.
Program Wschodni: czy Rosja zdecyduje się na kolejną agresję wobec Ukrainy?
W najnowszym odcinku audycji przegląd najważniejszych wydarzeń mijającego tygodnia, a także o zagrożeniu rosyjską agresją na Ukrainę oraz o 30. rocznicy uznania przez Polskę niepodległości tego kraju.
Prowadzący: Paweł Bobołowicz;
Realizacja: Kaja Bezzubik;
Goście „Programu Wschodniego”:
Ola Siemaszko – szefowa działu informacji redakcji białoruskiej Radia Wnet;
Jurij Banachewycz – korespondent agencji prasowej Ukrinform;
dr Krzysztof Jabłonka – historyk, były dyplomata, Radio Wnet;
Ola Siemaszko i „Białoruskie podsumowanie tygodnia”.
UE przyjęła piąty pakiet sankcji za ciągłe naruszenia praw człowieka i instrumentalne traktowanie migrantów. Decyzja dotyczy 11 organizacji i firm oraz 28 osób zajmujących się m.in. transportem i zakwaterowaniem migrantów. Na czarnej liście znalazły się linie lotnicze Belavia, które zostały zmuszone do zmniejszenia floty. Nowym elementem jest również objęcie sankcjami podmiotów spoza Białorusi, uczestniczących w procederze dowożenia nielegalnych migrantów. Są to syryjskie linie lotnicze Cham Wings i tureckie centrum wizowe VIP Grub.
Unii Europejskiej udało całkowicie ustalić schemat nielegalnej migracji z Bliskiego Wschodu przez Białoruś do Unii Europejskiej. Kluczową postacią jest Igor Kruczkow szef służby specjalnej Państwowego Komitetu Granicznego.
Piątym pakietem sankcji objęty został także białoruski przemysł petrochemiczny.
Firmy państwowe związane z tym sektorem są uznane przez Brukselę za źródło finansowana reżimu Łukaszenki – wskazała Siemaszko.
Stany Zjednoczone wprowadziły również restrykcje w zarządzaniu przez Białoruś narodowym długiem przy pomocy amerykańskich instytucji finansowych.
Nie jest jasne jak to wszystko będzie działać. Wydaje się jednak, że Białoruś nie będzie w stanie realizować płatności w dolarach. (…) Trudno oszacować ewentualne straty białoruskiej gospodarki z uwagi na brak informacji o dokładnym terminie rozpoczęcia obowiązywania niektórych sankcji – zauważyła dziennikarka.
Lukashenka’s callous smuggling of migrants into EU states is the latest example of his disregard for international norms. Today’s actions raise the costs on the Lukashenka regime with one of the most robust Belarus-related sanctions packages to-date.
— Secretary Antony Blinken (@SecBlinken) December 2, 2021
Olga Siemaszko komentuje także wyciek danych osób zaangażowanych w działania białoruskiego reżimu na granicy z Polską. Białoruscy cyberpartyzanci ujawnili nazwiska, adresy i wizerunki 220 osób, pracujących w siłach specjalnych OSAM. Lista ukazała się na komunikatorze Telegram. Opublikowała go także inicjatywa stopfake.pl. Okazało się, że Facebook zablokował jej konto, a przyczyna nie jest znana.
„Nie dać się skłócić”
W „Białoruskim podsumowaniu tygodnia” poruszono także temat oświadczenia, które zostało wydane przez przedstawicieli organizacji, skupiających mniejszość białoruską w Polsce.
Wyrazili ubolewanie z powodu artykułu opublikowanego na stronie TVP. Artykuł opowiada o kryzysie migracyjnym. Bohaterką materiału jest mieszkanka Hajnówki, Katarzyna Wappa. Autorzy wskazali na jej udział w kampanii społecznej Ja Biełarus” – relacjonuje Siemaszko.
Kobieta zadeklarowała wówczas w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań narodowość białoruską.
Autorzy oświadczenia wskazują, że ze względu na narodowość, jaką zadeklarowała spotkała ją fala krytyki
Aby zapobiec dalszej wrogości wobec Białorusinom w Polsce szereg organizacji, w tym Związek Białoruski, Fundacja Tutaka, Białoruskie Towarzystwo Historyczne i Białoruski Związek Studentów wezwali do zakończenia takich narracji w mediach – zaznaczyła Siemaszko.
Oświadczenie organizacji białoruskiej mniejszości narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej @tvp_info @AndrzejDuda @PLinBelarus @MSWiA_GOV_PL @MSZ_RP @Bielsat_pl @Racyja pic.twitter.com/L6ATGHbFqd
— Fundacja TUTAKA (@FundacjaTutaka) November 30, 2021
O sprawie mówił także na antenie Radia Wnet Tomasz Sulima, szef Stowarzyszenia Dziennikarzy Białoruskich w Polsce, który podkreślił, że sposób narracji zaproponowany przez TVP jest szkodliwy.
Zestawienie udziału w tej kampanii społecznej, z tym że się pomaga uchodźcom buduje obrazek, który można wykorzystać w szczuciu przeciwko tym osobom i tak się stało po tej publikacji. (…) Niektórzy dostają nawet pogróżki. (…) To szalenie niebezpieczne, gdy wszystkich wrzuci się do jednego worka i namaluje obrazek, w którym białoruska mniejszość to zwolennicy reżimu Łukaszenki – mówił Tomasz Sulima.
To mój apel – nie dać się skłócić. Nie mamy wpływu na to, co dzieje się na granicy ale trzeba się szanować. (…) Nie możemy nikogo stygmatyzować z powodu narodowości – podkreślił.
Jurij Banachewycz o pogarszającej się sytuacji na granicy ukraińsko-białoruskiej. Jak zaznaczył – „strefa niestabilności rozciągnęła się jeszcze dalej, (…) na północne grancie Ukrainy z Białorusią”. We wszystkich pięciu obwodach ukraińskich graniczących z Białorusią trwają ćwiczenia w ramach operacji specjalnej „Polesie”
Biorą w nich udział pododdziały straży granicznej, wojska, gwardii narodowej innych służb, a także miejscowej administracji. (…) Cały czas trzeba obserwować czy Łukaszenka się na to zdecyduje – czy opłaca się jemu i jego mocodawcom na Kremlu robienie czegoś z Ukrainą.
Jak zauważył rozmówca Pawła Bobołowicza, Łukaszenka idzie w kierunku konfrontacji z Kijowem, zamykając sobie tym drogę jakichkolwiek ruchów dyplomatycznych wobec innych krajów. Banachewycz nie sądzi jednak, że nielegalni migranci zostaną przesunięci na granicę z Ukrainą. Otwartym i zadawanym przez wielu pytaniem jest to, czy Rosja zdecyduje się na dalszą agresję wobec Ukrainy. Przy granicy ukraińsko-rosyjskiej zostało zmobilizowanych blisko 100 tysięcy żołnierzy rosyjskich.
Minister Obrony Ukrainy powiedział, (…) że pod koniec stycznia ten kontyngent zostanie zwiększony. Ciekawe było też to, co powiedział Łukaszenka, że jeśli coś się zacznie dziać na granicy ukraińsko-rosyjskiej, to Białoruś nie pozostanie z boku – mówił Banachewycz.
Zdaniem dziennikarza w tych przewidywaniach należy także brać pod uwagę kwestie geopolityczne w regionie i pozycję takich graczy jak Stany Zjednoczone . Putin dąży do wyznaczenia granic wpływów i zniwelowania sankcji.
Rosja w tej chwili próbuje grać tą kartą (…) zagrożenia wtargnięcia na Ukrainę i tym chce uzyskać dywidendy polityczne – podkreślił gość „Programu Wschodniego”.
Korespondent mówił także o tym, że Wołodymir Zełeński nie powinien zmieniać dotychczasowej formy kontaktu z Federacją Rosyjską. Wszelkie rozmowy dyplomatyczne powinny odbywać się za pośrednictwem i przy wsparciu innych państw. W ostatnim czasie ukraiński prezydent wyraził natomiast gotowość do bezpośrednich kontaktów z Kremlem.
Myślę ze prezydent Zełeński wykłada wszystkie karty na stół, by pokazać, że są różne opcje, i że Ukraina jest gotowa, by rozmawiać wprost. Uważam jednak, że rozmowa z Putinem nie za bardzo by się udała. Siła Ukrainy jest w tym, że za jej plecami stoją wielcy sojusznicy. Chodzi przede wszystkim USA.
24 sierpnia 1991 r. Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła Deklarację Niepodległości. Rzeczpospolita była pierwszym krajem, który tę niepodległość uznał. O kulisach tych wydarzeń mówił w „Programie Wschodnim” dr Krzysztof Jabłonka.
Zachęcamy do wysłuchania całej audycji!
A.N.
