Gospodarowanie budżetem domowym, czyli nasze postawy wobec zarządzania pieniędzmi / „Czy fortuna kołem się toczy?”

W kolejnej audycji w Radiu WNET z cyklu „Czy fortuna kołem się toczy?” odpowiadaliśmy na pytanie, jaki jest stan wiedzy ekonomicznej Polaków. Teraz o tym można posłuchać na WNET.fm. Zapraszamy!

„Pięciu braci otrzymało w prezencie 1000 złotych. Jeśli bracia muszą równo podzielić tę kwotę, jaką kwotę każdy z nich dostanie?” – to jedno z 29 pytań, które ankieterzy, na zlecenie Narodowego Banku Polskiego, zadali reprezentatywnej grupie 2000 Polaków, którzy ukończyli 15 lat. Jeżeli ktoś odpowiedział, że każdy brat dostanie 200 zł, jest jednym z 90% mieszkańców Polski, którzy znają prawidłową odpowiedź na to pytanie.

To było najłatwiejsze pytanie w teście wiedzy ekonomicznej. Najtrudniejsze okazało się pytanie o kwotę, do której środki ulokowane w banku są objęte gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. W 2015 roku 14% ankietowanych udzieliło prawidłowej odpowiedzi. Czy dzisiaj więcej osób wie, że od grudnia 2010 roku ta kwota wynosi 100.000 euro?

Inne pytania dotyczyły inflacji, ryzyka kursowego, podatków, czy giełdy. Pytano też o produkty bankowe, bank centralny i o rozstrzygnięcie, który sklep ma lepszą ofertę na masło. Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez Polaków na 20 pytań, które zadano również w 2012 roku w analogicznym badaniu, powstał Indeks Wiedzy Ekonomicznej, który pomógł w analizie i prezentacji danych oraz wyciągnięciu wniosków, które stały się częścią raportu z badania pt. „Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków”.

W badaniu pojawiły się również pytania proszące o subiektywną ocenę własnej wiedzy ekonomicznej. Polacy najniżej oceniają swoją wiedzę dotyczącą przedsiębiorczości i mechanizmu inflacji. Natomiast bardzo ciekawie wyglądają wyniki dotyczące dziedziny, w której czujemy się najlepiej – gospodarowaniu budżetem domowym. 30% Polaków uważa, że ich wiedza w tym obszarze jest bardzo duża lub raczej duża, a 37% twierdzi, że jest średnia.

Dzięki Indeksowi Wiedzy Ekonomicznej badacze mogli zweryfikować te subiektywne twierdzenia. Okazało się, że w rzeczywistości wiedza Polaków jest lepsza od ich samooceny – 38% badanych uzyskało w teście ekonomicznym wysoki wynik, a 44% średni.

Wprawdzie wyniki ujawniły, że naszą rzeczywistą piętą achillesową jest wiedza na temat strefy i waluty euro oraz podatki, a nie mechanizm inflacji, jak to sami oceniali badani. Natomiast ocena obiektywna zgodziła się z oceną subiektywną w przypadku obszaru gospodarowania budżetem domowym. Polacy uważają, że są w tym najlepsi, i tak jest w rzeczywistości.

W dziedzinie gospodarowania budżetem domowym udało się zaobserwować w jaki sposób mieszkańcy Polski podchodzą do zarządzania pieniędzmi. Okazało się, że większość z nas powinna odnaleźć się w jednej z 4 wyodrębnionych przez badaczy grup.

Zapewne każdy zna osoby, które wykazują się beztroską oraz łatwością wydawania pieniędzy lub sam należy do tej grupy. Członkowie tej kategorii często postrzegają pieniądze jako środek do spełnienia swych przyjemności. Ich postawa wobec zarządzania pieniędzmi charakteryzuje się impulsywnością i łatwością wydawania. Wśród tej grupy częściej spotkamy osoby w wieku od 15 do 34 lat, których dochody gospodarstwa domowego wynoszą 3800 zł lub więcej. W tej grupie znalazło się 12% badanych.

Kolejna grupa wyróżnia się postawą, którą charakteryzuje gospodarność i oszczędzanie. Osoby do niej należące odkładają pieniądze na wszelki wypadek i czarną godzinę. Pod koniec miesiąca zostaje im nadwyżka, a zaoszczędzone pieniądze czasami przeznaczają na zakup rzeczy, na które zwykle nie mogą sobie pozwolić. Najczęściej są to mężczyźni, którzy ukończyli 55 lat i cieszą się dobrą sytuacją materialną. Gospodarni i oszczędni stanowią 28% populacji.

Najliczniejsza grupa to „zaciskający pasa”. To ci, którzy poszukują najlepszych ofert sprawdzając poziom cen w różnych sklepach. Potrafią tak kontrolować pieniądze, żeby oszczędzić tyle, żeby wystarczyło na ich drobne przyjemności. Jednocześnie potrafią zrezygnować z zakupu, jeżeli uznają, że ich na niego nie stać. W tej grupie najczęściej spotkamy kobiety, osoby z wykształceniem podstawowym, osiągające najniższe dochody. Do tej grupy należy 41% Polaków.

9% z nas należy do czwartej grupy – to osoby, u których nie dominuje żadna z trzech przedstawionych postaw wobec zarządzania pieniędzmi, a w sposobie gospodarowania budżetem domowym przejawiają dwie lub trzy z nich.

Na koniec należy jeszcze zaznaczyć, że u 10% osób nie udało się wyróżnić żadnej postawy wobec zarządzania pieniędzmi. To zwykle osoby o najniższym dochodzie, nie posiadające rachunku bankowego i nie korzystające z internetu.

Oczywiście tego typu badania przedstawiają uproszczony obraz rzeczywistości, jednakże umożliwiły badaczom zdefiniować potrzeby edukacyjne Polaków w zakresie wiedzy ekonomicznej oraz zaproponować najbardziej efektywne sposoby ich zaspokajania. A my, przyglądając się fragmentowi tych badań, możemy zastanowić się nad własnym sposobem gospodarowania budżetem domowym.


Projekt „Pieniądz – historia i teraźniejszość. Zarządzanie finansami – zagrożenia i szanse” – realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej.

Komentarze